Το Χρονικό του Ηρακλείου των αρχών του 20ού αιώνα: Το Παλιό Κάστρο του Μανώλη Δερμιτζάκη

Ο Αλέκος Δοκιμάκης με την έκδοση του απομνημονεύματος του Ηρακλειώτη Μανώλη Δερμιτζάκη ανοίγει ένα σημαντικό παράθυρο στην πρόσφατη Ιστορία της πόλης μας με την πολιτισμική διαστρωμάτωση των πολυεπίπεδων χρόνων συνύπαρξης των Χριστιανών και των Μουσουλμάνων λίγο πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Η τουρκική Kantiye των διακοσίων ετών (1669-1898) έχει δείγματα γραφής στη σημερινή νέα εποχή για την πόλη της Κρήτης που από το μινωικό imperium έχει καταλάβει μια κεντρική θέση οικονομικής σημασίας στην ανατολική Μεσόγειο. Αιγύπτιοι, Ρωμαίοι, Άραβες, Βυζάντιο, Βενετία και … Σουλτάνος δεν κατάφεραν να μεταλλάξουνε από την πρώτη θέση την πόλη του Ηρακλέους εγγύς του Μινωικού πολιτισμού ως ένα λιμάνι παγκόσμια εμβέλειας και εμπορικής συναλλαγής.

Η γεωγραφία της θάλασσας που την ευνοεί θα κάνει αυτό το νησί πάντα ένα επίκεντρο του ιστορικού πολιτισμού και μια σταθερά του οικονομικού μετασχηματισμού της Βαλκανικής με προεξάρχοντα τον γρήγορο πλούτο ως ένα αστρολάβο για την Κρήτη.

Προλογίζοντας η ιστορικός Ελευθερία Ζέη εντάσσει πολύ σωστά το έργο αυτό στην αστική ιστοριογραφία που, παράλληλα με τη συγγραφή του Δερμιτζάκη, αναπτύσσεται στην αμερικανική και αγγλική παράδοση και μάλιστα πρόκειται για αστική βιογραφία.

Ο Μανώλης Δερμιτζάκης (1892-1965) σε μια σειρά ιστορικών άρθρων στην εφημερίδα «Πατρίς» από τις 15 Ιουλίου 1961 έως 3 Μαρτίου 1962 που συγκεντρώθηκαν σε ένα βιβλίο μας παρουσίασε ολοζώντανο ένα Ηράκλειο που ζει μέσα στα καφέ-σαντάν, στα μπρισιμιτζίδικα, στη σπετσαρία, στα μουτάφικα, στο κλεφτοσόκακο, στο Λάκκο, με τα φανταξά, με το μπαϊράμι και ο ίδιος μπορεί να συναντά τον Πρίγκιπα Γεώργιο στο Γιαλί Κιόσκι και να συζητάει μαζί του για το Διγενή Ακρίτα!

Οι αυτοεξόριστοι ντόπιοι επιστρέφουνε από τις Κυκλάδες (ο ίδιος βρήκε με την οικογένειά του ασφαλές καταφύγιο στη Σύρο κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο και στη σφαγή των ετών 1897-1898)  δύο χρόνια μετά στο ημιαυτόνομο Ηράκλειο.

Ο ποιητής και πεζογράφος Μανώλης Δερμιτζάκης συγγράφει για όσα η μνήμη συγκράτησε από το παρελθόν με επικέντρωση στα έτη της μεταβατικής Κρητικής Πολιτείας από το 1899 και μετά την ένωση έως το 1920, επομένως εμπεριέχει την αυθεντική μεταοθωμανική περίοδο της Κρήτης.

Την επιστημονική επιμέλεια του πρωτότυπου κειμένου που για την ίδια είναι το απόλυτο χρονικό του Ηρακλείου ανέλαβε η εξαιρετική φιλόλογος Τασούλα Μαρκομιχελάκη, καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη. Η κ. Μαρκομιχελάκη συνέταξε ένα εκτενές τουρκοκρητικό γλωσσάρι, μοναδικό στο είδος του, που όλοι οφείλουμε να ξέρουμε γιατί δεν γίνεται να ζούμε στο Ηράκλειο και να μην λακιρντεύουμε την τοπική γλώσσα της πόλεως και της νήσου μέχρι προσφάτως.

Το παρόν βιβλίο από τις εκδόσεις Δοκιμάκης διατίθεται ως ένα ευχάριστο ανάγνωσμα για Κρητικούς και μη οι οποίοι θέλουμε να μάθουμε την τοπική ιστορία στον τελευταίο της πολιτισμικό    κρίκο ώστε να γνωρίζουμε καλύτερα τις αποχρώσεις του μέλλοντός μας.