Η άρση των μέτρων για την προστασία από τον ιό που έσπειρε τον φόβο και τον τρόμο έχει αρχίσει. Ουσιαστικά η καραντίνα τελείωσε. Τα μηνύματα στο «13033» σταμάτησαν, τα καθημερινά δελτία τύπου με ενημέρωση περί κορωνοϊού έλαβαν τέλος, οι μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου επέστρεψαν στα θρανία, τα καταστήματα ανοίγουν και πάλι τις πόρτες τους κι εμείς μαθαίνουμε να ζούμε με τον ιό, προσπερνώντας τους θανάτους με την ίδια συνήθεια που κάναμε στο παρελθόν όπως για εκείνους από τροχαία δυστυχήματα, γρίπη, καρκίνο κλπ.
Ξαφνικά, θυμόμαστε πως οι άνθρωποι πεθαίνουμε κι από άλλες αιτίες, όπως συνέβαινε πάντα δηλαδή, μιας και δεν είμαστε αθάνατοι. Θα ξεχάσουμε πως γίναμε όλοι ένα για το κοινό καλό. Βυθιζόμαστε σιγά σιγά στις ζωές μας χωρίς επαίνους σε ήρωες, δίχως χειροκροτήματα, ξεχνώντας τις υποσχέσεις για αποζημίωση αγκαλιών, φιλιών κι επαφών με φίλους και συγγενείς.
Προσπαθούμε να επανενταχθούμε στους ρυθμούς της καθημερινότητας. Μιας νέας καθημερινότητας, που πάνω από τα κεφάλια μας θα στέκεται ως δαμόκλειος σπάθη ο νέος αυτός ιός. Έχουν προβλεφθεί κινήσεις απαραίτητες για την ομαλή επανένταξη και εκκίνηση αυτής της «νέας ζωής» σε πολλούς τομείς, όχι όμως και για την τριτοβάθμια εκπαίδευση…
Καθ’ όλη τη διάρκεια της καραντίνας, οι φοιτητές καλούνταν να αντιμετωπίσουν αρκετά προβλήματα. Για τις σχολές που αντικατέστησαν τα διά ζώσης μαθήματα με τηλεδιασκέψεις προϋπόθεση για την συμμετοχή τους σε αυτά ήταν η πρόσβαση στο διαδίκτυο και ο απαραίτητος εξοπλισμός (υπολογιστές, λάπτοπ). Σίγουρα ίντερνετ, υπολογιστές, tablets κ.ά. εντοπίζει κανείς σήμερα σε κάθε σπίτι με την συχνότητα που βρίσκει τα αναγκαία προς το ζην, ας μην ξεχνάμε όμως πως υπάρχουν φοιτητές που δεν έχουν αυτήν την «πολυτέλεια», γιατί η οικονομική τους κατάσταση δεν τους το επιτρέπει.
Αξιοσημείωτες είναι και οι περιπτώσεις εκείνων που μένουν σε δύσβατες περιοχές, απομακρυσμένα χωριά και νησιά της άγονης γραμμής, που ακόμη και οικονομικό θέμα να μην αντιμετωπίζουν, στις συντεταγμένες των περιοχών που κατοικούν δεν υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ίσως οι περιπτώσεις αυτές να μην είναι πολλές, ακόμη όμως και για αυτές τις λίγες, ποιος ενδιαφέρθηκε να δώσει μία λύση;
Τα διαδικτυακά μαθήματα ξεκίνησαν (όσα ξεκίνησαν) σε πλατφόρμες όπως το Ζoom, το Webex, το Υοutube. Ακόμη μία δυσκολία… Πλατφόρμες όπως το Zoom δέχονται περιορισμένο αριθμό επισκέψεων (περίπου 100) για κάθε «ηλεκτρονική συνεδρία» στην δωρεάν έκδοσή τους, για περισσότερες απαραίτητη είναι η αγορά της εφαρμογής από τον εκάστοτε διαχειριστή. Προφανώς, στα τμήματα που απαρτίζονται από περισσότερους φοιτητές ένα μέρος τους έμενε εκτός των μαθημάτων. Όσον αφορά το youtube, τα μαθήματα γίνονται σε κοινή θέα.
Ο καθένας έχει πρόσβαση και ανά πάσα ώρα εμπλέκεται στην «συζήτηση» που διεξάγεται σε σχόλια για να προβάλλονται απορίες, οι οποίες με δυσκολία ξεχωρίζουν από το πλήθος των σχολίων που γίνονται τόσο από τους εκτός όσο και από τους εντός των μαθημάτων-· κι ας είμαστε ειλικρινείς, μιας και δεν απαιτείται ονοματεπώνυμο ή αριθμός μητρώου για την συμμετοχή στις τηλεδιασκέψεις, πολλοί «κρύβονται» πίσω από ψευδώνυμα διατηρώντας την ανωνυμία τους «βομβαρδίζοντας» τες με σχόλια που δεν συσχετίζονται με το αντικείμενο του μαθήματος.
Τουλάχιστον εδώ δεν γίνεται να παρέμβει κανείς χρησιμοποιώντας το μικρόφωνό του για να διακόψει την ροή «ντύνοντας» το μάθημα με… μία μουσική επένδυση ή δηλώνοντας με θράσος πόσο ανιαρή βρίσκει την τάδε λεπτομέρεια, όπως γίνεται στις προαναφερθείσες πλατφόρμες, αδιαφορώντας για τους συναδέλφους του που δεινοπαθούν για να παρακολουθήσουν. Συμπερασματικά, τυχούσες απορίες μένουν ως επί το πλείστον αναπάντητες. Κι όμως δεν μπήκε κανείς στον κόπο να αναρωτηθεί πως αυτά τα εμπόδια που δυσχεραίνουν τις παραδόσεις μπορούν να επιλυθούν.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο συνέχισε να υφίσταται η τριτοβάθμια εκπαίδευση, φτάνοντας στο τέλος του εαρινού εξαμήνου, με την εξεταστική κοντοζυγώνει. Το διάβασμα ξεκινάει. Με ποια βιβλία; Υποτίθεται πως ο «Εύδοξος», η «πρωτοποριακή υπηρεσία για την άμεση και ολοκληρωμένη παροχή των συγγραμμάτων των προπτυχιακών φοιτητών των πανεπιστημίων» θα μεριμνούσε ώστε τα συγγράμματα να φτάσουν έγκαιρα στα χέρια των φοιτητών.
Αποφασίστηκε ο εκάστοτε εκδοτικός οίκος να στέλνει τα πανεπιστημιακά βιβλία στις δηλωμένες κατοικίες. Σωστή επιλογή. Δεν θα δημιουργούνταν συνωστισμός στα βιβλιοπωλεία ως είθισται αυτήν την περίοδο και όλοι θα έμεναν ευχαριστημένοι.
Απέχουμε περίπου 20 μέρες από την έναρξη της εξεταστικής και η διανομή των συγγραμμάτων δεν έχει ολοκληρωθεί. Κατά προσέγγιση, ίσως το 60-70% των σπουδαστών να έχει λάβει τα βιβλία του ως σήμερα. Σε κάποιους έχουν σταλεί δύο, τρία, κανένα από αυτά που έχουν επιλέξει. Ορισμένοι έκαναν παράπονα και για την παραλαβή συγγραμμάτων που ουδέποτε δήλωσαν ή δεν υπάρχουν καν ως μαθήματα για το συγκεκριμένο έτος φοίτησης που παρακολουθούν.
Πώς λοιπόν οι φοιτητές θα προετοιμαστούν κατάλληλα; Απορίας άξιο είναι το πώς θα προετοιμαστούν κι οι εξετασθέντες στα μαθήματα που οι καθηγητές θεώρησαν περιττές τις διαδικτυακές παραδόσεις (!), επομένως δεν έχουν σημειώσεις για να μελετήσουν, μέχρι να παραλάβουν τα συγγράμματά τους.
Προτάθηκε η διαδικτυακή εξέταση χωρίς να είναι ξεκάθαρος ο ακριβής τρόπος. Άλλοι κάνουν λόγο για προφορική εξέταση, ώστε ο καθηγητής να αντιλαμβάνεται κατά πόσο έχουν διαβάσει οι φοιτητές. Μερικοί μίλησαν για γραπτή εξέταση με ανοιχτές κάμερες ώστε ο διδάσκων να έχει την εποπτεία των σπουδαστών και να μην υπάρξουν αδικίες εις βάρος όσων δεν έχουν σκοπό να «κρυφοκοιτάξουν» την απάντηση στα βιβλία.
Μία ακόμη εκδοχή είναι η αντικατάσταση της εξέτασης με εργασίες και η αξιολόγησή τους να κρίνει το αποτέλεσμα. Εξέταση με ανοιχτά βιβλία έχει επίσης προταθεί, η οποία ίσως να είναι και μία καλή λύση μιας και προωθεί την χρήση της σύνθεσης κριτικής σκέψης με τις γνώσεις και όχι το σύντομο αράδιασμα όσων κατέχουν από όσα διάβασαν οι φοιτητές. Οι μέρες περνούν, ο κλοιός σφίγγει, είναι ανάγκη να παρθεί μία απόφαση αμέσως για την διεξαγωγή των εξετάσεων.
Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι σε κάποια πανεπιστήμια, ένα μέρος των μαθημάτων αν όχι όλα, θα εξετασθούν δια ζώσης. Δηλαδή, οι φοιτητές θα πρέπει να επιστρέψουν στις πόλεις που σπουδάζουν, άρα να ταξιδέψουν με αεροπλάνα, πλοία, λεωφορεία.
Να εκτεθούν σε χώρους που μέχρι πριν μερικές μέρες ήταν απαγορευτικοί. Για τους φοιτητές που δεν διαθέτουν δικό τους σπίτι, ώστε να είναι προστατευμένοι τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα, αλλά μένουν στις Φοιτητικές Εστίες και στα συμβεβλημένα ξενοδοχεία σημαίνει πως στα δωμάτια που επιεικώς χαρακτηρίζονται ως αχούρια είναι αναγκασμένα να συγκατοικήσουν δύο και τρία άτομα.
Εν έτει 2020, παραχωρούνται δωμάτια που θυμίζουν στάνες σε φοιτητές που οι οικογένειες τους δεν έχουν το περιθώριο οικονομικά να τους ενοικιάσουν ένα διαμέρισμα ώστε να φοιτήσουν στην πόλη που πέρασαν.
Σε μικρά δωμάτια, που υπό κανονικές συνθήκες μετά βίας ένας θα διέμενε, αναγκάζονται να συγκατοικήσουν δύο και τρία άτομα που προέρχονται από διαφορετικό περιβάλλον και το καθένα έχει ταξιδέψει από την πόλη απ’ την οποία κατάγεται ως την πόλη σπουδών.
Η στοιχειώδης υγιεινή δεν τηρείται -κυρίως στα συμβεβλημένα ξενοδοχεία- για τα οποία πολλοί φοιτητές έχουν διαμαρτυρηθεί πως «ακόμη και το ζεστό νερό για μπάνιο είναι πολυτέλεια» και «δεν υπάρχουν αρκετά παράθυρα» για να ανανεώνεται ο αέρας σε ένα δωμάτιο 3*3, όπου ένα τετραγωνικό μέτρο αντιστοιχεί σε έναν φοιτητή.
Τι θα γίνει, λοιπόν, όταν συμπέσουν 150 άτομα για να εξεταστούν σε ένα αμφιθέατρο, το οποίο δεν αερίζεται όπως θα έπρεπε; Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις όταν ένας φοιτητής που νοσεί χωρίς να το γνωρίζει, φταρνιστεί σε αυτόν τον κλειστό χώρο και έπειτα αγγίξει κάποιον συνάδελφό του;
Τα παραπάνω αποτελούν ένα μέρος των προβλημάτων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι προπτυχιακοί και επί πτυχίω φοιτητές. Σίγουρα αρκετές θα είναι οι δυσκολίες που έχουν εμφανιστεί σε όλους όσοι έχουν να κάνουν με την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Με τη διαδικασία του επείγοντος και με την πρέπουσα σημασία είναι ανάγκη να διευθετηθούν τα ζητήματα που εκκρεμούν όσον αφορά τα πανεπιστήμια μερίμνη των υπευθύνων, ώστε να μην «χαθεί» το εξάμηνο ελέω του ιού που έφερε τα άνω-κάτω στην καθημερινότητά μας και… να συνεχίσουμε όλοι να είμαστε ασφαλείς!
* Η Αναστασία Φρέσκου είναι φοιτήτρια του Τμήμ. Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου