Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1967 δραστηριοποιείται στην Κρήτη η οργάνωση Δημοκρατικό Εθνικό Κίνημα Αντίστασης (ΔΕΚΑ), η δράση της πραγματοποιείται στην πόλη του Ηρακλείου, το Ρέθυμνο, τα Χανιά αλλά και σε ένα κεφαλοχώρι της επαρχίας Πεδιάδας, το Θραψανό.
Ο Φοίβος Ιωαννίδης σε συνέντευξη σε τηλεοπτική εκπομπή αναφέρει2: «Παράλληλα, έγινε την ίδια περίπου εποχή, κάναμε και ένα σαμποτάζ στο χωριό Θραψανό. Είχαμε μια καλή ομάδα εκεί, η οποία απέκοψε έναν στύλο του Ο.Τ.Ε., μοίρασαν και προκηρύξεις και διεκόπη η τηλεφωνική επικοινωνία».
Μέλη της ομάδας του Θραψανού είναι οι: Θεοδωράκης Ζαχαρίας, πρόεδρος της κοινότητας μετά την πτώση της δικτατορίας, Στρουμπάκης Γεώργιος, Αραβιάκης Αντώνιος, Θεοδωράκης Ελευθέριος, Τρουλάκης Μιχάλης και Σταυρακάκης Νικόλαος.
Και οι αληθινοί αγωνιστές μιλούσαν πολύ λίγο˙ ήταν άνθρωποι σιωπηλοί, που δεν τους ευχαριστούσε να μιλούν για τις συμφορές τους.
Χαβιέ Θέρκας1
Ο στρατιωτικός διοικητής ανατολικής Κρήτης και σημαντικός παράγοντας της χούντας ταξίαρχος Τζουβελέκης Απόστολος3 προγραμματίζει να επισκεφθεί το στρατιωτικό αεροδρόμιο στο Καστέλλι και την μονάδα πεζικού που εδρεύει στο Σκλαβεροχώρι, μικρό οικισμό της περιοχής.
Η ηγεσία της ΔΕΚΑ παροτρύνει την ομάδα του Θραψανού να δραστηριοποιηθεί και να πραγματοποιήσει ενέργειες που να δείχνουν την αντίθεση των κατοίκων της περιοχής στη στρατιωτική δικτατορία. Να καταδείξουν ότι ο αγώνας για την Δημοκρατία και την Ελευθερία είναι ζωντανός.
Οι δημοκράτες αυτοί αποφασίζουν σε συνεδρίαση στο σπίτι του Τρουλάκη, στα μέσα Αυγούστου 1967, να κόψουν τις τηλεφωνικές επικοινωνίες του Καστελλίου και του Αρκαλοχωρίου με την υπόλοιπη Κρήτη και να διασκορπίσουν προκηρύξεις στην ευρύτερη περιοχή του Καστελλίου.
Ο λόγος της επιλογής των συγκεκριμένων τοποθεσιών δικαιολογείται από το ανάγλυφο του εδάφους και της δυνατότητας να δράσουν με μυστικότητα και ασφάλεια. Πράγματι την νύχτα της 25/8/1967 η ομάδα κόβει στύλους και σύρματα του τηλεφωνικού δικτύου του ΟΤΕ στην περιοχή του Κολομόδη της κοινότητας Σαμπά και αποπειράθηκε να κάνει το ίδιο στην περιοχή του Αστριτσίου. Ταυτόχρονα γίνεται και η ρήψη των προκηρύξεων, με αντιδικτατορικό περιεχόμενο στο Καστέλλι.
Στην οργάνωση όμως υπήρχε διαρροή πληροφοριών στις αστυνομικές υπηρεσίες του δικτατορικού καθεστώτος. Για την ύπαρξη των υπευθύνων των διαρροών τον τελευταίο καιρό έχουν γραφτεί διάφορα στον τοπικό Τύπο4. Την 10 Νοεμβρίου 1967, οι χωροφύλακες από το Αστυνομικό τμήμα Καστελλίου συλλαμβάνουν την αντιστασιακή ομάδα του Θραψανού.
