Η χρονική στιγμή της ανάλυσής μου για το βιβλίο «Στη ρωγμή του χρόνου» του Στέλιου Βισκαδουράκη, σ’ αυτήν τη ρωγμή, σ’ αυτό το μεταίχμιο, την τεχνητή τομή στο σώμα του αρραγούς, διηνεκούς ατελεύτητου χρόνου, δεν είναι καθόλου τυχαία. Γιατί, ο συγγραφέας διαρρηγνύει με την τέχνη του, με τη δύναμη της πένας, αλλά κυρίως με τη ρώμη της ψυχής του, τα σκοτάδια μέσα μας, τη μαυρίλα του κόσμου. Κι από μια χαραμάδα τρυπώνει αχτιδωτό το φως, διαμηνύοντας την ελπίδα, την παρηγοριά, την υπόσχεση της γιατρειάς, την αγάπη, την ανθρωπιά, την πίστη σε έναν κόσμο ομορφότερο, και την επαγγελία για αγκυροβόλημα στο λιμάνι της ευτυχίας, μέσα από τον διάπλου της δυστυχίας.
Άλλωστε: « Τι θα πει ευτυχία; Να ζεις όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια.» αντηχεί μέσα από τον χρόνο ο μεγάλος μας λογοτέχνης και στοχαστής Ν. Καζαντζάκης, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην ίδια πολιτεία με τον Στέλιο Βισκαδουράκη.
Καθώς μάλιστα θεωρούμε πως ο βίος και η πολιτεία κάθε δημιουργού, για να μιλήσουμε με όρους καζαντζακικούς, ρίχνει φως άπλετο στο έργο του, προσφέροντας τα κλειδιά της ανάγνωσης, τους βασικούς άξονες για την πρόσληψη, κατανόηση και αποκωδικοποίησή του.
Ο Στέλιος Βισκαδουράκης, πολυβραβευμένος λογοτέχνης, μέλος του Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας, συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων Ελλήνων συγγραφέων της νεότερης γενιάς. Γεννήθηκε το 1963 στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου κατοικεί μόνιμα.
Στο βιβλίο “Στη Ρωγμή του Χρόνου”, ο συγγραφέας δημιουργεί για να μοιραστεί βίωμα, να ψιθυρίσει, να εξομολογηθεί τα απόκρυφα και τα ανείπωτα, βαθιά μυστικά του. Να φέρει στην επιφάνεια και να διαχειριστεί δικές του ανομολόγητες άλυτες συγκρούσεις και ασύνειδες καταγραφές της προσωπικής βιογραφίας του.
Ακόμα, μέσω των ιστοριών του, κραυγάζει να διαμαρτυρηθεί, να καταγγείλει, να στηλιτεύσει τα κακώς κείμενα, οραματιζόμενος έναν κόσμο καλύτερο και εμπνέοντας τους άλλους για την πραγμάτωσή του. Γράφει, εν τέλει, για να «λευτερώσει με Λόγο νοητό την κραυγή που σκίζει το σπλάχνο του» λέει πάλι ο Καζαντζάκης.
Οι ιστορίες ξεκινούν από το 1560 περίπου μέχρι σήμερα και ταξιδεύουν μέσα στον χρόνο, χωρίς συνδετικό αρμό μεταξύ τους. Έτσι ο αναγνώστης χειραφετείται σχετικά, αφήνεται ελεύθερος να προσλάβει αυτό που του υπαγορεύουν η παιδεία και τα όριά του, οι αντοχές του. Αυτό είναι και το σημείο τομής, συνάντησης με τον συγγραφέα.
Ο τόπος όπου διαδραματίζονται κατά κύριο λόγο οι ιστορίες των διηγημάτων του είναι το Ηράκλειο, η γενέθλια πόλη. Οι ήρωές του κινούνται είτε σε λαϊκές γειτονιές απλοϊκών ανθρώπων είτε σε περιοχές παρακμιακές, όπως ο Λάκκος ή το Λιμάνι, που η ατμόσφαιρά τους παρασταίνεται με αξιοζήλευτη ζωντάνια, ενάργεια και αυθεντικότητα. Συχνά μάλιστα η δράση αρχίζει να εκτυλίσσεται εκτός Κρήτης, μεταφέροντας τον αναγνώστη σε τόπους όπως η Ρώμη, το Παρίσι, η Σμύρνη, η Θεσσαλονίκη, η Κάλυμνος, το Πήλιο, η Κεφαλονιά, για να απλωθεί ή και να περατωθεί, εν τέλει, στη μεγαλόνησο.
Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι ότι η δημιουργική πένα του συγγραφέα έχει απαθανατίσει και την περιοχή της Σπιναλόγκας με δυο διηγήματα το «Η Ορχήστρα του Σύμπαντος» και το βραβευμένο «Η υπόσχεση», γραμμένα μάλιστα πολύ πριν αυτή εμφανιστεί στο βιβλίο «Το Νησί» της Βικτόρια Χίσλοπ.
Ο συγγραφέας αναζητά και ευρίσκει τη μαγεία παντού στον κόσμο, ως πηγή έμπνευσης για τις ιστορίες του. Κοσμική μαγεία ως πρώτη ύλη, επενδεδυμένη, επιστρωμένη με πλούσιο φαντασιακό υλικό. Η εικονοπλασία έντονη, ρωμαλέα. Η εικόνα σε ειδική σχέση με τον συγγραφέα, ευλαβική, λατρευτική.
Το χρώμα μέσα από την περιγραφική δεινότητα της αφήγησης δεσπόζει, κυριαρχεί στα διηγήματά του, τόσο που ο λόγος μεταποιείται σε εξαίσιο πίνακα ζωγραφικής. Ο δημιουργός, εξάλλου, ως φωτογράφος εστιάζει με τον φακό του, αποδίδοντας αδιόρατες όψεις της ανθρώπινης ψυχής, των απλών ανθρώπων του μόχθου, της αξιοπρέπειας και του έρωτα.
Τα θέματά του, κάποιες φορές είναι σκληρά, τρυφερά και τραχιά στην ειλικρίνειά τους. Οι ήρωές του, πλάσματα νεόκοπα από τη σμίλη ή νωπά από τον χρωστήρα, φαντάζουν μορφές ολοζώντανες, που κινούνται και δρουν με φυσικότητα και πειστικότητα μέσα σε υποβλητική, ποιητική ατμόσφαιρα, σκηνοθετημένη, επιμελημένη στη μικρολεπτομέρειά της, ώστε να αποκαλύπτει τις πλούσιες ιστορικές γνώσεις, την ευρυμάθεια και, εν γένει, την ανθρωπιστική παιδεία του συγγραφέα. Ταυτόχρονα, οι εκτενείς περιγραφές αποτυπώνουν τη φυσική τάση του να παρατηρεί απορροφημένος, τα πάντα, μέσα στη ρευστότητα του χωροχρόνου.
Η γυναικεία παρουσία, εξάλλου, διακριτική μεν, κυρίαρχη και καταλυτική δε, στο έργο του Στέλιου Βισκαδουράκη. Όπως ο ίδιος υποστηρίζει, η γυναίκα αντιπροσωπεύει την ελπίδα και το φως μέσα στο σκοτάδι.
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
-Ένας μάγκας το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής του ’43 στον κατοχικό Λάκκο, τη γνωστή γειτονιά του Ηρακλείου, χορεύει τραυματισμένος από τον κατακτητή, καταματωμένος, τον ηρωικό του ζεϊμπέκικο αγκαλιά με την Ιουλιέτα και τον Νεκρό Ιησού.
-Ένας λεπρός με μια φυσαρμόνικα συναντά μια υπέροχη γυναίκα πάνω στη Σπιναλόγκα και αντιμετωπίζει την αρρώστια και τον έρωτά του με μια μαγική μελωδία.
-Ένας μεγάλος Έλληνας ποιητής προσπαθεί μέσα από τους μύθους μιας πόλης να βρει απαντήσεις σε εσωτερικά, εναγώνια διλήμματά του.
