Μια ζοφερή μέρα για τα χωριά της Βιάννου και της δυτικής Ιεράπετρας. Είναι η μέρα που μετέτρεψε την περιοχή σε ένα απέραντο νεκροταφείο. Είναι η μέρα που οι γυναίκες, αφού μετέφεραν σε ομαδικούς τάφους την κανονικότητα της ζωής τους, την ευτυχία τους, ότι μέχρι τότε είχαν ονειρευτεί, άρχισαν να παλεύουν με το αύριο.
Αυτό που διδάσκει η ιστορία, τη γενναιότητα, την αφοσίωση της Μάνας στο μέλλον, επιβεβαιώθηκε και στο ολοκαύτωμα της Βιάννου.
Στις γειτονιές των πόλεων οι πονεμένες φωνές των γυναικών από τα καμένα χωριά μετέφεραν την ανείπωτη θλίψη για πολλά χρόνια εκεί όπου πουλούσαν άγρια χόρτα όχι μόνο για βιοπορισμό, αλλά και για την πραγματοποίηση των οικογενειακών ονείρων, εκείνων που έκαναν πριν ξεσπάσει η καταιγίδα, και τους υπενθύμισαν ψιθυριστά οι μελλοθάνατοι σύζυγοι. «Έχε το νου σου στο παιδί» η τελευταία παραγγελία των πατεράδων.
Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι οι καλύτεροι μαθητές στο γυμνάσιο, αυτοί που αρίστευσαν στα πανεπιστήμια ή έγιναν ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, ήταν από εκείνα τα μέρη.
Πολλές από τις ενέργειες των κατακτητών στη Βιάννο είναι ίδιες με εκείνες τις αδιανόητες βαρβαρότητες που γίνονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του ΝΤΑΧΑΟΥ, του ΑΟΥΣΒΙΤΣ.
Ένα παράδειγμα της κτηνώδους εγκληματικότητας της ναζιστικής διαστροφής, είναι η ιστορία της οικογένειας Βερβελάκη.
Δολοφόνησαν τα τρία ανήλικα παιδιά τους πάνω από το φαράγγι της Άρβης, επειδή αρνήθηκαν να αποκαλύψουν σε ένα ναζιστικό απόσπασμα πού κρυβόταν ο πατέρας τους.
Η εικόνα του τραγικού πατέρα, να έχει φορτωμένα στο γαϊδουράκι του τα τρία νεκρά παιδιά και να πορεύεται στο χωριό για να τα αποχαιρετίσει η άμοιρη μάνα , και να τα εναποθέσει «άφτιαστα, αστόλιστα» στο βαμμένο με νωπό αίμα χώμα του Κεφαλοβρυσιού, θα πρέπει να προβάλλεται σε παγκόσμιας εμβέλειας αντιφασιστικές εκδηλώσεις, δίπλα στις φωτογραφίες της κόλασης των στρατοπέδων συγκέντρωσης των Ναζί.
Τα αίτια της τραγωδίας είναι γνωστά. Η σφαγή δύο Γερμανών που είχαν τοποθετηθεί στη Σύμη, με πρόφαση τη συλλογή τροφίμων, στην πραγματικότητα όμως για να κατασκοπεύουν τις σχέσεις της κοινωνίας με την αντίσταση, και η μετέπειτα ενέδρα που έστησαν οι αντάρτες στο απόσπασμα των Γερμανών, που πήγαινε να εκδικηθεί για την εκτέλεση των δύο ομοεθνών τους. Οι απώλειες για τους κατακτητές ήταν σημαντικές.
Επειδή η ιστορία είναι περιγραφή γεγονότων και όχι συναισθημάτων, θα προσπαθήσω, αφού δώσω μια εικόνα από τα μέτωπα του πολέμου, αλλά και για τα γεωπολιτικά σχέδια των Άγγλων που αφορούν στη μεταπολεμική εποχή, να βγάλω κάποια συμπεράσματα, χρησιμοποιώντας το μοναδικό εργαλείο ενός ερασιτέχνη ιστορικού, τη λογική.
Πριν λοιπόν από την ανθρωποθυσία της Βιάννου, η εικόνα στα μέτωπα του πολέμου είναι:
Α)Ο Ρόμελ έχει ηττηθεί στη Β. Αφρική, οι συμμαχικές δυνάμεις έχουν αποβιβαστεί στη Σικελία και στη χερσόνησο της Κριμαίας, η Ιταλία έχει συνθηκολογήσει και έχει προσχωρήσει στις συμμαχικές δυνάμεις στις 8 του Σεπτέμβρη, στο Στάλινγκραντ έχει επέλθει η ολική κατάρρευση του Γερμανικού Στρατού με 800000 νεκρούς και τραυματίες.
Οι γερμανικές δυνάμεις έχουν σε όλα τα μέτωπα αποδεκατιστεί και έχουν αποκλειστεί από τις ενεργειακές πηγές του Καυκάσου και της Βόρειας Αφρικής. Είναι πασιφανές πως η αρχή του τέλους για τη ναζιστική παράνοια έχει αρχίσει μήνες πριν την τραγωδία της Βιάννου. Β ) Οι Άγγλοι, ενώ το κύριο μέλημα τους είναι η Γερμανία και το Βερολίνο, γιατί θέλουν να προλάβουν τη σοβιετική προέλαση προς τον ίδιο στόχο, όχι μόνο δεν αμελούν τη διανομή σε σφαίρες επιρροής των χωρών που είχαν ενεργή συμμετοχή στον πόλεμο, αλλά προετοιμάζουν συστηματικά την πολιτική που θα εφαρμόσουν σε χώρες, όπως η πατρίδα μας, όπου το ΕΑΜ –ΕΛΑΣ έχει ιδεολογικά κυριαρχήσει και, ως γνωστό, διάκειται εχθρικά στην αποικιοκρατική Μεγάλη Βρετανία.
Γ) Για την Κρήτη υπάρχει ειδική συμφωνία μεταξύ των συμμάχων και των ηττημένων πλέον Γερμανών, να παραμείνουν οι περίπου 15000 Γερμανοί στρατιώτες ως ανάχωμα και εγγύηση για τις μεταπολεμικές πολιτικές επιδιώξεις τους. Το αντάλλαγμα για τους Γερμανούς ήταν, ότι δεν θα διωχθούν και θα γυρίσουν με ασφάλεια στην πατρίδα οι δικοί τους άνθρωποι. Υπόσχεση που τηρήθηκε ευλαβικά.
Δ ) Την ίδια στιγμή, στο λημέρι, οι αντάρτες έχουν διασπαστεί από προφανείς ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους. Ο Γιάννης Ποδιάς και ο Δ. Παππάς με λιγότερους μάχιμους αντάρτες, αλλά με ασύγκριτα μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή στην κοινωνία, έχουν μετακομίσει σε ξεχωριστό λημέρι.
Ταυτόχρονα ο Μπαντουβάς ετοιμάζεται να αναχωρήσει για την Αίγυπτο, όπου εδρεύει η φιλικά προσκείμενη και ιδεολογικά ταυτιζόμενη με τους συμμάχους ελληνική κυβέρνηση.
Με αυτά τα δεδομένα νομίζω πως για ένα απαλλαγμένο από κομματικές και προσωπικές αγκυλώσεις νου τα συμπεράσματα είναι απλά. Οι 401 αθώοι νεκροί της Βιάννου και της δυτικής Ιεράπετρας, η εκ θεμελίων καταστροφή των περισσότερων χωριών των δύο επαρχιών, οφείλεται:
Ή στην παντελή άγνοια όλων των γεγονότων που διαδραματίζονται στα μέτωπα του πολέμου και γι’ αυτό οι αντάρτικες ομάδες δημιουργούν τα γεγονότα της Σύμης, με στόχο να απασχολήσουν δυνάμεις του εχθρού και να διευκολύνουν έτσι την υπόθεση της απελευθέρωσης. Άποψη άκρως αφελής. Ή στην προσπάθεια του καπεταν Μανώλη Μπαντουβά να δώσει μια σίγουρη μάχη, για να παρουσιαστεί σε λίγες μέρες στην ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου και στους συμμάχους ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της αντίστασης στην Κρήτη.
Ή ενήργησαν καθ’ υπόδειξη των Άγγλων, οι οποίοι ήθελαν να σπείρουν τη διχόνοια και την ηττοπάθεια σε μια περιοχή, όπου το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κυριολεκτικά κυριαρχούσε, προετοιμάζοντας τον μεταπολεμικό πολιτικό σχεδιασμό, αυτόν που τελικά οδήγησε στον εμφύλιο σπαραγμό.
Εάν όμως έτσι έχουν τα πράγματα, αναφύονται ακανθώδη ερωτήματα και για την ομάδα του ΕΑΜ -ΕΛΑΣ. Όπως: Γιατί έλαβαν μέρος στην περιβόητη μάχη της Σύμης;
Αγνοούσαν τι συνέβαινε στα μέτωπα του πολέμου;
Δεν υπολόγισαν τι θα συνέβαινε στον άμαχο πληθυσμό;
Πίστεψαν πως ήταν πατριωτικό τους καθήκον;
Παρασύρθηκαν από τους μέχρι πρότινος συναγωνιστές;
Πιθανόν να ισχύουν όλα αυτά, τα οποία όμως δείχνουν πραγματικά απλοϊκή πολιτική σκέψη.
Δεν μπορώ να κλείσω αυτό το κείμενο δίχως τη διατύπωση μιας απορίας πολλών εκ των συγγενών των θυμάτων, την οποία συμμερίζεται και ο γράφων.
Γιατί μετά τη μάχη της Σύμης άφησαν στο «έλεος του Θεού» τον άμαχο πληθυσμό και δεν προσπάθησαν με τις όντως μικρές δυνάμεις που διέθεταν να παρεμποδίσουν, ή έστω να απασχολήσουν τα ναζιστικά στρατεύματα ώστε να διευκολυνθούν οι μελλοθάνατοι να επιχειρήσουν απόδραση από τον χώρο της εκτέλεσης;
Αυτό συνέβη σε μεμονωμένες περιπτώσεις και δίχως καμιά βοήθεια σωθήκαν κάποιοι άνθρωποι.
Τα επιχειρήματα που στηρίζονται στην υπαρκτή ανισότητα δυνάμεων είναι ηθικά τουλάχιστον επιλήψιμα και δεν συνάδουν με τις εκατοντάδες ηρωικές πράξεις μικρών και αδύναμων ομάδων που κοσμούν την ιστορία της πατρίδας μας, αλλά και την παγκόσμια ιστορία.