Η γλώσσα είναι το μέσο έκφρασης, είναι ο σημαντικότερος κώδικας επικοινωνίας και αποτελεί το φορέα της διανοητικής και πνευματικής δραστηριότητας του ανθρώπου.
Η γλώσσα αντικατοπτρίζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης κοινωνίας. Αναπαράγει ωστόσο και τα στερεότυπα και κατά συνέπεια διαιωνίζει την ανισότητα και τον σεξισμό.
Σεξισμός ονομάζεται κάθε έκφραση (πράξη, λέξη, εικόνα, χειρονομία), η οποία βασίζεται στην ιδέα ότι κάποια άτομα, πιο συχνά γυναίκες, είναι κατώτερα από άλλα, εξαιτίας του φύλου τους.
Μελετώντας τη σχέση μεταξύ γλώσσας και κοινωνίας μπορούμε να κατανοήσουμε πως η γλώσσα φανερώνει και διαιωνίζει φυλετικά στερεότυπα, πολιτισμικές προκαταλήψεις και άνισες συμπεριφορές απέναντι στις γυναίκες. Η γλώσσα μας έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε οι γυναίκες καταλήγουν να είναι αόρατες, παθητικές ή κατώτερες από τους άνδρες.
Ένας από τους τρόπους που γίνεται αυτό είναι μέσα από τη γενικευτική και παντοδύναμη χρήση του αρσενικού γένους. Δηλαδή η χρήση του αρσενικού γένους εκφράζει και τα δύο γένη. Για παράδειγμα, η φράση ´όλοι οι καθηγητές και οι μαθητέςª μπορεί να αναφέρεται μόνο σε καθηγητές και μαθητές αρσενικού γένους, αλλά ταυτόχρονα και σε μαθήτριες και καθηγήτριες. Με αυτόν τον τρόπο επικαλύπτεται το θηλυκό γένος, γίνεται αόρατο. Άλλο παράδειγμα είναι η λέξη «πολίτης» που δεν έχει ακόμα επίσημα καθιερωμένο θηλυκό γένος ενώ ο «άνθρωπος» περιλαμβάνει και τη γυναίκα.
Το ουδέτερο δεν μπορεί να είναι συμπεριληπτικό όλων των φύλων και γενών, αν και χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά («όλα μας μαζί σου» ή «όλα τα εργαζόμενα στον πολιτισμό»).
Μια λύση ευκολίας έχει παρουσιαστεί στη χρήση του «@». Η άφυλη κατάληξη @ (όλ@) που έχει την αφετηρία της στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, τη συναντούμε κυρίως στην ψηφιακή επικοινωνία χωρίς να μπορεί ωστόσο να εφαρμοστεί στον προφορικό λόγο, καθώς δεν προφέρεται.
Στο άρθρο αυτό πολύ λίγα πράγματα μπορούμε να θίξουμε για το μεγάλο πρόβλημα του γλωσσικού σεξισμού, είναι ωστόσο σημαντικό να μιλήσουμε για τα θηλυκά επαγγελματικά ουσιαστικά.
Ο όρος «θηλυκά επαγγελματικά ουσιαστικά» δηλώνει τη θηλυκή εκδοχή μιας ιδιότητας ή ενός τίτλου επαγγέλματος ή αξιώματος. Το θέμα των επαγγελματικών θηλυκών αποτέλεσε ένα από τα πρώτα και κεντρικά θέματα στη συζήτηση για τη σχέση γλώσσας και φύλου.
Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν ανώτατα αξιώματα έχουν δημιουργήσει ιδιαίτερο προβληματισμό ως προς τη διατύπωσή τους και στο θηλυκό γένος εξαιτίας του γεγονότος ότι αυτά παραδοσιακά ασκούνταν κυρίως από άνδρες.
Υπάρχει μια ‘’αμηχανία’’ της γραμματικής στα γυναικεία αξιώματα και στα θηλυκά επαγγελματικά ουσιαστικά. Μας έχουν μάθει να βρίσκουμε φυσιολογικές στο άκουσμα ιδιότητες όπως αυτές της «μαγείρισσας», της «εργάτριας», της «χορεύτριας» αλλά όχι της «δικάστριαςª, της «πρυτάνισσας» ή της «βουλεύτριας. Αυτή τη στιγμή μάλιστα το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου που χρησιμοποιώ μού υπογραμμίζει τις τρεις τελευταίες λέξεις ως λανθασμένες ορθογραφικά.
Η χρήση θηλυκών καταλήξεων δεν μειώνει καθόλου το κύρος των γυναικών στον επαγγελματικό τομέα. Αντίθετα, τις καθιστά ορατές και μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα για τις νεότερες γενιές.
Αν είχαμε περισσότερες γυναίκες που δεν θα δίσταζαν να αποτυπώσουν στη γλώσσα τη νέα πραγματικότητα όταν αυτοπροσδιορίζονται, θα είχαμε συνηθίσει περισσότερο αυτές τις θηλυκές καταλήξεις και βέβαια ορισμένες φορές (αν όχι πάντα) στην ευρύτερη εξοικείωση συμβάλλει και ο «γλωσσικός ακτιβισμός» γυναικών που έχουν αξιώματα.
Επειδή οι λέξεις έχουν υπόσταση και δύναμη, επειδή η γλώσσα είναι φτιαγμένη από ανθρώπους και μπορεί να αλλάζει και επειδή δεν θα αρνηθώ γλωσσικά το φύλο μου, αποφάσισα να θέσω την υποψηφιότητα μου στις επερχόμενες εκλογές ως Βουλεύτρια και όχι ως Βουλευτής.
* Η Πελαγία Πετράκη είναι διπλ. πολιτικός μηχανικός, πρώην αντιπεριφερειάρχισσα Λασιθίου, υποψήφια βουλεύτρια με τον ΣΥΡΙΖΑ