Ένα ζήτημα που αφορά μονάχα τη γνώμη κάποιου, δεν έχει να κάνει αναγκαστικά με γεγονότα. Πώς όμως η λεγόμενη «κοινή γνώμη» συνδέεται με την άμεση έκλυση φραστικών και πολιτικών αντιδράσεων απέναντι σ’ ένα γεγονός; Και πότε κάποιο γεγονός μας αφορά όλους;
Η κοινή γνώμη είναι ομόφωνη, κυρίως σε θέματα που άπτονται της κοινής λογικής. Στα υπόλοιπα ζητήματα, όταν αυτά ανακύπτουν, έχει την τάση να διασπάται, να διίσταται, να πολυμερίζεται και εν τέλει να διχάζεται – αμφισβητώντας τα όποια κριτήρια αληθείας τους.
Εδώ, γεννιέται η έννοια της πεποίθησης, εκπηγάζοντας από αυτόν τον διχασμό, αίροντάς τον καθώς τον αφήνει στις επιλογές μας, στη στάση που θα κρατήσουμε και στη θέση που θα πάρουμε. Μ’ αυτόν τον τρόπο καθαγιάζονται – θα ‘λεγε κανείς οι όποιες ιδέες συντηρούμε για κάποιο θέμα: αμβλύνεται ο διχασμός και δημιουργείται, δομείται ένα «πιστεύω».
Στις μέρες μας, και ειδικά στον δυτικό κόσμο, μπορεί κανείς να παρατηρήσει κάτω από το χαλί των τελευταίων γεγονότων, τρεις κυρίαρχες τάσεις προσανατολισμού της κοινής γνώμης: πρώτα, εκείνη που κινητοποιείται στο πλευρό της Παλαιστίνης, και της όποιας δικαίωσης της θυσίας των αμάχων του λαού της, δεύτερη εκείνη που τάσσεται υπέρ του δικαίου του κράτους του Ισραήλ, και τρίτη εκείνη που αδιαφορεί για την όποια έκβαση των γεγονότων, απολαμβάνοντας τα όποια της καθημερινά προνόμια.
Τώρα, εμπλέκονται διάφοροι πολιτικοί και θρησκευτικοί φονταμενταλισμοί που μοιάζουν να καθοδηγούν την κοινή γνώμη, αφυπνίζοντας πάθη αιώνων: ο σιωνισμός, ο ισλαμισμός, ο μαρξισμός, ο φασισμός, ο κομμουνισμός, ο αναρχισμός.
Σαν αποτέλεσμα, έχουμε έναν καινούργιο δυτικό κόσμο, όπου όλοι σκέφτονται με γνώμονα τη λωρίδα της Γάζας. Και σκέφτονται διαφορετικά, ανάλογα με το στρατόπεδο που συμπαθεί περισσότερο ο καθένας, λησμονώντας όμως ακόμη και την ίδια του την πατρίδα.
Ήδη, ο θεωρητικός του αναρχισμού –για να δώσουμε ένα ακραίο παράδειγμα– ο πολιτικός φιλόσοφος Μπακούνιν, σημειώνει: «Κάθε λαός αγαπά με πάθος την πατρίδα του». Τώρα, πώς εξυφαίνεται αυτό το πέρασμα από την αγάπη προς την πατρίδα προς το διεθνές στερέωμα και τα επίμαχα τεκταινόμενα;
Μέσα από την ενημέρωση ή ίσως ορθότερα μιλώντας, απλώς μέσα από την πληροφόρηση για ό,τι συμβαίνει στον πλανήτη μας και δη για ό,τι μετέχει στο ανθρώπινο γίγνεσθαι ώστε να άπτεται της παγκόσμιας ιστορίας και ώστε μ’ αυτόν τον τρόπο να πρόκειται να περάσει σαν κληροδότημα της εποχής μας στις επόμενες γενιές…
Στο βιβλίο του “Public Opinion”, o Vincent Price σημειώνει ήδη από το 1992: «[…] αυτό που συμβαίνει στην πολιτική εξαρτάται από τον τρόπο βάσει του οποίου οι άνθρωποι διαμοιράζονται σε κόμματα, ομάδες, τάξεις, κλπ. Πρόσφατη [εκείνα τα χρόνια] πειραματική έρευνα υποδεικνύει ότι διαφοροποιώντας ή εναλλάσσοντας ή τροποποιώντας τις εικόνες των ΜΜΕ πάνω σε κάποιο ζήτημα, αυτό από μόνο του μπορεί να παράγει διαφορές στον τρόπο που το κατακερματισμένο κοινό ανταποκρίνεται». Και τελικά, τι είναι γεγονός; Είναι αυτό που ο καθένας μας θεωρεί ως τέτοιο…
Ο Μπάμπης Λάσκαρις είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος, μέλος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας