Στην παιδική μας ηλικία, σε χρόνια που δεν υπήρχε τηλεόραση και η μόνη μαζική ψυχαγωγία ήταν ο κινηματογράφος, στην είσοδο υπήρχε βιτρίνα με αρκετές και ενδιαφέρουσες φωτογραφίες από το έργο.
Κάπου ανάμεσα στις φωτογραφίες υπήρχε και η ανάλογη επιγραφή «ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΝ ΔΙ’ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ» ή «ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΝ ΔΙ’ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ». Εννοείται, ότι η αγωνία κατά την προσέλευσή μας στην είσοδο, ώσπου να βεβαιωθούμε ότι το έργο ήταν «Κατάλληλο», ήταν μεγάλη… παρά το ότι συνοδευόμασταν από τους γονείς μας…
Το 1958, στον κινηματογράφο ΑΣΤΟΡΙΑ προβλήθηκε η ταινία περιπέτειας «The Vikings – Οι Βίκινγκς», με τους Kirk Douglas, Tony Curtis, Janet Leigh και Ernest Borgnine. Έργο με αποβάσεις στα Νορβηγικά φιόρδ, βαρβαρικές επιδρομές, φόνους, φωτιές και ό,τι άλλο συνοδεύει ένα τέτοιο γεγονός.
Μαζί με όλα αυτά και ένας βιασμός μιας γυναίκας (μέσα στης μάχης τη φωτιά) από τον αρχηγό των Βίκινγκς.
Βιασμός που περνά μάλλον απαρατήρητος, σαν ένα φυσιολογικό επακόλουθο μιας τέτοιας άγριας επιδρομής· παρουσιάστηκε περισσότερο ως πράξη βίας, και όχι για το σεξουαλικό περιεχόμενό της… Αφήνουμε τη σκηνή του βιασμού, παρ’ ότι από αυτόν προέκυψε ο ένας από τους δύο πρωταγωνιστές, στη συνέχεια του έργου…
Η ταινία παίχτηκε και κάποιοι μαθητές τιμωρήθηκαν με αποβολή, επειδή συνελήφθησαν από τον παιδονόμο, να παρακολουθούν το έργο, παρά το γεγονός ότι ήταν «Κατάλληλο»· να θυμόμαστε, όμως, ότι κατάλληλο – ξεκατάλληλο το έργο, η παρακολούθησή κινηματογραφικών ταινιών από μαθητές ήταν απαγορευμένη.
Τι ειρωνεία, όμως… Θα πρέπει, κάποιος καθηγητής να είδε την ταινία, να εισηγήθηκε στο σύλλογο ότι είχε κάποιο ιστορικό ενδιαφέρον και –ώ του θαύματος- μετά και παρά τις τιμωρίες και τις αποβολές των μαθητών, το σχολείο, σύσσωμο, και «εν παρατάξει» παρακολούθησε το έργο, σε αποκλειστική προβολή. Σχολική παράσταση, γαρ!
Δεν τελειώσαμε, όμως… Εκτός από το βιασμό, ο οποίος έγινε και με κινηματογραφική ταχύτητα, η μόνη ερωτική – σεξουαλική σκηνή, σε ολόκληρη την ταινία, ήταν ένα … συνηθισμένο φιλί μεταξύ ενός από τους πρωταγωνιστές (Tony Curtis) και της πρωταγωνίστριας (Ganet Leigh), που θα λέγαμε ότι ήταν μάλλον τολμηρή σκηνή για εκείνο τον καιρό. Φαίνεται, πως έχοντας, ήδη, δει την ταινία, ο καθηγητής (φιλόλογος, στο όνομα του οποίου ομνύουν οι σημερινοί επιζώντες μαθητές του), παρενέβαλε ένα τετράδιο, μπροστά από τη μηχανή προβολής και κατά το λεγόμενο, σήμερα, «έπεσε μαύρο» κατά τη σύντομη διάρκεια του εναγκαλισμού των ηθοποιών. Ήταν κι αυτό ένα είδος λογοκρισίας της εποχής εκείνης!
Σήμερα, το ποιος καθορίζει αν ένα έργο είναι «Κατάλληλο» ή όχι, είναι ένα άλλο ζήτημα. Δηλ. υπάρχει μία επιτροπή, που αποφαίνεται για το πού κατατάσσεται το κάθε κινηματογραφικό έργο. Από εκεί και πέρα, μπορεί να συζητήσουμε αν τα μέλη της επιτροπής είναι τα κατάλληλα και αν έχουν τα προσόντα… Επίσης, κάπου πρέπει να συμφωνήσουμε με τί κριτήρια ένα έργο χαρακτηρίζεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Είναι οι σκηνές βίας; Είναι οι σκηνές σεξ; … και από ποιο σημείο και μετά είναι ακατάλληλες;
Όμως, η πολιτεία έχει προβλέψει, όπως προβλέπει (σχεδόν) για όλα, ασχέτως ότι η ύπαρξη ενός νόμου, από μόνη της δεν είναι αρκετή… Για την πληρέστερη προστασία των ανηλίκων τηλεθεατών προβλέπεται και ειδική σήμανση προσδιορισμού του περιεχομένου των προγραμμάτων, ανάλογα με τη βλάβη που αυτό μπορεί να προκαλέσει στους ανηλίκους (λ.χ. σκηνές βίας, σεξουαλικές σκηνές, χρήσης ουσιών και σκηνές απρεπούς εκφοράς λόγου).