-Ένας μοναχικός, ευαίσθητος αγιογράφος, με κίνητρο την αγάπη προσπαθεί να φωτίσει με χρώμα τον ασπρόμαυρο κόσμο ενός κοριτσιού με αχρωματοψία. Μα, και πολλές άλλες ιστορίες (14 μυθοπλασίες και 5 βιωματικές), είναι φτιαγμένες όλες τους με τα υλικά της ίδιας μαγείας.
Η γόνιμη, δημιουργική φαντασία του εξαιρετικού συγγραφέα, προμηθεύει και εμπλουτίζει το έργο με στοιχεία του ονείρου και της υπερβολής, τιθασευμένα, χαλιναγωγημένα με αξιοθαύμαστη επιδεξιότητα και μαεστρία και απόλυτα δικαιολογημένα στην αφηγηματική πλοκή. Συγκερασμός λογισμού και ονείρου, διοχετευμένος στο κανάλι μιας γλώσσας χυμώδους, εύπλαστης κι ευλύγιστης, πλούσιας σε απολύτως λειτουργικά εκφραστικά μέσα.
Η τεχνική του διαλόγου περιορίζεται στα απαραίτητα, χρωματίζοντας την αφήγηση με το διακριτό κυμάτισμα της ζωντανής κρητικής ντοπιολαλιάς. Κυριαρχούν, ωστόσο, οι εσωτερικοί μονόλογοι των ηρώων, οι στοχασμοί τους για τη ζωή, τα «πιστεύω», οι φόβοι, τα όνειρά τους, εσωτερικές συγκρούσεις και διλήμματα.
Ο λόγος του, αποφεύγοντας τα περίτεχνα, πομπώδη λεκτικά σχήματα, επιμένει στην απλότητα, ώστε να ρέει φυσικά και αβίαστα, σαν κελαρυστό, γάργαρο νερό.
“Ποιητικός ρεαλισμός” είναι ο χαρακτηρισμός που απέδωσε στο έργο “Στη Ρωγμή του Χρόνου” του Στέλιου Βισκαδουράκη ο αείμνηστος Στυλιανός Αλεξίου. Εννοώντας τον συγκερασμό λογισμού και ονείρου, διοχετευμένος στο κανάλι μιας γλώσσας, χυμώδους, εύπλαστης κι ευλύγιστης, πλούσιας σε απολύτως λειτουργικά εκφραστικά μέσα.
“Έκπληξη στα ελληνικά γράμματα” χαρακτήρισε τον Στέλιο Βισκαδουράκη για “Το Τανγκό της Βροχής” ο Έλληνας κριτικός Θεάτρου και Λογοτεχνίας, Κώστας Γεωργουσόπουλος.
Έργα του συγγραφέα, δημοσιευμένα μέχρι σήμερα, αποτελούν:
– «Το τανγκό της βροχής» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2015). Μια σειρά διηγημάτων που εμπνεύστηκε ο δημιουργός ατενίζοντας στον χινοπωρινό ουρανό σύννεφα, φωτισμένα, σφιχταγκαλιασμένα σαν σε ουράνιο χορό με τους ανθρώπους της.
– «Στη ρωγμή του χρόνου», (Ταξιδευτής, 2009, Mystis Editions, 2016).
-Συμμετέχει στη συλλογή, « Το ημερολόγιο της γραφής 2009», ( εκδ. Ωρίωνας, 2008).
-Αρθογραφεί από το 2002 σε εφημερίδες του Ηρακλείου και άλλων νομών.
Συνεχίζει να γράφει βιβλία και να αρθρογραφεί σε εφημερίδες, περιοδικά και portals.
Έχει βραβευτεί αρκετές φορές σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς σε πεζό λόγο και ποίηση, στην Ελλάδα, καθώς και σε έναν παγκόσμιο, στην Αργεντινή, το 2011.
Όπως υποστηρίζει ο ίδιος ο Στέλιος Βισκαδουράκης:
«Η δημιουργία ενός έργου απαιτεί μεγάλη αυτοσυγκέντρωση, σιωπή και αποφασιστικότητα… Η έμπνευση, η δημιουργία, δεν προκαλούνται από τον θόρυβο της κραυγής αλλά από τον κρότο της σιωπής».
* Η Έφη Μπουκουβάλα-Κλώντζα είναι φιλόλογος-ψυχολόγος