Η κ. Πλουμάκη Μαρίκα, σύζυγος του Θεοδωράκη Ζαχαρία, θυμάται: «Στις 10 Νοέμβρη του 67, ενώ γύριζα από το σχολείο το μεσημέρι, βλέπω το Ζαχαρία έξω από το καφενείο του Τρουλάκη συνοδεία αστυνομικών… Το χωριό τρόμαξε. Δεν βγήκε ούτε ένας άνθρωπος στα καφενεία το βράδυ». Συνεχίζοντας την διήγησή της για τις επόμενες μέρες περιγράφει τις περιπέτειες των συλληφθέντων: «οι δέκα μέρες στα κρατητήρια της Ασφάλειας του αστυνομικού τμήματος του Πόρου ήταν ατελείωτες και δραματικές.
Εκεί ήταν όλα τα μέλη, πάνω από τριάντα άτομα. Σε κελιά-τρύπες ημίγυμνοι, χωρίς κρεββάτια και καρέκλες, χωρίς φαγητό, χωρίς ύπνο, χωρίς νερό. Κάθε δύο ώρες γίνονταν ανακρίσεις. Δεν ξεχώριζαν την μέρα από τη νύχτα. Οι ανακρίσεις ήταν μαρτύριο. Δεν σταματούσαν τα βασανιστήρια παρά μόνο όταν έπεφταν αναίσθητοι. Τους έσερναν και τους πετούσαν σαν πτώματα μέσα στα κελιά, τον ένα πάνω στον άλλο… Πολλοί έπαθαν μόνιμες βλάβες… Μεγαλύτερη όμως ήταν η στέρηση των δικών του ανθρώπων»5.
Η ομάδα του Θραψανού, σαν περιφερειακή οργάνωση της ΔΕΚΑ, δικάσθηκε μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της ΔΕΚΑ. Αρχικά η δίκη είχε ορισθεί για την 13 Δεκεμβρίου 1967. Όμως την ημέρα αυτή έγινε το βασιλικό κίνημα, οι χουντικοί ήταν σε σύγχυση για το ποιος είχε επικρατήσει και για αυτή την αιτία αναβλήθηκε. Η επίσημη αιτιολογία ήταν η «απουσία ουσιωδών μαρτύρων»6.
Η αίτηση της υπεράσπισης των κατηγορουμένων για να αφεθούν ελεύθεροι μέχρι τη νέα δικάσιμη απορρίφθηκε από το δικαστήριο, με εισήγηση του Βασιλικού Επίτροπου (στρατ. εισαγγελέα). Στο έκτακτο στρατοδικείο Χανίων, την 1η Φεβρουαρίου 1968, γίνεται η δίκη των αγωνιστών της δημοκρατίας. Εκτός των άλλων, η ομάδα του Θραψανού κατηγορείται και για σαμποτάζ.
Ο Φοίβος Ιωαννίδης στη συνέντευξη, που αναφέραμε παραπάνω για τις αντιστασιακές δράσεις της ομάδας του Θραψανού εξιστορεί:
«Δικαζόμασταν, ήταν δυο οι δίκες, η μια η μεγάλη αυτή και η άλλη ήταν το σαμποτάζ… Εγώ κατηγορούμουν ως ηθικός αυτουργός. Οι άλλοι κατηγορούμενοι γιατί είχαν, λοιπόν όμως ήταν τέσσερις με πέντε άνθρωποι που είχαν όλοι από τρία παιδιά και επάνω, ο ένας είχε πέντε. Αγρότες. Μετά την αμνηστία του Παπαδόπουλου, που είχε το κλίμα έτσι μαλακώσει και τα λοιπά, συνεννοηθήκαμε να κάνουμε τους χαζούς μπας και γλιτώσουμε.
