Οι σχολικές επιδόσεις είναι αυτές που θα καθορίσουν το μέλλον ενός μαθητή. Η πρόταση αυτή είναι τόσο σωστή, όσο και η πεποίθηση κάποιου για το ότι θα παραγγείλει κάτι υγιεινό από ένα μαγαζί fast food.
Όποιος μαθητής έχει επιλέξει να περάσει από τη διαδικασία των Πανελλαδικών Εξετάσεων και έχει κυνηγήσει με σθένος τους στόχους του (με ό,τι θυσίες αυτό συνεπάγεται), σίγουρα έχει να θυμάται πολλά από αυτή την αξέχαστη περίοδο της ζωής του.
Ατελείωτες ώρες πάνω από ένα βιβλίο, κλάματα, εξασθενημένη ψυχική και σωματική υγεία, ενίοτε και περιττά κιλά είναι από τις βασικότερες αναμνήσεις που πολλοί επιδιώκουν να θάψουν στη μνήμη τους.
Το πιθανότερο, βέβαια, είναι πως λίγα χρόνια αργότερα αναρωτιούνται αν πράγματι άξιζε τον κόπο τόσο άγχος και ταλαιπωρία που πέρασαν.
Μπαίνοντας στο λύκειο, αρχίζουν δειλά δειλά να διεισδύουν στο μυαλό των μαθητών οι σκέψεις γύρω από την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Αν θα επιλέξουν να εργαστούν, να σπουδάσουν ή να αφήσουν την τύχη τους να επιλέξει για εκείνους.
Και κάπου εκεί, ο κάθε έφηβος προσκρούει βάναυσα στη σκληρή πραγματικότητα που καλείται να αντιμετωπίσει μεγαλώνοντας. Αναρωτιέται πεισματικά γιατί να πρέπει να πάρει αυτή την απόφαση από τόσο μικρή ηλικία και διακρίνεται από μία βέβαιη αβεβαιότητα όσον αφορά την επιλογή του πεδίου των σπουδών του.
Ποιος άραγε μπορεί να μη συμφωνήσει με αυτά τα παιδιά; Την ίδια στιγμή που ώριμοι ενήλικες πλέουν σε πελάγη επαγγελματικής αβεβαιότητας, πώς γίνεται να έχουμε την απαίτηση από ένα παιδί που ακόμη δεν έχει σβήσει δεκαοκτώ κεριά σε μια τούρτα, να μπει σε μια διαδικασία επιλογής επαγγελματικής ταυτότητας;
Στον κλάδο των επιχειρήσεων, προτού ληφθεί μια σοβαρή απόφαση προηγείται μια μελέτη και ένα επιχειρηματικό πλάνο, προκειμένου να σταθμιστούν οι κίνδυνοι και τα οφέλη που μπορεί να έχει η επόμενη κίνηση.
Για την επίτευξη του τελευταίου, λαμβάνονται υπόψη όλα τα δεδομένα που μπορούν να αντληθούν από το περιβάλλον της επιχείρησης, με στόχο την ελαχιστοποίηση του ρίσκου που πρόκειται να ληφθεί από την ίδια.
Σε διαφορετική περίπτωση, αν η απόφαση ληφθεί ελλείψει ώριμης σκέψης, η επιχείρηση αναλαμβάνει ρίσκο, του οποίου τα αβέβαια αποτελέσματα καλείται να αντιμετωπίσει στο μέλλον.
Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι μαθητές μπορεί να έρθει σε έναν παραλληλισμό με αυτόν που περιγράφεται παραπάνω. Σε μια άωρη ηλικία καλούνται να λάβουν μια σοβαρή απόφαση για το μέλλον τους, η οποία σίγουρα θα αποτελέσει γρανάζι στη μηχανή του επαγγελματικού τους συστήματος.
Η βασική όμως διαφορά που υπάρχει μεταξύ των δυο παραπάνω αποφάσεων έγκειται στο ότι οι μαθητές δεν μπορούν εύκολα να καταστρώσουν πλάνο, διότι διαθέτουν ελάχιστα –έως και μηδαμινά– δεδομένα. Δεν εκτίθενται καθόλου συχνά στις διαθέσιμες επαγγελματικές επιλογές τους, δεν έρχονται εύκολα σε επαφή με εργαζόμενους σε διαφορετικούς κλάδους και κυρίως, αγνοούν την ύπαρξη πολλών επαγγελμάτων!
Συνέπεια αυτού είναι ένα ιδιαίτερα περιορισμένο φάσμα επιλογών που συνήθως περιορίζεται σε έναν μονοψήφιο αριθμό. Αν ζητήσουμε από δέκα ενήλικες να μάς απαριθμήσουν δεκαπέντε επαγγέλματα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, με θλίψη θα διαπιστώσουμε ότι θα δυσκολευτούν να ξεπεράσουν τα δέκα και τουλάχιστον τα μισά από όσα μάς πουν, θα είναι ακριβώς τα ίδια. (Ήδη το επάγγελμα του γιατρού και του δικηγόρου βρίσκονται μέσα στο μυαλό του επίδοξου αναγνώστη που προσπάθησε να απαριθμήσει δέκα επαγγέλματα).
Συνεπώς, ελλείψει των δεδομένων που έχουν οι μαθητές, οδηγούνται σε μια απόφαση η οποία χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο ρίσκο, καθώς δεν μπορούν να είναι βέβαιοι για την έκβαση των μελλοντικών τους επιθυμιών.
Ίσως όμως τα πράγματα να ήταν πολύ διαφορετικά, αν αλλάζαμε την κουλτούρα και τον τρόπο αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης. Πράγματι, είναι πολύ δύσκολο για έναν έφηβο να επιλέξει τι θα κάνει στο μέλλον του.
Κάθε λεπτό που περνά μάς αλλάζει, μάς κάνει σοφότερους, πληθαίνει τις επιρροές που δεχόμαστε και κατά συνέπεια αλλάζει τα φίλτρα υποδοχής και επεξεργασίας νέων πληροφοριών που διαθέτουμε.
Δεν είναι πάντοτε καλό να «κλειδώνουμε» τις επιλογές μας και να τις ακολουθούμε πιστά, διότι με αυτό τον τρόπο αγνοούμε καταστάσεις οι οποίες ενδεχομένως να μάς προσέφεραν περισσότερη ικανοποίηση. Οι μαθητές πρέπει να αντιμετωπίζουν αυτή την κατάσταση ως μια ευκαιρία να εξερευνήσουν τον κόσμο. Δεν έχουν τίποτα να χάσουν, δεν τους κυνηγάει κανένας και δεν χρειάζεται να είναι σίγουροι για τις επιλογές τους.
Δεν πρέπει να αγχώνονται για την απόφαση στην οποία θα «καταλήξουν», αλλά να αναρωτιούνται με ποια απόφαση θα «ξεκινήσουν» το ταξίδι της αναζήτησης νέων εμπειριών. Ακόμη κι αν χάσουν το πρώτο τρένο του ταξιδιού, μπορούν να περιμένουν το επόμενο. Κανείς δεν θέλει να χάσει το ταξίδι του, ειδικά όταν αυτό είναι το πρώτο.
Η ελευθερία των επιλογών μας είναι μια πολύ λεπτή γραμμή που πολύ συχνά μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση. Το ότι είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε ό,τι θέλουμε δεν σημαίνει πάντα ότι μπορούμε να επιλέξουμε το σωστό, διότι κανείς δεν μπορεί να μάς εγγυηθεί ότι πειθαρχώντας στις δικές μας επιλογές θα είμαστε ευτυχισμένοι. Όταν αρχίζει η πειθαρχία της ελευθερίας, τότε είναι που αρχίζει ο περιορισμός της ελευθερίας.
* Ο Κωνσταντίνος Γ. Φεργαδάκης είναι μαθηματικός | MSc Business Mathematics, εκπαιδευτικός στο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο «Το Παγκρήτιον» και στον εκπαιδευτικό οργανισμό «Ορίζοντες»