Θανατικά τα έλεγαν παλιότερα και εννοούσαν τα διάφορα λοιμώδη νοσήματα, τα οποία αποτελούσαν και την κύρια αιτία θανάτου των λαών στο πέρασμα των αιώνων. Η ταχεία μετάδοση από ανθρώπου σε άνθρωπο, οι άγνοια και η έλλειψη προληπτικών και θεραπευτικών μέσων είχαν ως αποτέλεσμα την δραματική εξέλιξη και συχνά τη θανατηφόρο κατάληξη των πασχόντων σε διάστημα ολίγων ημερών.
Αποτέλεσμα ο αποδεκατισμός πληθυσμού ολόκληρων περιοχών. Δυσχερής η θέση του νησιού μας, αφού ήθελε δεν ήθελε, είχε θαλάσσια επικοινωνία με λοιμογόνες εστίες. Το αποτέλεσμα; Να γίνεται υποδοχέας κάθε μολυσματικής ασθένειας. Και τι δεν γνώρισε το νησί μας. Πανώλη, τύφο σε όλες του τις μορφές, ευλογιά, γρίππη, μηνιγγίτιδα, λέπρα. Όλα αυτά τα νοσήματα έφεραν υψηλή νοσηρότητα, αλλά και κοινωνικό αποκλεισμό.
…Εν Ηρακλείω τη 22 Μαρτίου 1923. Ο Νομάρχης Ηρακλείου Εμμανουήλ Λυδάκης ορίζει υγειονομικμές επιτροπές, αφού χωρίζει την πόλη του Ηρακλείου σε οκτώ τμήματα. Τα μέτρα αυτά αφορούν τον εξανθηματικό τύφο. Πράγματι σύμφωνα με την εφημερίδα “Κρήτη” γίνεται λόγος για υγειονομικά μέτρα προφυλάξεως των κατοίκων του νησιού μας.
Έτσι για τα πλοία που άρχονται γίνεται επιθεώρηση, αν κάποιος νοσεί από τα πληρώματα ο δημοτικός γιατρός διατάσσει την αποβίβαση του νοσούντα, όταν κάποιος ασθενής νοσεί στο σπίτι του ο γιατρός πρέπει σύμφωνα με τον αρθρογράφο της προαναφερόμενης εφημερίδας “να νίψει πρόσωπον και χείρας», η αστυνομία φρόντιζε να διευκολύνει προς τους αποκλεισμένους ασθενείς την προμήθεια όλων των αναγκαίων προς το ζην, χωρίς ουδεμία αμοιβή. Τέλος σε περίπτωση θανάτου ο γιατρός έδινε εντολή για καθαρισμό και απολύμανση του σπιτιού, όλων των επίπλων, παρουσία της αστυνομίας. Όλα αυτά αναφέρονται στο φύλλο 588 της 17.2.1881, εφημερίδας “Κρήτη”, όπου και γίνεται λόγος “περί εμβολιασμού”.
Σας μεταφέρω κάποια αποσπάσματα από την συγκεκριμένη στήλη: «οι δημοτικοί ιατροί παραγγέλλονται να περιέλθωσι την πόλιν ή τα χωρία της περιφερείας του έκαστος, προς εμβολιασμόν των κατοίκων», «αι κατά τόπους αστυνομικαί αρχαία θέλουσι προκαλέσει δια προκηρύξεως άπαντας τους ανεμβολίαστους, ίνα καθυποβληθώσιν εις εμβολιασμόν», «απαγορεύεται του λοιπού η είσοδος εις σχολείον εις όλα τα παιδία, όσα δεν ησθένησαν ή δεν εμβολιάσθηκαν», «οι κατάλογοι ούτοι των εμβολιασθέντων, στέλλονται υπό των επάρχων προς τους Διοικητάς, ούτοι δε τους διευθύνουσιν ενωμένους όλους προς την Γενικήν Διοίκησιν».
Όλα τα παραπάνω υπογράφονται και δημοσιεύονται στον τύπο της εποχής, εν Χανίοις τη 16η Φεβρουαρίου 1881, από τον Γενικό Διοικητή Κρήτης τον Ιωάννη Φωτιάδη. Ο εξανθηματικός είχε εξαπλωθεί την άνοιξη του 1884 σ’ όλες τις συνοικίες της Αθήνας και αυτή η μολυσματική νόσος λέγεται, ότι μεταδόθηκε από Ιταλούς εργάτες που είχαν έρθει στην πρωτεύουσα προκειμένου να εργαστούν στους σιδηροδρόμους, καθώς εκείνη την εποχή, ήδη στη βόρεια Ιταλία ο τύφος βρισκόταν σε έξαρση.
Μία φονική πράγματι επιδημία που σημάδεψε και την πρωτεύουσα της χώρας μας. Επανέρχομαι όμως στα μέτρα που πήρε στις 22 Μαρτίου 1923, ο Νομάρχης Λυδάκης, αναφέροντας τα οκτώ τμήματα στα οποία διαιρέθηκε η πόλη μας. Το πρώτο τμήμα αφορούσε την Χανιόπορτα, το Γενί τζαμί (Δημοτικό σχολείο-Ανωγειανό) και εκτείνονταν μέχρι την παραλία εκεί που είναι τα βυρσοδεψεία (Ταμπακαριά). Η επιτροπή που επέβλεπε υγειονομικά αποτελούνταν από τον ιατρό Γεώργιο Στεφανίδη ως πρόεδρο και από τους Στυλιανό Κοντάκη ιερέα, τον ιμάμη Αλή εφένδη, τον δημοτικό σύμβουλο Αλέξανδρο Καρέλλη, τον ανθυποπλοίαρχο Γαλάνη, τον δημοδιδάσκαλο Εμμανουήλ Αστρινάκη, τον δικηγόρο Εμμανουήλ Σπινθουράκη και τον έμπορο Αριστείδη Μαρκατάτο.
Το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνουν το τετράγωνο από το Γενί τζαμί, στο φαρμεκείο του Σωκράτη Χανιωτάκη και από εκεί μέχρι το Μπαλτά τζαμί (σημερινό Μποδοσάκειο – κόλπο του Δερματά), συνεχίζοντας μέχρι τα Ταμπακαριά. Η υγειονομική επιτροπή αποτελουμένη εκ των Νικ. Θειακάκη ιατρού ως προέδρου, του αιδεσιμ. ιερέως Μηνά Βλασάκη, του ιμάμη Μουσταφά εφ. Σαρακατσάκη, του δημοτικού συμβούλου Μιχ. Κασιμάτη, του ανθυποπλοιάρχου Αντωνάκη, του καθηγητού Δαυίδ Ζωγραφάκη, του δικηγόρου Κωνσταντ. Γαλανάκη και του εμπόρου Μηνά Λ. Ανεμογιάννη.
Το τρίτον τμήμα, περιλαμβάνον το τετράγωνον από του φαρμακείου του κ. Σωκράτους Χανιωτάκη εις Μεϊντάνι, εκείθεν δια της οδού Μαρτύρων εις Λιμένα και κατόπιν δια της οδού Μπεντνάκη εις Μπαλτά Τζαμί, με τέρμα το φαρμακείον κ. Χανιωτάκη, τίθεμεν υπό την υγειονομικήν επίβλεψιν επιτροπής αποτελουμένης εκ των κ. Νικολ. Βογιατζάκη ιατρού ως προέδρου, του αιδεσιμ. ιερέως Εμμ. Σπυριδάκη, του δημοτικού συμβούλου Σπυρ. Αλεξίου, του ανθυπασπιστού της Χωροφυλακής Νικολ. Σαρρή, του καθηγητού Οδυσ. Παπαδάκη των δικηγόρων Μιχ. Μανασάκη και Γεωργ. Κοκκινάκη και του κτηματίου Θουρεία Μπεσημεφεντζιζαδέ.
Το τέταρτον τμήμα περιλαμβάνον τας οδούς από Μεϊντάνι εις Τρεις Καμάρες εκείθεν δια Μουσείου εις Λιμένα κυκλικώς, τίθεμεν υπό την υγειονομικήν επίβλεψιν επιτροπής αποτελουμένης εκ των κ. Νικολ. Αμαρκόλλα ιατρού ως προέδρου του αιδεσιμ. ιερέως Ιωάννου Μανιουδάκη, του ενωμοτάρχου Στυλ. Σαρρή, του δημοδιδασκάλου Δημ. Φιωράκη του δημοτ. συμβούλου Μιλτ. Ανδρεαδάκη, των εμπόρων Ιωάννου Ανδρ. Ανεμογιάννη, Μαρίου Ζέη και Ρασήχ Ασπράκη.
