Στην καθημερινότητά μας φιλτράρουμε τις επιθυμίες μας και ελέγχουμε τις παρορμήσεις μας, ανάλογα με την ηθική και τους κανόνες του κοινωνικού πλαισίου στο οποίο διαβιούμε. Πολλές επιθυμίες παραμένουν ανεκπλήρωτες ή εντελώς ανέκφραστες, απωθούνται και καταλήγουν στο ασυνείδητο. Δε χάνονται όμως, αλλά επανέρχονται στην καθημερινότητα με περισσότερη ένταση, ζητώντας ικανοποίηση.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο συνειδητός έλεγχος εξασθενεί και οι επιθυμίες έρχονται στο προσκήνιο. Το ασυνείδητο εκφράζεται με σύμβολα και έτσι οι επιθυμίες αποκτούν συμβολικό χαρακτήρα, μεταμορφώνονται σε κάτι λιγότερο ευδιάκριτο και σαφές.
Ακόμα και τα ακραία συναισθήματα που υπάρχουν στα βάθη της ψυχής, αλλά η λογική μας δεν μπορεί να τα αναγνωρίσει γιατί τα θεωρεί απρεπή και τα απορρίπτει, μπορεί να ζωντανέψουν στον ύπνο μας, όπως το μίσος, η φιλοδοξία, ο φθόνος και οι απαγορευμένες επιθυμίες, λαμβάνοντας υπόσταση με τη μορφή ενός ονείρου.
Κατά τη διάρκεια των ονείρων, που μπορεί αθροιστικά να διαρκέσουν μέχρι και δύο ώρες σε ένα οκτάωρο ύπνου, οι καρδιακοί παλμοί, η πίεση του αίματος αυξάνεται, τα εγκεφαλικά κύματα και η ταχύτητα της αναπνοής αυξάνονται. Ο προμετωπιαίος φλοιός, το μέρος του εγκεφάλου, που ευθύνεται για τις λογικές διεργασίες, υπολειτουργεί, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να αντιληφθούμε τη διαφορά μεταξύ λογικού και παράλογου, αληθινού και μη πραγματικού.
Το ασυνείδητο αναλαμβάνει το ρόλο του σκηνοθέτη και του σεναριογράφου της ονειρικής ταινίας, συχνά υπερβαίνοντας τους περιορισμούς του χώρου, του χρόνου, της ζωής και του θανάτου.
Η λειτουργία των ονείρων είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί υλοποιούν την πολύ σημαντική, για τον ψυχισμό μας, επικοινωνία με το ασυνείδητο, ενώ συχνά, αποτελούν μια εκπλήρωση των επιθυμιών μας, ιδιαίτερα εκείνων που μόνο στα όνειρα μπορούν να βιωθούν.
Συνήθως, τα όνειρα υποκινούνται από συμβάντα της ζωής, ακόμα και από πρώιμες παιδικές μνήμες ή από επιθυμίες, που μπορεί να έχουν εντελώς ξεχαστεί και η κατανόηση τους, θα πρέπει να έχει ως επίκεντρο την αποκάλυψη του συμβολισμού αναφορικά με τον εαυτό μας.
Αν για παράδειγμα, ονειρευτούμε κάποιο υπαρκτό πρόσωπο να φέρεται και να πράττει το οτιδήποτε, δεν προσπαθούμε να κατανοήσουμε το συμβολισμό με κριτήριο ποιο είναι αυτό το άτομο στην πραγματικότητα, αλλά τι συμβολίζει αυτό το πρόσωπο για εμάς. Και αυτό, διότι τα πρόσωπα συνήθως δεν είναι παρά ένας ακόμα συμβολισμός, που άπτεται των δικών μας προεκτάσεων. Ένας συμβολισμός που αφορά εμάς ή μια επιθυμία, που ενυπάρχει μέσα μας και «φωνάζει» πως θέλει να ικανοποιηθεί, οικειοποιούμενη πρόσωπα του περιβάλλοντός μας. Ακόμα και τα αγχώδη όνειρα κρύβουν μια επιθυμία.
Από το βιβλίο του ψυχαναλυτή Έριχ Φρομ «Η Ξεχασμένη Γλώσσα», διαβάζουμε: Πήρα ένα μήλο από ένα δέντρο την ώρα που περνούσα από τον κήπο. Ένας πελώριος σκύλος έρχεται και μου ορμάει. Τρομοκρατούμαι. Ξυπνάω φωνάζοντας βοήθεια. Η μόνη πληροφορία που χρειαζόμαστε είναι ότι ο ονειρευτής την προηγούμενη ημέρα, συνάντησε στο δρόμο μια παντρεμένη κυρία, για την οποία ένιωθε ακαταμάχητη έλξη. Στην ολιγόλεπτη συνομιλία τους, του δόθηκε η εντύπωση πως η έλξη είναι αμοιβαία.
Το άγχος, λοιπόν προκλήθηκε από τις ενοχές του ή τον φόβο της κοινής γνώμης, σε περίπτωση που κλέψει τον απαγορευμένο καρπό. Επομένως, δεν υπάρχει αγχώδες όνειρο χωρίς την παρουσία επιθυμίας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα επαναλαμβανόμενα όνειρα, γιατί αντικατοπτρίζουν κομβικά και ευαίσθητα πεδία του ψυχισμού του ονειρευτή και αποτελούν το κλειδί για την κατανόηση της προσωπικότητας και των απωθημένων επιθυμιών.
Οι συμβολισμοί των ονείρων αποτελούν διεθνή γλώσσα. Είτε μεγαλώνουμε στο Πεκίνο είτε στο Παρίσι, τα όνειρα των ανθρώπων είναι κοινά. Κατά παράφραση του Jung θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα συλλογικό, συμβολικό ασυνείδητο.
Επομένως, κανένα όνειρο δεν είναι απλά ένα συνονθύλευμα της φαντασίας μας, αλλά κρύβει βαθύτερες σημασίες που σχετίζονται με το ασυνείδητό μας και τις πιο καλά κρυμμένες επιθυμίες μας.
*Η Γιάννα Χουρδάκη είναι ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος