ριστουγεννιάτικες μέρες, όλο και κάποιο χριστουγεννιάτικο δέντρο με μαγευτικά λαμπιόνια θα έχει φωτίσει τη ματιά μας, μα όχι μόνο με την λαμπερή ομορφιά του, αλλά με την αξία που του δίνουμε, μεταφέροντας τη σκέψη μας στο θείο γεγονός της Γέννησης Του Σωτήρα Χριστού και στο φως Ανατολικά της Βηθλεέμ. Το φως της Άγιας νύχτας της Χριστουγεννιάτικης, η οποία σηματοδοτεί την εδραίωση, της ελπίδας, της αλληλεγγύης, της αγάπης, της ειρήνης, σ’όλη τη Γη και κύρια μέσα μας.
«Μέσα μας γίνεται η Γέννηση.
Έξω στέκει το σχήμα της –
Μας φανερώνεται…»
μας λέει ο ποιητής Γιώργος Θέμελης στο ποίημά του «Φάτνη» κι ο Γεώργιος Δροσίνης στο ποίημά του «Νύχτα Χριστουγεννιάτικη», μας προτρέπει να δούμε τα Χριστούγεννα ως αφετηρία, για να ανακαλύψουμε αυτό το κάτι περισσότερο, της μεγάλης εορτής.
«Την άγια νύχτα τη Χριστουγεννιάτικη
– ποιος δεν το ξέρει; –
των Μάγων κάθε χρόνο τα μεσάνυχτα
λάμπει τ’ αστέρι.
Κι όποιος το βρει μέσ’ στ’ άλλα αστέρια ανάμεσα
και δεν το χάσει
σε μια άλλη Βηθλεέμ ακολουθώντας το μπορεί να φτάσει».
Είναι πολλά τα κείμενα Ελλήνων, αλλά και ξένων συγγραφέων, όπως των Παπαδιαμάντη, Κόντογλου, Ξενόπουλου, Παλαμά, Κονδυλάκη και πολλών άλλων, που ξεδιπλώνουν το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων.
Στα χριστουγεννιάτικα διηγήματα τού Κόντογλου, νιώθουμε την ουσία των Χριστουγέννων, με μια ειλικρίνεια και την βαθιά χριστιανική πίστη, την θεμελιωμένη στην ορθοδοξία και στις λαϊκές παραδόσεις μας. Στο κείμενό του με τίτλο «Ρημαγμένες ψυχές» διαβάζουμε: «Αυτή η ειρήνη, η απέξω ειρήνη, είναι ένα ψέμα, αν δεν έχει κάθε άνθρωπος την από μέσα ειρήνη. Κι ίσως η από μέσα ειρήνη φέρνει την απέξω».
Οι άνθρωποι των χριστουγεννιάτικων διηγημάτων του Παπαδιαμάντη, έχουν προσήλωση στο λιτό και στο απαραίτητο, δίχως έγνοιες για μάταιες φροντίδες. Στο διήγημα «Ο ξένος των Χριστουγέννων» του Στέφανου Δάφνη, νιώθουμε την αξία της φιλοξενίας, την κατάργηση κάθε είδους διάκρισης, αφού κι ο ίδιος ο Χριστός γεννήθηκε για όλους, αδιακρίτως.
Κι ας μείνομε στο πάθος του Κονδυλάκη, που φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τον θάνατο του, ο οποίος ως χρονογράφος σε αθηναϊκές εφημερίδες ετοίμαζε με περίσσια έγνοια, τα πνευματώδη χρονογραφήματά του, ειδικά τα εορταστικά των Χριστουγέννων, για να θίξει σημεία των καιρών ή αναφερόμενος σε έθιμα της πατρίδας μας. Κι όπως όλοι έχουμε σχετικά βιώματα, στη λαϊκή μας παράδοση είναι πλούσια και ποικίλα τα έθιμα για όλο το εορταστικό Δωδεκαήμερο. Εορτάζομε με πατροπαράδοτες ετοιμασίες, εθιμικές, κύρια γαστρονομικές, μα και στολίζοντας συμβολικά το Χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Κι αλήθεια, το δέντρο, κάθε καρποφόρο κι όμορφο δέντρο, αυτή η αιώνια πτυχή του κόσμου της Παράδοσής μας, το πανάρχαιο και ως μοτίβο, με μύριους συμβολισμούς σε όλο το φάσμα του πολιτισμού μας και πολλών λαών, συνιστά ένα σημαντικό αγαθό της φύσης, που μπορεί να δώσει έμπνευση κάθε στιγμή εάν του χαρίσουμε απλόχερα τη ματιά μας. Ένα δέντρο του τόπου μας, από τον στολισμένο στα κόκκινα χειμωνιάτικο κέδρο, ως την μυρωδάτη πορτοκαλιά, μπορεί με μια οπτική, συμβολικά, να γίνει το δικό μας Χριστουγεννιάτικο δέντρο και μάλιστα δέντρο με διαρκέστερο προσδόκιμο ζωής.
Πόσο τελικά είναι γιορτινό μόνο το σκόπιμα κομμένο έλατο -που βέβαια κι εκείνο με όλους τους συμβολισμούς του, φυσικά και δεν το παραβλέπομε -από το κάθε καρποφόρο ή απλά όμορφο, δέντρο της αυλής και της υπαίθρου του τόπου μας, της Γης… της φροντίδας μας. Το ολάνθιστο στη μέση του χειμώνα γιασεμί, η κουμαριά με τα κατακόκκινα κούμαρα στην πράσινη θάλασσα των φυλλωμάτων της, μια αγγελική με τους κόκκινους μικρούς σπόρους των ανοιγμένων καρπών της, η φορτωμένη με καρπούς, ευλογημένη ελιά στα λιόφυτα της Κρήτης, και κάθε δέντρο στον ανθό της ομορφιάς και της παραγωγής του, μπορεί με τα μάτια της ψυχής μας να γίνει το δικό μας Χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Το δέντρο που γεφυρώνει τις αισθήσεις μας με το μεταφυσικό, φανερώνοντας όλες τις αναγεννητικές δυνάμεις που κρύβει, ως δέντρο σημαντικό για την ζωής μας, που κάθε χρόνο διανύει έναν μυστηριακό κύκλο ως την στιγμή που στολίζεται σαν σε γιορτή, με άφθαστη αισθητική, και που συχνά τα στολίδια του είναι η νέα σοδειά, που τόσο περιμένει ο άνθρωπος με λαχτάρα, έχοντας δώσει πολλή έγνοια, κατάθεση ψυχής και κόπο.
Κι όπως υπονοεί με σπάνια ενάργεια, ο συγγραφέας Κώστας Μπουρναζάκης στην νέα ποιητική συλλογή του, με τίτλο «ΜΕΣΑ ΣΕ ΗΛΙΟΥΣ ΚΑΙ ΦΕΓΓΑΡΙΑ» η έκταση της ματιάς «αναγγέλλει», μετουσιώνει τις αισθήσεις σε ψυχικά και πνευματικά τοπία και σε νέες πραγματικότητες, μα και σε διαχρονικές αξίες. Πολλοί στίχοι του, μας ταξιδεύουν στο «θαύμα», το «θαύμα» που μπορεί και συντελεστεί μέσα μας κάθε στιγμή και στο μυστήριο του κόσμου. Μεταφέρω απόσπασμα από το ποίημα του Μπουρναζάκη, «ΜΕΣΑ ΣΕ ΗΛΙΟΥΣ ΚΑΙ ΦΕΓΓΑΡΙΑ [αρ. 9]»:
Καθρέφτες φλόγας και ονείρων
στα μάτια των ξεκούραστων σπιτιών,
στο δρόμο που ανεβαίνει σαστισμένος
με τ’ αναμμένα πεύκα, τις συκιές, τους αθανάτους,
και συναντάει σα χρησμούς στον πρώτο λόφο
τα μυστικά των αμπελιών να λάμπουν ξένοιαστα•…
τα μύρα του φασκόμηλου, της αψιθιάς, του δίκταμου…
Δεν είναι τώρα μια στιγμή να μην σκιρτά καλή γιορτή…
Κι ακόμα στο ποίημά του με τον τίτλο «ΑΝΟΙΧΤΟ»:
…η νύχτα τις στέγες αγκαλιάζει που σωπαίνουν…
από τον πάνω δρόμο πλησιάζουν ευγενικοί αστερισμοί –
κι η πιο μικρή αναλαμπή τους προσκαλεί
σε μια ενηλικίωση στο άχρονο…
Βιώνουμε εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις λόγω της πανδημίας και νιώθουμε ιδιαίτερη ανησυχία και θλίψη για την απειλή, τις δοκιμασίες και την τραγική απώλεια συνανθρώπων μας κοντά ή μακριά. Κανείς δεν είναι αμέτοχος με όσα συμβαίνουν και σε πολλά θα είναι διαφορετικά τα φετινά Χριστούγεννα. Η εκκλησία, οι συντροφιές, οι χαρές της ευρύτερης οικογενειακής και φιλικής χριστουγεννιάτικης σύναξης στο γιορτινό τραπέζι, τα έθιμά μας, τα κάλαντα από την ομορφιά και την παιδική αθωότητα, θα μας λείπουν.
Ωστόσο, Χριστούγεννα είναι ο Νεογέννητος Χριστός. Ας Τον αναζητήσουμε κι ας αφουγκραστούμε τα μηνύματα της Γέννησής Του με σιγή, κι ας σωπάσουν όλα μέσα μας για λίγο, ο θόρυβος της ψυχής μας, για να βγούμε από αυτήν την απρόσμενη δίνη με αναθεώρηση, αναβάπτιση και πιότερη εσωτερική ομορφιά κι αγάπη. Αυτήν την νήπια, την ανιδιοτελή αγνή παιδική αγάπη. Την αγάπη, που θερμαίνει την καρδιά, δίνει χαρά, φως, κι όπως ακούμε κι από τον Απόστολο Παύλο, «… έχει καλοσύνη, δεν έχει υπερηφάνεια, ζήλεια, φθόνο, εγωισμό κι ούτε κομπάζει…». Ο «ἀχώρητος παντί», Εκείνος, που είναι πέρα και πάνω από κάθε χωροχρονικό όριο, «χωρεῖται», χωράει, στην αγκαλιά «Τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου» και μόνο.
Ολόψυχες ευχές για Καλά Χριστούγεννα με υγεία, προπαντός, και πιο γαλήνιους καιρούς. Να νικήσει η ζωή, κι ό,τι όμορφο στερηθήκαμε φέτος, να το απολαύσομε του χρόνου, με ένα ευλογημένο 2021 κι για άλλα πολλά χρόνια… Χρόνια Πολλά!
*Η Αταλάντη Μιχελογιαννάκη Καραβελάκη είναι δρ Ελληνικής Φιλολογίας