Ως συνειδητά ακομμάτιστος προτιμώ το Κέντρο μονολεκτικό, χωρίς τις καταλήξεις Αριστερά ή Δεξιά, που το μολύνουν και το ακυρώνουν. Από αυτή τη θέση μπόρεσα να πάρω δυο μαθήματα από την κρίση. Το πρώτο είναι ότι, με την αυτονόητη εξαίρεση των άκρων, πρέπει να κρίνω ένα κόμμα όχι μόνο από το πολιτικό στίγμα του αλλά και την ετοιμότητα να θυσιάσει το κομματικό συμφέρον μπροστά στο εθνικό.
Ο κ. Γ. Παπανδρέου αρνήθηκε να στηρίξει τον κ. Κ. Καραμανλή στη λήψη σκληρών μέτρων όταν η οικονομία εκτροχιάστηκε και η κρίση ήταν προ των θυρών. Ο κ. Σαμαράς βιάστηκε να ανατρέψει την κυβέρνηση Παπαδήμου, το ασφαλέστερο εχέγγυο για την έξοδο από την κρίση. Και ο κ. Α. Τσίπρας βιάστηκε να διαδεχθεί τον κ. Α. Σαμαρά, όταν τα πράγματα είχαν μπει σ’ ένα κανάλι, εκμεταλλευόμενος μια πανθομολογούμενη αδυναμία του Συντάγματος.
Αυτή η σειρά των ανατροπών υπήρξε ο κύριος λόγος της παράτασης της κρίσης – όλα τα άλλα είναι υποσημειώσεις. Η εκμετάλλευση της αναπόφευκτης δυσπραγίας του λαού για αναρρίχηση στην εξουσία θα εγγραφεί ως μια από τις μελανότερες σελίδες της νεοελληνικής Ιστορίας. Υπήρξε μια εξαίρεση. Η συμπόρευση του κ. Ε. Βενιζέλου με τον κ. Α. Σαμαρά μπορεί να έβλαψε το κόμμα του, ήταν όμως προς το συμφέρον της χώρας.
Το δεύτερο μάθημα είναι ότι, καλώς ή κακώς, οι διεθνείς συγκυρίες δεν αφήνουν πολλά περιθώρια στις εθνικές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα μικρών χωρών όπως η Ελλάδα. Απόδειξη το τρίτο μνημόνιο. Το φταίξιμο του κ. Τσίπρα δεν ήταν ότι το υπέγραψε. Ήταν ότι για να αναρριχηθεί στην εξουσία καλλιέργησε μια ουτοπία μέσα στην οποία η προσγείωση στην πραγματικότητα δεν μπορούσε παρά να έχει τον χαρακτήρα της «κωλοτούμπας».
Τα δυο μαθήματα μαζί οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στην πράξη η διάκριση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς έχει περιέλθει σε δεύτερη μοίρα. Το μάθημα έχει περάσει στο εκλογικό σώμα. Το μήνυμα της 26/5/19 είναι ότι στις προσεχείς εκλογές το δίλημμα δεν θα είναι μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς. Στο προσκήνιο θα βρίσκονται η ικανότητα, η αξιοπιστία, το ήθος και ο πολιτικός πολιτισμός.
Οι επόμενες μέρες θα δείξουν αν τα κόμματα έχουν πιάσει το μήνυμα. Θα επιστρέψουμε στον ξύλινο λόγο, στα σκιάχτρα από το παρελθόν, στον υπερτονισμό των ιδεολογικών διαφορών, στην αναζωπύρωση παλαιών βιωμάτων και στην εκμετάλλευση αταβιστικών εμμονών;
Απωθητικά όλα αυτά όσο και αν βοηθούν στη συντήρηση και την άγρα ψήφων. Είναι όμως πολύ ανησυχητικά αν προμηνύουν αδυναμία να μπει το εθνικό συμφέρον πάνω από το κομματικό. Δεν έχουμε βγει οριστικά από την κρίση. Μέσα σε μια ασταθή γεωγραφική περιοχή, η χώρα απαιτεί πολιτική σταθερότητα, ξεκάθαρους στόχους και αταλάντευτη πλεύση.
Το μισό εκατομμύριο της αφρόκρεμας του ελληνικού λαού που εγκατέλειψε τη χώρα πρέπει να επιστρέψει, πρέπει να πάψουμε κάποτε να είμαστε στον πάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχεδόν σ’ όλους τους δείκτες ανάπτυξης. Αυτές δεν είναι αριστερές ή δεξιές προτεραιότητες. Είναι αδυσώπητες ανάγκες και κανένα κόμμα δεν μπορεί να τις αγνοήσει ή να τις μεταθέσει χρονικά, ισχυριζόμενο ταυτόχρονα ότι υπηρετεί το εθνικό συμφέρον.
Με το Ποτάμι και τον κ. Ε. Βενιζέλο εκτός σκηνής (προσωρινά ελπίζω για το μεν και για τον δε), η εντύπωση είναι ότι η χώρα βαδίζει στις εκλογές χωρίς αντιπροσώπευση του Κέντρου. Ο προβολέας, κατά συνέπεια, πέφτει πάνω στο ΚΙΝΑΛ. Πέρα από τις προεκλογικές στρατηγικές και διακηρύξεις, το ΚΙΝΑΛ έχει υποχρέωση να πείσει (επιμένω στο ρήμα) το εκλογικό σώμα ότι δεν θα εμπλακεί σε πολιτικές ακροβασίες και ότι θα κάνει το παν για να μην μπει η χώρα σε μετεκλογικές περιπέτειες.
Το ΚΙΝΑΛ καλείται να επιλέξει μεταξύ αυτών που εξανίστανται στη ιδέα της συνεργασίας του κόμματός τους με ό,τι είναι δεξιότερα ή αριστερότερα και αυτών που θα το ανταμείψουν με την ώριμη και γόνιμη υποστήριξή τους για τον ίδιο ακριβώς λόγο.
Η ευθύνη του την επομένη των εκλογών θα είναι βαρύτερη από την ευθύνη του όποιου κόμματος έρθει πρώτο. Η υποχρέωση της υποχώρησης μπροστά σε ένα ενδεχόμενο αδιέξοδο βαρύνει όλους, αλλά βαρύνει περισσότερο τον εκλογικά ασθενέστερο. Αυτό απαιτεί το κοινό αίσθημα περί δημοκρατίας. Αυτή τη διαβεβαίωση περιμένω, μέσα στη αφέλεια του συνειδητά ακομμάτιστου, από κάθε κόμμα προκειμένου να διαμορφώσω τη στάση μου μπροστά στην κάλπη. Στην παρούσα συγκυρία συμβαίνει το κόμμα αυτό να είναι το ΚΙΝΑΛ.
* Ο Λευτέρης Ζούρος είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών