Οι ψίθυροι σιγά – σιγά γίνονται κραυγές για τον τουρισμό. Το προϊόν έχει αρχίσει και δεν… τσουλάει. Οι αριθμοί των αφίξεων μπορεί στο μάτι να εντυπωσιάζουν, ωστόσο η πραγματικότητα διαψεύδει τις όποιες θριαμβολογίες περί του ρεκόρ των επισκεπτών.
Είναι πολλοί οι λόγοι που το τουριστικό προϊόν στην Ελλάδα έχει αρχίσει να μένει στάσιμο. Αρκετοί από αυτούς τους λόγους είναι οι «εξωγενείς παράγοντες», τους οποίους αρέσκεται συχνά – πυκνά να επικαλείται η τωρινή Κυβέρνηση (πολλές φορές και για «άσχετα» θέματα). Ο εμπορικός πόλεμος που έχει εξαπολύσει ο Ντόναλντ Τραμπ αλλάζει με ριζικό τρόπο τον χάρτη των εξαγωγών σε όλο τον πλανήτη και φέρνει τρομακτική ανασφάλεια στις οικονομίες.
Η κλιματική κρίση επηρεάζει ολοένα και περισσότερο και το οικονομικό εποικοδόμημα συνολικά αλλά και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Καθόλου τυχαία οι τουριστικές τάσεις καθορίζονται από τις κλιματικές συνθήκες. Η Μεσόγειος κάθε καλοκαίρι «φλέγεται» από ισχυρούς καύσωνες διαρκείας και αρχίζει να αποτελεί μια όλο και λιγότερο ελκυστική επιλογή.
Οι γεωπολιτικές αναταράξεις και η εμπόλεμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, ήρθαν φέτος να προστεθούν στην εξίσωση των ανασταλτικών παραγόντων που επηρεάζουν τα τουριστικά κύματα.
Αυτά λοιπόν, λίγο – πολύ η Ελλάδα δεν μπορεί να τα καθορίσει και να τα μεταστρέψει προς το συμφέρον της. Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς ως χώρα. Μια χώρα που έχει ανακηρύξει τον τουρισμό ως την «βαριά της βιομηχανία», μια χώρα που έχει στηρίξει και στηρίζει τις ελπίδες της με τρόπο στρουθοκαμηλίστικο (sic) σε αυτόν.
Οι τουριστικοί φορείς κρούουν πλέον ανοιχτά το καμπανάκι του κινδύνου, είτε ορμώνται από στενά οικονομικά συμφέροντα είτε όχι. Ο τουρισμός έχει αρχίσει και πιάνει ταβάνι είναι εν πολλοίς η διαπίστωση. Ή τουλάχιστον έχει πιάσει ταβάνι το δοσμένο μοντέλο που κυριάρχησε τα προηγούμενα πολλά χρόνια.
Η Ελλάδα τι είναι διατεθειμένη να πράξει; Θα προσαρμοστεί; Ποια κατεύθυνση θέλει να πάρει; Πώς θα προστατεύσει τους φυσικούς της πόρους (λέγε με νερό) που ολοένα και λιγοστεύουν από τον υπερτουρισμό, εις βάρος βέβαια των μόνιμων κατοίκων; Πώς θα εξασφαλιστεί η επιβίωση για εργαζόμενους και επιχειρηματίες που δουλεύουν έξι μήνες για να βγάλουν τον χειμώνα (και δεν τον βγάζουν);
Ολόκληρες περιοχές στην Κρήτη ζουν και αναπνέουν για την τουριστική κίνηση. Έχουν μάλιστα κατασκευαστεί με τόσο στρεβλό τρόπο, που στις φυσικές καταστροφές έχει κοστίσει τα προηγούμενα χρόνια και ανθρώπινες ζωές.
Μήπως θα ήταν μια ευκαιρία για την χώρα να αναθεωρήσει το μοντέλο «όλα για τους τουρίστες»; Μήπως αντί να καταστρέφουμε τα μοναδικά μας φυσικά τοπία και να χτίζουμε ξενοδοχειακά μεγαθήρια, να δώσουμε αξία στα μέρη, να επενδύσουμε με έναν άλλο τρόπο στην δεδομένη υπεραξία της γεωμορφολογίας που έχουμε στην Κρήτη αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα;
Αφελείς και ρομαντικές σκέψεις, σαφώς. Το χρήμα κινεί τον κόσμο, το επιβάλλει το καπιταλιστικό σύστημα στο οποίο ζούμε όλοι μας.
Αλλά αλήθεια, έχει σκεφτεί κανείς τι θα γίνει αν ο τουρισμός καταρρεύσει; Πόσοι άνθρωποι εξαρτώνται αποκλειστικά από την επιτυχία ή την αποτυχία αντίστοιχα αυτού του προϊόντος; Πώς θα μετρήσει σε όλο αυτόν τον κόσμο που κουβαλάει πίσω του μια δεκαπενταετή κρίση και αντιμετωπίζει καθημερινά το ολοένα αυξανόμενο κόστος ζωής, να μην έχει ούτε μια σανίδα σωτηρίας;
Αντί κατακλείδας, θα παραθέσω κάποια σημεία από την ανάλυση του Marko Jukic στο περιοδικό Palladium, σε άρθρο με τίτλο: «Γιατί ποτέ καμία χώρα δεν πλούτισε από τον τουρισμό. Και ούτε πρόκειται να πλουτίσει».
Σημείο 1: «Ο τουρισμός είναι εντάσεως εργασίας και κεφαλαίου, με χαμηλό ταβάνι στην παραγωγικότητα. Το να σερβίρεις ποτά, να καθαρίζεις δωμάτια ή να οδηγείς τουρίστες σε αξιοθέατα δεν μπορεί να αυτοματοποιηθεί, ούτε να αναβαθμιστεί τεχνολογικά με ουσιαστικό όφελος. Είναι μια βιομηχανία που παραμένει στο ίδιο επίπεδο παραγωγικότητας εδώ και αιώνες».
Σημείο 2: «Η τουριστική οικονομία οδηγεί στο ακόλουθο μοντέλο: μια μικρή ελίτ που εκμεταλλεύεται την ακίνητη περιουσία και μια μεγάλη τάξη εργαζομένων χαμηλής ειδίκευσης, σερβιτόρων, καθαριστών και οδηγών. Αυτό το μοντέλο δεν χτίζει παραγωγικό κεφάλαιο, ούτε εκπαιδεύει ένα ανθρώπινο δυναμικό ικανό να προσαρμοστεί σε νέες τεχνολογίες ή να φέρει καινοτομία. Το να είσαι σερβιτόρος ή ιδιοκτήτης ενοικιαζόμενων δωματίων δεν είναι το μέλλον που αξίζει σε μια χώρα».
Σημείο 3: «Η πραγματική διέξοδος για τις χώρες του Νότου δεν είναι η ενίσχυση του τουρισμού με επιδοτήσεις, χαμηλόμισθη μετανάστευση ή νέες υποδομές. Είναι η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, η στροφή στη βιομηχανία, η ενθάρρυνση νέων επιχειρηματιών, η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης για τους νέους και ο επαναπατρισμός των μορφωμένων Ελλήνων, Ιταλών, Ισπανών που έφυγαν».
Ολόκληρο το άρθρο εδώ: https://www.palladiummag.com/2025/07/18/no-country-ever-got-rich-from-tourism/