«Μα γιατί δεν σερβίρετε στο εστιατόριό σας χόρτα;» ρώτησε εντυπωσιασμένος ο νεαρός που μόλις είχε καθίσει σε εστιατόριο της Χώρας δημοφιλούς νησιού του Αιγαίου, ψάχνοντας ένα πιάτο που χαρακτηρίζει την ελληνική μεσογειακή μαγειρική.
Η απάντηση του διευθυντή της επιχείρησης ήρθε ακαριαία, υπενθυμίζοντας έτσι το οξύ πρόβλημα λειψυδρίας που αντιμετωπίζουν πλέον τα περισσότερα νησιά της χώρας: «Γιατί πρέπει να ξοδέψουμε πολύ νερό για να τα πλύνουμε και δεν επιτρέπεται».
Η κουβέντα άναψε στο πολυσύχναστο ταβερνάκι του νησιού με αντικείμενο – τι άλλο; – το νερό, τις επιπτώσεις της ανομβρίας, την κακοδιαχείριση των υδατικών πόρων και το πρόβλημα πάνω στο οποίο έχουν «πέσει» επιστήμονες και πολιτικοί για να βρουν λύσεις.
Εδώ ακριβώς έρχεται να παρέμβει ένα νέο ψηφιακό «εργαλείο», το WATERWISE, που ανέπτυξαν δύο πανεπιστήμια της χώρας: πόσο νερό υπάρχει, πόσο λείπει, πόσο θα λείψει αύριο, αλλά κυρίως πόσο χρειάζονται οι τουρίστες, μια πληροφορία που έως σήμερα δεν έχει καταγραφεί.
Υπερδιπλασιασμός κατανάλωσης
Ο καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Δημήτριος Εμμανουλούδης εξηγεί ότι «σήμερα δεν ξέρουμε πόσο νερό μας λείπει, πόσο θα μας λείψει τα επόμενα πέντε, δέκα χρόνια. Το WATERWISE όμως θα μπορέσει να μας το πει». Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες πίεσης στους υδάτινους πόρους, ιδιαίτερα σε περιοχές που αντιμετωπίζουν λειψυδρία.
Οι τουριστικές δραστηριότητες απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού για ξενοδοχεία, πισίνες, γήπεδα γκολφ και εστιατόρια, με συνέπεια να επιβαρύνεται η τοπική υδροδότηση.
Σε περιοχές με μεγάλα ελλείμματα νερού, η αυξημένη κατανάλωση υδάτων από τους επισκέπτες μειώνει την πρόσβαση των κατοίκων σε πόσιμο νερό και οδηγεί σε υπεράντληση υπόγειων υδροφορέων, με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη γεωργία.
Η αύξηση του τουριστικού ρεύματος, παράλληλα με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, την επέκταση των δικτύων, αλλά και την αύξηση των απωλειών τους λόγω παλαιότητας, έχουν υπερδιπλασιάσει στην τελευταία 25ετία την ετήσια κατανάλωση νερού στην Ελλάδα φθάνοντας στα 1,8 δισ. κυβικά μέτρα, από περίπου 800 εκατ. κυβικά το 2000.
Πόσο νερό χρειαζόμαστε τελικά;
Το WATERWISE δημιουργήθηκε από πολυμελή επιστημονική ομάδα του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (υπό τον πρύτανη του ιδρύματος Φώτη Μάρη και τον καθηγητή Δ. Εμμανουλούδη), του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πέντε εταιρειών πληροφορικής και μπορεί να μετρήσει με ακρίβεια τη ζήτηση νερού στο μέλλον σε μια συγκεκριμένη περιοχή, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όχι μόνο τις φυσικές εισροές (υπό διάφορα σενάρια βροχοπτώσεων) και την κατανάλωση, αλλά και τη δυναμική του τουρισμού.
Ο σχεδιασμός του ξεκίνησε από την παραδοχή ότι για να επιλυθεί ένα πρόβλημα που έχει ποσοτικό χαρακτήρα θα πρέπει να γνωρίζουμε το μέγεθός του.
Ετσι, αρχικά σε μια πλατφόρμα καταχωρίζονται οι εισροές νερού (βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις) μιας συγκεκριμένης περιοχής και οι υπάρχουσες εκροές (επιφανειακές, υπόγειες ή λόγω εξάτμισης). Δηλαδή αποτυπώνεται μια πρώτη εικόνα του παρόντος υδατικού ισοζυγίου της περιοχής.
Δεδομένου όμως ότι το φαινόμενο της λειψυδρίας δεν είναι στατικό, ούτε χωρικά ούτε χρονικά, με τη βοήθεια ενός πρωτότυπου λογισμικού, που βασίζεται σε διάφορα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και ανάλυσης μεγάλων δεδομένων, δημιουργείται μια εικόνα του μελλοντικού υδατικού ισοζυγίου μιας περιοχής.
«Σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική του συστήματος παίζουν οι αστικές, γεωργικές, κτηνοτροφικές και βιομηχανικές καταναλώσεις. Ομως σημαντικότερη αποδεικνύεται τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση των τουριστών, οι οποίοι αριθμούν δεκάδες εκατομμύρια κατ’ έτος, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον πληθυσμό της Ελλάδας. Για τον λόγο αυτόν δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση από την επιστημονική ομάδα στον υπολογισμό και στην εισαγωγή στο σύστημα του συνολικού υδατικού αποτυπώματος των τουριστών μιας περιοχής» υπογραμμίζει ο κ. Εμμανουλούδης.
Τα πέντε νησιά και η Δράμα
Σε πρώτη φάση η εφαρμογή του WATERWISE ξεκίνησε σε πέντε νησιά-πιλότους (Σαντορίνη, Κέρκυρα, Χίος, Θάσος, Φούρνοι) και σε μία ηπειρωτική περιοχή (Δράμα).
Σε συνεργασία και με τους δήμους των περιοχών, εξειδικευμένα ερωτηματολόγια είναι διαθέσιμα σε χώρους εστίασης και ξενοδοχεία και αφορούν την κατανάλωση νερού, ενώ οι απαντήσεις εισάγονται στη βάση δεδομένων που είναι σε σύνδεση με την πλατφόρμα του project και επεξεργάζονται χωριστά για κάθε περιοχή.
«Ετσι μπορούμε να σχεδιάσουμε το είδος, τον αριθμό και το μέγεθος των έργων που δυνητικά θα εξασφαλίσουν επαρκή ποσότητα υδάτων στο μέλλον, μέσω συλλογής νερού των βροχοπτώσεων (φράγματα, ταμιευτήρες, δεξαμενές κ.λπ.) ή αφαλατώσεων» σημειώνει ο ίδιος.
Ψηφιακή «ασπίδα» απέναντι στις πλημμύρες
Παράλληλα, η ίδια επιστημονική ομάδα ανέπτυξε το «εργαλείο» HYDRA-GML που εντοπίζει σε μια εκτεταμένη γεωγραφική περιφέρεια τις περιοχές (λεκάνες απορροής χειμάρρων) που είναι επιρρεπείς σε δημιουργία πλημμυρών, γεωλισθήσεων και κινδυνεύουν από εκτεταμένες και επιταχυνόμενες διαβρώσεις.
Σειρά παραγόντων και δεικτών επικινδυνότητας μιας λεκάνης απορροής εισάγονται στο σύστημα και με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και τεχνολογιών μηχανικής μάθησης και ανάλυσης εντοπίζονται οι κρίσιμες ζώνες και προκύπτουν οι αρχικοί χάρτες με τους επικίνδυνους χειμάρρους για δημιουργία έντονων πλημμυρικών φαινομένων και μάλιστα με ιεραρχική ταξινόμηση κινδύνου ανά λεκάνη.
Οι τελικοί χάρτες θα «κλειδώνουν» αφού συσχετιστούν και με ιστορικά δεδομένα και αρχεία της Πυροσβεστικής για καταστροφές στην περιοχή, καθώς «το νερό έχει μνήμη».
Με το πρόγραμμα αυτό θα παρέχονται διάφορα σενάρια μεταβολής της επικινδυνότητας των χειμαρρικών λεκανών σε περίπτωση που μεταβάλλονται οι παράγοντες επικινδυνότητας που έχουν εισαχθεί αρχικά στο κύριο σύστημα.
Επίσης, οι χειριστές του μπορούν να «τρέξουν» και συγκεκριμένα υδρολογικά – υδραυλικά μοντέλα. «Εισάγοντας σενάρια βροχοπτώσεων, θα υπάρχει δυνατότητα παραγωγής προγνωστικών χαρτών με ζώνες πλημμυρισμού σε έκταση και βάθος ροής, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα αναλυτικής εικόνας των περιοχών που κινδυνεύουν και πρέπει να εκκενωθούν σε ένα μελλοντικό πλημμυρικό γεγονός, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την προετοιμασία των Αρχών της περιοχής και την ασφαλή εκκένωσή τους ώστε να μη χάνονται ανθρώπινες ζωές ή ζωικό κεφάλαιο» τονίζει ο κ. Εμμανουλούδης.
Η μελλοντική έκδοση του συγκεκριμένου «εργαλείου» θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τις Διευθύνσεις Πολιτικής Προστασίας, από δήμους και περιφέρειες, Πυροσβεστική Υπηρεσία κ.λπ.
Τα πρώτα αποτελέσματα από την υλοποίηση των δύο προγραμμάτων θα παρουσιαστούν στο περίπτερο του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης στην 89η Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης (6-14 Σεπτεμβρίου).
Πηγή: tovima.gr