Το πέμπτον τμήμα, περιλαμβάνον τας οδούς από Μεϊντάνι δια κρεοπωλείων εις Καινούργιαν Πόρταν, εκείθεν δια του φρουρίου μέχρι Τριών Καμαρών και εκείθεν δια της οδού Στρατώνος εις Μεϊντάνι, κυκλικώς, τίθεμεν υπό την υγειονομικήν επίβλεψιν επιτροπής αποτελουμένης εκ των κ. Κωνστ. Μαρκατάτη ιατρού ως προέδρου, του αιδισιμ. ιερέως Τίτου Φακιωλάκη, του ιμάμου Μεχμέτε εφένδη Χατζή Βαφάκη, του ανθυπασπιστού της Χωροφυλακής Μανδαλάκη, του καθηγητού Στυλ. Καταλαγαριανού, του δημοτ. συμβούλου Εμμ. Μπαμιεδάκη και των εμπόρων Ζαχαρίου Ανυφαντάκη και Κωνστ. Σηφάκη.
Το έκτον τμήμα, περιλαμβάνον το τετράγωνον από Μεϊντάνι, Πλατειάν Στράταν μέχρι Φαρμακείου κ. Χανιωτάκη, Άγιον Μηνάν, εκείθεν την οδόν Κοινωφελούς ταμείου, Χεϊτάν ογού (Παναγία Σταυροφόρων) οδόν Σκεπαστού Τζαμίου προς το τείχος Καινούργιας Πόρτας, μέχρι των ορίων του προηγουμένου τμήματος, τίθεμεν υπό την υγειονομικήν, επίβλεψιν επιτροπής αποτελουμένης εκ των κ. Αλεξ. Νικηφοράκη, του ιμάμου Μουχτάρ εφένδη Καραβανάκη, του υπομοιράρχου Ι. Μοάτσου του καθηγητού Κωνστ. Τζανακάκη, του δημοτικ,. συμβούλου Παν. Πρατικάκη, του Αριστείδου Στρατάκη κτηματίου και του Γεωργίου Χρηστοφοράκη εμπόρου.
Το έβδομον τμήμα, περιλαμβάνον το τετράγωνον από φαρμακείου Σωκρ. Χανιωτάκη, μέχρις οικίας Απλαδά, εκείθεν δια της οδού της αγούσης εις Νοσοκομείον και εκείθεν δια Λάκκου, Πηγάϊδαν εργοστάσιον κ. Χατζιδάκη μέχρι των ορίων του προηγούμενου τμήματος, τίθεμεν υπό την υγειονομικήν επίβλεψιν επιτροπής αποτελουμένης εκ των κ. Κίμωνος Δουκουμετζίδου ιατρού ως προέδρου, του αιδεσιμ. Παπά Παναγιώτου, του ιμάμου Αλή εφένδη Ντεντεδάκη, του ενωμοτάρχου Γ. Πολυουδάκη, του δημοτικού συμβούλου Μιχαήλ Ξετρύπη, του δημοδιδασκάλου Μιχ. Σηφάκη και των εμπόρων Ιωάννου Ανδρ. Λιναρδάκη και Γεωργ. Τσαφαντάκη.
Το όγδοον τμήμα, περιλαμβάνον το τετράγωνον από της οικίας Απλαδά εις Χανίων Πόρταν, εκείθεν το φρούριον μέχρι της Πηγαϊδας τίθεμεν υπό την υγειονομικήν επίβλεψιν επιτροπής, αποτελουμένης εκ των κ. Εμμ. Χατζηδάκη, ιατρού, ως προέδρου, του αιδισιμ. ιερέως Δημητρίου Παπαγρηγορίου, του Ιμάμη Χατζή Χιλμή εφένδη Γκοντζάκη, του ανθυπομοιράρχου Ελευθερίου Σερέπετση, του Δημοτικού Συμβούλου Ζαχαρίου Πλατή, του Δημοδιδασκάλου Μιλτιάδου Χισκάκη και των εμπόρων Δημ. Δημάκη και Γεωργίου Νικηφόρου.
Μεγάλο το βάρος στα μέτρα υγιεινής που έδινε τότε η πολιτεία και γενικότερα στην υγιεινή των προσφύγων, των αστέγων, των αθιγγάνων, των αλητών και γενικά των απόρων και στερουμένων οικογένειας και εστίας.
Άλλοι καιροί, άλλα ήθη, άλλες αντιλήψεις και ευαισθησίες!