Ο γενέθλιος τόπος είναι για τον καθένα μας η ρίζα του μέσα στη γη. Από εκεί προέρχονται οι περισσότερες από τις αξίες εκείνες που διαμορφώνουν την προσωπικότητά μας και καθορίζουν εν τέλει την πορεία μας στη ζωή.
Οι αξίες αυτές ενυπάρχουν δια βίου, άλλοτε δυναμικά και άλλοτε εν υπνώσει, πάντα όμως πολύτιμο υλικό στο αποθετήριο της ψυχής και της μνήμης, έτσι ώστε να αντλούμε απ’ αυτές, όποτε χρειάζεται, υποστηρικτική δύναμη για δημιουργική δράση. Γι’ αυτό συνήθως νιώθει ως υποχρέωση, εσώψυχα επιβαλλόμενη, την όποια μπορεί αφιερωματική προσφορά στον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε.
Ακολουθώντας το δρόμο αυτό ο αναγνωρισμένου κύρους φιλόλογος, με πολύχρονη γόνιμη διαδρομή στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κ. Κωστής Σπ. Μαστρογιαννάκης καταθέτει τη δική του προσφορά αγάπης και ευγμωμοσύνης για το χωριό του, την Πυργού Μαλεβιζίου. Ο συγγραφέας, σεμνός ερευνητής των πηγών, συνάδελφος γενικής αποδοχής και εκτίμησης και για μένα ακριβός προσωπικός φίλος, εμπνέεται από την ιστορία, τις παραδόσεις, τα ανθρωπολογικά, λαογραφικά και πολιτιστικά στοιχεία του τόπου καταγωγής του.
“Εκείνο μόνο που δεν είναι δυνατό να αμφισβητηθεί είναι η αγάπη προς την ιδιαίτερη πατρίδα και η αγωνία να βγει προς τα έξω καθετί που αντιπροσωπεύει αληθινά και τίμια την ιστορία κάθε μικρού χωριού, εν προκειμένω της Πυργούς Μαλεβιζίου, ενός τόπου που έχει να δείξει αρχοντιά και γενναιότητα, εργατικότητα, ευγένεια και αλτρουϊσμό” γράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο ίδιος.
Η διαπραγμάτευση των επιμέρους θεμάτων γίνεται με τρόπο εν πολλοίς επιστημονικό, χωρίς αυτό να εμποδίζει την ευχερή κατανόηση και να καθιστά το περιεχόμενο προσβάσιμο στο αναγνωστικό κοινό.
Το βιβλίο “Η Πυργού στο πέρασμα των αιώνων” προλογίζει ο σεβαστός σε όλους ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρης Δετοράκης.
Το βιβλίο χωρίζεται σε έξι μέρη.
To μέρος Α’ με τίτλο Ετυμολογικά αναζητεί και ερμηνεύει την προέλευση του ονόματος του χωριού συμπεραίνοντας ότι “Πυργού είναι η περιοχή όπου υπάρχει πύργος”. Η αρχαιότερη γραπτή μνεία του οικισμού Πυργού ανάγεται στα 1271 σε συμβόλαιο του συμβολαιογράφου του Χάνδακα Pietro Scardon.
Το μέρος Β’ με τίτλο Τόπος και άνθρωποι αναφέρεται στην έκταση της πρώην κοινότητας Πυργούς, τα σπήλαια, την τοπογραφίοσα και την χωρογραφία της.
Το μέρος Γ’ Από τα νεολιθικά χρόνια μέχρι σήμερα.
Αφού παρατίθεται το χρονολογικό πλαίσιο εξετάζεται η ιστορική παρουσία του οικισμού στις διάφορες εποχές (Βυζαντινή εποχή, Βενετοκρατία, Οθωμανική περίοδος, περίοδος αυτονομίας, Νεώτερα χρόνια). Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τη συμβολή της Πυργούς στην Εθνική Αντίσταση και δίδονται στοιχεία της οικονομίας και του πολιτισμού της περιοχής. Ο αναγνώστης στην ενότητα αυτή μπορεί να βρει πληροφορίες για την αγροτική οικονομία, την εκπαίδευση, τις εκκλησίες και τη γενικότερη κοινωνική δράση του χωριού.
Το μέρος Δ’ Τοπωνύμια – Επώνυμα.
Μετά από μια γενική μελέτη των κρητικών τοπωνυμίων εξετάζονται ειδικότερα τα τοπωνύμια της Πυργούς, στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην προέλευση των επωνύμων των ανθρώπων.
Το μέρος Ε’ με τίτλο Οικοονοματολογικό.
Ο συγγραφέας στο μέρος αυτό αφορμώνενος από το λόγο του Γ. Σεφέρη “Τα σπίτια έχουν τη φυλή τους και ανάλογα με τους ενοίκους αλλάζουν, ζαρώνουν ή χαμογελούν ή ακόμα πεισμώνουν” περιγράφει μια προς μία τις κατοικίες της Πυργούς αρχίζοντας “από το κάτω μέρος του χωριού και καταλήγει στην Κατσοπρινιά”.
Το μέρος ΣΤ με τίτλο Μια εικόνα… χίλιες λέξεις.
Με οδηγό την γενικής αποδοχής διαπίστωση του τίτλου του μέρους αυτού παραθέτει άφθονο φωτογραφικό υλικό των ανθρώπων του χωριού περασμένων καιρών προσθέτοντας έτσι μια ψηφίδα στη διατήρηση της μνήμης τους.
Τέλος παρατίθεται η εκτενής βιβλιογραφία, την οποία η διεισδυτική ματιά του Κωστή Μαστρογιαννάκη διέτρεξε και κατάφερε τόσο εύστοχα και αφομοιωτικά να αξιοποιήσει, το ευρετήσιο ονομάτων και τόπων, καθώς και το βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα.
Το βιβλίο πέραν της πληροφοριακής χρησιμότητας περιέχει και αξιόλογα έ-γκυρα στοιχεία επιστημονικής ιστορικής ενημέρωσης, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα του ιστορικού παρελθόντος της ευρύτερης περιοχής από τις νεότερες γενιές. Από την άποψη αυτή η γραφή του Κωστή Σπ. Μαστρογιαννάκη είναι πολύτιμη και θα παραμείνει, κατά τη ρήση του Θουκυδίδη, “κτήμα ες αεί”.
* Ο Γεώργιος Χ. Καμπαναράκης είναι φιλόλογος-συγγραφέας