Για το χαρακτηρισμό ενός έργου στην τηλεόραση, υπάρχει επιτροπή που απαρτίζεται από ειδικούς επιστήμονες (ψυχολόγους, παιδαγωγούς-εκπαιδευτικούς, νομικούς, ειδικούς σε θέματα επικοινωνίας) και στελέχη φορέων που είναι υπεύθυνα για την επιλογή. Πάντως, όπως κι αν είναι, παραμένει ερωτηματικό και είναι υπό συζήτηση, ποιο είναι το σημείο, που κάνει μια σκηνή (βίας, σεξ κ.λπ.) ακατάλληλη, για την ηλικία των 8, των 12, των 16 ή των 18… Σαν πολλές κατηγορίες έχουν συγκεντρωθεί…
Ερχόμαστε στο πρόσφατο περιστατικό με την παρακολούθηση του έργου JOKER, στην Αθήνα, από άτομα κάτω των 18 ετών… Καλώς ή κακώς (αυτό είναι ένα άλλο θέμα) το έργο είχε χαρακτηριστεί ως «Ακατάλληλο» για ηλικίες κάτω των 18. Η υπουργός Πολιτισμού, κατελήφθη εξαπίνης! «Δεν ρώτησαν ούτε ενημέρωσαν την ιεραρχία του υπουργείου. Είναι υπάλληλοι του ΥΠΠΟ που κινήθηκαν αυτοβούλως και προφανώς χωρίς να έχουν πάρει καμία εντολή»
. Χαρακτήρισε, μάλιστα, την ενέργειά τους ως «ανοίκεια», δηλ. ανάρμοστη, αχαρακτήριστη. Λάθος! Εφόσον υπάρχει νόμος (!!!), δεν απαιτείται αναφορά προς ή άδεια από τον υπουργό, κάθε φορά, για την εφαρμογή του… Άλλο λάθος, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, ο οποίος δήλωσε ότι: «… σήμερα θα πάω με το 15χρονο γιο μου να δω την ταινία Joker…». Δηλ. εξ αρχής δηλώνει ότι σκοπεύει να αγνοήσει το νόμο και ότι θα τον παραβεί… Τελικά, πήγε;
Το γεγονός είναι ότι, σήμερα, αυτά που μπορεί να δει στο διαδίκτυο ένας νέος ή νέα, είναι πολλές φορές πιο ακατάλληλα από την όποια ακαταλληλότητα μπορεί να έχει η συγκεκριμένη ταινία. Όμως, αφού υπάρχει νόμος, είτε αυτός είναι του 1937 ή του 2011, είτε είμαστε άκρως προοδευτικοί ή όχι, οφείλουμε, όλοι, να τον σεβόμαστε. Οι καταγγέλλοντες καλώς έπραξαν, από τη στιγμή που πληροφορήθηκαν το γεγονός, όπως καλώς έπραξε και η αστυνομία και μπράβο, που επενέβη άμεσα και αποτελεσματικά…
Λέχθηκε σε συνεντεύξεις στα ΜΜΕ και αλλού, ότι όλα αυτά είναι μια κοροϊδία και μια υποκρισία της κοινωνίας ή/και των ιθυνόντων, ότι οι υπάλληλοι που κάλεσαν την αστυνομία έδειξαν υπερβάλλοντα ζήλο, ότι ο νόμος είναι παρωχημένος, ότι καλώς οι ανήλικοι βρέθηκαν στο σινεμά και ακόμα καλύτερα, κάποιοι γονείς που το ενέκριναν ή πήγαν μαζί με τα παιδιά τους στην προβολή…
Το θέμα δεν είναι εκεί· όταν το φανάρι είναι κόκκινο και ο οδηγός το παραβιάζει, μας ικανοποιεί η δικαιολογία ότι «έλεγξα, ο δρόμος ήταν ελεύθερος και πέρασα προσεκτικά;». Το ζήτημα μοιάζει με το κάπνισμα, που απαγορεύεται –ακόμα και στο τελευταίο καφενείο, στο πιο απομακρυσμένο και χωρίς αστυνόμευση ακριτικό νησάκι μας. Την ευθύνη έχει ο κάθε επιχειρηματίας, που επιτρέπει το κάπνισμα, ή την κατανάλωση αλκοόλ στους ανήλικους ή την είσοδό τους στην αίθουσα, όταν το έργο είναι «Ακατάλληλο».
Η Πολιτεία είναι εκείνη που οφείλει να «εκσυγχρονίσει» το νόμο. Τη στιγμή που επιτρέπει (ή επιβάλλει;;;) στους νέους να ψηφίζουν στα 17, σημαίνει ότι οι απαγορεύσεις που αναφέρονται στην ηλικία των 18 πρέπει να διαγραφούν. Σημειωτέον ότι η Ελλάδα είναι μέσα στις λίγες χώρες του κόσμου, που οι νέοι ψηφίζουν από τα 17 τους. Στις περισσότερες χώρες είναι τα 18… Αν η Πολιτεία θεωρεί, ότι ο έλληνας πολίτης είναι ικανός να εκλέγει από τα 17 αυτούς που θα τον κυβερνήσουν, τότε είναι ώριμος να βλέπει έργα, όπως οι μεγαλύτεροί του και να κρίνει!