Λόγω της δουλειάς μου, μοιάζει οξύμωρο να λέω στη μαμά μου που έφθασε αισίως τα 90, να μην παρακολουθεί ειδήσεις, αλλά δεν είναι. Γιατί μόλις τελειώσει το δελτίο, σηκώνεται από την πολυθρόνα αγχωμένη.
«Μα τι κερδίζεις, μαθαίνοντας καθημερινά για καταστροφές, εγκλήματα, πολέμους, κρίσεις, σκάνδαλα και δυστυχία», την ρωτάω και η απάντηση είναι πάντα η ίδια: «θέλω να ξέρω τι συμβαίνει στον κόσμο».
Σύμφωνα με τα δελτία, ποτέ, τίποτα καλό δεν συμβαίνει σ’ αυτόν τον κόσμο. Και καταλήγεις να «πνίγεσαι» σε έναν ωκεανό ειδήσεων, από τον οποίο αναδύονται, σχεδόν αποκλειστικά, σκιές.
Όταν ξεκινούσαμε τη δημοσιογραφία, μας μάθαιναν τι σημαίνει είδηση: ότι ο σκύλος που δάγκωσε έναν άνθρωπο, δεν είναι σημαντική είδηση, είδηση είναι ένας άνθρωπος που δάγκωσε έναν σκύλο.
Είδηση δεν είναι ότι σήμερα 7.500 αεροπλάνα προσγειώθηκαν με ασφάλεια, ούτε ότι ο φούρναρης της γειτονιάς έψησε το πιο νόστιμο ψωμί της εβδομάδας.
Ένα αεροπλάνο συνετρίβη, ο φούρναρης έκλεβε ρεύμα και ο πρωθυπουργός έκανε λάθος. Αυτά, είναι είδηση. Και οι ειδήσεις, πρέπει να είναι πάντα δυσάρεστες;
Τα μέσα ενημέρωσης, λειτουργώντας με τους κανόνες της αγοράς και του «κλικ», ξέρουν ότι το δράμα πουλάει. Το αρνητικό φορτίο παράγει πιο έντονη συναισθηματική αντίδραση, φόβο, οργή, αγωνία και κατά συνέπεια, μεγαλύτερη προσοχή.
Οι καλοί τίτλοι γράφονται για την «πανδημία, τη νέα κρίση, την τραγωδία». Εμείς -αναγνώστες, θεατές, ακροατές- συμμετέχουμε στην διαμόρφωση των ειδήσεων. Αντί να κλικάρουμε το «Νέα επιστημονική ανακάλυψη», κλικάρουμε το «Σοκαριστική εξέλιξη στην υπόθεση φόνου».
Διαβάζοντας για τη δυστυχία των άλλων, ίσως νιώθουμε ότι ελέγχουμε έστω και λίγο τον φόβο μας. «Αν ξέρω τι συμβαίνει, ίσως μπορέσω να το αποφύγω». Βλέποντας την τραγωδία κάποιου άλλου, ενεργοποιείται μια ανακούφιση: «Ευτυχώς, δεν συνέβη σε μένα». Αυτή η ψυχολογική ανάγκη μάς επιτρέπει να νιώσουμε καλύτερα για τη δική μας, σχετικά, καλή ζωή.
Οι ειδήσεις, όπως κάθε δράμα, έχουν «σασπένς». Περιμένουμε την εξέλιξη, την αποκάλυψη, την τιμωρία. Η αρνητική είδηση έχει αρχή, μέση και τέλος (συχνά τραγικό) και μας κρατάει αγκιστρωμένους μέχρι τη λύση του μυστηρίου.
Και κάπως έτσι, οι συντάκτες γράφουν ό,τι θέλουμε να διαβάσουμε και εμείς διαβάζουμε ό,τι μας προσφέρουν. Ένας φαύλος κύκλος που μας κρατάει αιχμάλωτους σε μια μόνιμη αίσθηση ότι ο κόσμος καταρρέει.
Υπάρχουν όμορφες, απλές ειδήσεις της καθημερινότητας, που δεν «φωνάζουν» τόσο δυνατά και μας κάνουν να νιώθουμε ηρεμία, γαλήνη, ευφορία. Αυτές θα ήθελα να διαβάζω και να γράφω.
Αλλά πώς να αλλάξεις τους νόμους της ενημέρωσης, που σου λένε ότι πρέπει να ασχολείσαι μόνο με δυσάρεστα θέματα και προβλήματα, γιατί οι καλές ειδήσεις δεν «πουλάνε»;
(Φωτογραφία: Guido Mieth/Getty Images)