Ρωτάει λοιπόν ο πρόεδρος τον πρώτο “Τι έκανες εσύ;..”. Λέει: “….ένα σχέδιο να κάνουμε και καμία προκήρυξη, να κάνουμε και καμία εκδήλωση». Η προκήρυξη ήταν… Ο επόμενος τα ίδια. Ο τρίτος τα ίδια, αλλά έρχεται η σειρά αυτού που είχε κόψει τον στύλο, του λέει λοιπόν ο πρόεδρος «Για λέγε εσύ». Αρχίζει λοιπόν και αυτός…είπε ο… να κάνουμε καμία προκήρυξη, μια εκδήλωση, «άσε αυτά» του λέει «τον στύλο ποιος τον έκοψε;».
Λέει «είπε μας ο Ιωαννίδης να κόψουμε τα τέλια», τα τέλια, τα σύρματα. Ο πρόεδρος δεν είχε καταλάβει καν τι είναι τα τέλια. “Τι να κόψετε;” του λέει. Λέει: “Τα τέλια”. Του εξηγούσε λοιπόν… τι είναι τα τέλια. Λέει “Καλά ο Ιωαννίδης σου είπε να κόψεις τα τέλια, εσείς γιατί κόψατε τον στύλο;” του λέει. Του λέει, “Δεν φτάναμε, κύριε πρόεδρε”. 55 χρονών άνθρωπος ήταν τότε. Ξεραθήκαμε στα γέλια και οι στρατοδίκες και εμείς… Άλλο τώρα να στο λέω και άλλο εκείνη την στιγμή. Κυριολεκτικά… Ξεραθήκαμε στα γέλια».
Ο βασιλικός επίτροπος (στρατιωτικός εισαγγελέας) προτείνει την απαλλαγή των Ζαχαρία Θεοδωράκη, Ελευθέριου Θεοδωράκη, Τρουλάκη Μιχαήλ και Νικόλαου Σταυρακάκη, την καταδίκη σε οκτάμηνη φυλάκιση για τον Στρουμπάκη Γεώργιο και σε εξάμηνη φυλάκιση για τον Αντώνη Αραβιάκη7.
Όμως οι στρατοδίκες, στο σύνολο τους ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού, αποφασίζουν διαφορετικά, πιο αυστηρά, θέλοντας να πατάξουν το δημοκρατικό φρόνημα του Κρητικού λαού. Στην εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ8 διαβάζουμε:
Χανιά 3 (Τοῦ ἀνταποκριτοῦ μας) – «Σήμερον τό ἀπόγευμα καί περί ὥραν 3.30 μ.μ. ἐξεδόθη ἡ ἀπόφασις τοῦ Ἐκτάκτου Στρατοδικείου Χανίων διά τήν ὑπόθεσιν τῶν ἐκρήξεων κλπ. … Ἐπίσης εἰς τήν ὑπόθεσιν τοῦ Θραψανοῦ καταδικάζονται καί οἱ πέντε κατηγορούμενοι εἰς διαφόρους ποινᾶς…
1) Ζάχ. Θεοδωράκης: Δί’ ἠθικῆς αὐτουργίαν εἰς παρακώλυσιν συγκοινωνιῶν καί ὁπλοκατοχήν εἰς 2 ἐτῶν φυλάκισιν.
2) Γεώργιος Στρουμπάκης: Διά παρακώλυσιν συγκοινωνιῶν καί ὁπλοκατοχήν εἰς 2 ἐτῶν φυλάκισιν.
3) Ἄν. Ἀραβιάκης: Διά παρακώλυσιν συγκοινωνιῶν καί ὁπλοκατοχήν εἰς φυλάκισιν 1 ἔτους καί 6 μηνῶν.
4) Ἐλευθ. Θεοδωράκης, Νίκ. Σταυρακάκης και Τρουλάκης Μιχαήλ: Δι’ ἀπόπειραν παρακωλύσεως συγκοινωνίας εἰς 4μήνον φυλάκισιν μέ τριετήν ἀναστολήν.
Ἡ ἀπόφασις διατάσσει τήν προσμέτρησιν τῆς προφυλακίσεως, τήν δήμευσιν τῶν κατασχεθέντων ὅπλων ὑλῶν κ.λ.π. καί τόν καταμερισμόν τῶν ἐξόδων».
Θεωρούμε ότι με την υπόθεση της ομάδας του Θραψανού σχετίζεται και το παρακάτω περιγραφόμενο συμβάν: Ο Τσικαλουδάκης Γεώργιος θέλοντας να δείξει την αντίθεση στην χούντα των συνταγματαρχών αλλά και για συμπαράσταση στους συγχωριανούς του, έγραψε αντιδικτατορικά συνθήματα σε τοίχους του Θραψανού.
Μετά από την σύλληψη του παραπέμφθηκε στο έκτακτο στρατοδικείο Χανίων. Η υπόθεση εκδικάσθηκε την 31 Μαΐου 1968 και η καταδικαστική απόφαση του στρατοδικείου Χανίων παρουσιάζεται από την εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ9:
«ΧΑΝΙΑ 31 (Τοῦ ἀνταποκριτοῦ μας). – Κατά τήν χθεσινήν συνεδρίασιν τοῦ τό Ἔκτακτο Στρατοδικεῖο Χανίων ἐξέδωσε τάς ἀκολούθους ἀποφάσεις.
Καταδικάζει: 1) … 3) Τσικαλουδάκην Γεώργιον κάτοικον Θραψανού Πεδιάδος εἰς φυλάκισιν 1 ἔτους δί’ ἀπείθειαν κατά τῆς Στράτ. Ἀρχῆς καί ἀναγραφήν συνθημάτων εἰς τούς τοίχους. 4)…».
Μετά την Κυπριακή τραγωδία και την κατάρρευση της δικτατορίας, που ακολούθησε, οι πολίτες του Θραψανού τίμησαν τον Ζαχάρη Θεοδωράκη εκλέγοντάς τον δύο φορές πρόεδρο της κοινότητας από το 1975 μέχρι και το 1982.
Οι αγωνιστές αυτοί της Δημοκρατίας σεμνοί και ταπεινόφρονες δεν επιζήτησαν τιμές και δόξες αλλά επέστρεψαν στις ειρηνικές τους ασχολίες για την πρόοδο της οικογένειάς τους, έχοντας βαθιά μέσα τους την αίσθηση ότι έπραξαν το σωστό, ότι έκαναν το καθήκον τους για την επαναφορά της Δημοκρατίας στον τόπο της.
- Θέρκας Χαβιέ 2018
- Συνέντευξη με τον Φοίβο Ιωαννίδη την 9-11-2006, ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ Η άγνωστη Αντίσταση κατά της δικτατορίας-Μέρος 1ο Η Συνομωσία των Συνταγματάρχων- Μέρος 2ο Η Ελλάδα στον Γύψο https://rwf-archive.gr/ episode1.php?id=188&interview=1&interview_id=669
- Ο διαβόητος Τζουβελέκης ήταν εκτός από στρατιωτικός διοικητής ανατολικής Κρήτης και ουσιαστικός πολιτικός διοικητής, πάνω από τους νομάρχες Ηρακλείου και Λασιθίου. Ήταν η χούντα στη Κρήτη.
- Βλέπε άρθρο του δικηγόρου Γιάννη Ξυλούρη στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ της 13/5/2019 και την απάντηση του Δημήτρη Ηρ. Τσίπρα στην ίδια εφημερίδα την18/5/2019.
- Ομιλία της Μαρίκας Πλουμάκη-Θεοδωράκη στο Δημοτικό σχολείο Θραψανού την 18 Νοεμβρίου 2018, κατά τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου.
- Εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ της 14/12/1967.
- Εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ της 3/2/1968.
- Εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ της 4/2/1968.
- Εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ της 1/6/1968.
*Ο Μύρωνας Τζαρδής είναι MEd γεωπόνος ΤΕ