Εμμονή ιδεοληπτική, χρόνια τώρα, υφέρπει στους συντηρητικούς πολιτικούς κύκλους, εκείνους που εμπνέονται από νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις και στρατηγικές. Ενώ θα πρεπε να απολογούνται για όλα τα δεινά που οι πολιτικές αυτές έχουν επιφέρει στην ανθρωπότητα: ανισότητες, εκμετάλλευση, ανελέητος ανταγωνισμός, κατάργηση θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων, ευέλικτη απασχόληση, κτλ. Ενώ η ανασφάλεια, ο φόβος, η αδικία κυριάρχησαν με τον πιο άγριο τρόπο τα τελευταία είκοσι χρόνια της επικράτησης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, οι υποστηρικτές των ιδεών αυτών πανηγυρίζουν.
Στο χώρο της εκπαίδευσης κάτι ανάλογο έχει δρομολογηθεί. Υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης και φροντίδα με μέτρα που άμεσα είτε έμμεσα ενισχύουν την ιδιωτική της εκδοχή, τα ακριβά κολέγια και πανεπιστήμια.
Εκθέσεις σοφών έχουν δει πολλές τα μάτια μας τα τελευταία χρόνια. Αν εξαιρέσουμε τη δουλειά του ΚΑΝΕΠ που διατηρεί στην ανάλυση του μια σταθερή υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης αρχή, όλες οι υπόλοιπες υπηρετούν τις «ιερές» αξίες του ΟΟΣΑ, δηλαδή του νεοφιλελευθερισμού. Δεν έχουν να μας πουν τίποτα πέρα από το ό,τι κρύβουν επιμελώς και προστατεύουν τον αφέντη τους.
Σε ό,τι αφορά τα δικά μας, επανέρχεται με τον πιο επίμονο τρόπο η λογική της αξιολόγησης στην εκπαίδευση. Για τον καθένα ακούγεται ως μια απλή διαδικασία που ελέγχεται ως ορθή από την κοινή λογική. Μόνο που σε κάποιους τομείς εργασίας, η «κοινή λογική» δεν αρκεί. Είναι όχι μόνο λίγη, αλλά σε περιπτώσεις και επικίνδυνη. Φέρνω ένα παράδειγμα πρόσφατο, εκείνο της τοποθέτησης καμερών αναμετάδοσης στις σχολικές τάξεις. Κι εδώ ο καθένας είχε άποψη. Μόνο που ο καθένας δεν μας κάνει. Όπως εγώ δεν μπορώ να μιλήσω για τη δουλειά και τις συνθήκες ενός ανθρώπου που εργάζεται σε μια τράπεζα.
Έρχεται λοιπόν και πάλι το ζήτημα της αξιολόγησης, αυτή τη φορά σε δόσεις, για να μην προκαλεί έντονα κύματα αναταράξεων. Όσον αφορά τον προγραμματισμό της λειτουργίας, των δράσεων και των πρωτοβουλιών που κάθε σχολική μονάδα εκπονεί στην αρχή και στο τέλος κάθε χρόνου, η συγκεκριμένη πρόταση, μπορεί να οδηγήσει σε μια οργάνωση σε ένα πρώτο επίπεδο δίνοντας έναν μπούσουλα γενικό. Αλλά πολύ κακό για το τίποτα, δεδομένου ότι στην πράξη οδηγεί σε τυποποίηση και ομοιομορφοποίηση, γεγονός που μάλλον αρνητικά θα λειτουργήσει.
Το ίδιο ισχύει, και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στους τομείς των Σχεδίων Δράσεων. Εδώ είναι που συνέβαιναν και συμβαίνουν τα πιο ενδιαφέροντα και πρωτότυπα πράγματα σε χιλιάδες σχολικές μονάδες στη χώρα μας. Δράσεις πλούσιες σε έμπνευση, ωραίες στην εκτέλεση, με συμμετοχή και διάδραση μαθητών εκπαιδευτικών, γονιών αλλά και της ευρύτερης κοινότητας. Εδώ τώρα θα αρχίσει με την αξιολόγηση το μέτρημα. Θα αντικατασταθούν σε ένα μεγάλο βαθμό οι δράσεις αυτές με «συνταγές της επιτυχίας». Τι πρέπει να περιλαμβάνει κάθε δράση για να βαθμολογείται με άριστα; Αυτό θα τεθεί εκ των πραγμάτων σε προτεραιότητα και θα απομυώσει κάθε στοιχείο φρεσκάδας και καινοτομίας.
Στο όνομα λοιπόν της ψευδούς αξιολόγησης, διαφορετικά μέτρα και σταθμά από σχολείο σε σχολείο και από περιοχή σε περιοχή, ιδιαίτερες παράμετροι που δεν προσμετρούνται, που δεν υπάρχει μεζούρα για να τις υπολογίσει κανείς, όλα αυτά τα στοιχεία θα εκπέσουν και θα απαξιωθούν. Εκτός βέβαια των περιπτώσεων που θα αντισταθούν σε αυτή την ομοιομορφοποίηση και θα κρατήσουν την πορεία τους σταθερή με γνώμονα άλλα κριτήρια. Βεβαίως κατά κανόνα αυτοί θα τιμωρηθούν με τις χαμηλές βαθμολογίες.
Στο σημείο βέβαια που το όλο εγχείρημα εκτροχιάζεται, αφορά στην Εξωτερική Αξιολόγηση κάθε Σχολικής Μονάδας και μάλιστα με βαθμολόγηση στην κλίμακα 1-10. Πως μέσα από τις συμπληρωμένες ρούμπρικες, ο μάγος Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου, θα ανακαλύπτει το βάθος, την ποιότητα και το μέγεθος της αποτελεσματικότητας κάθε Δράσης και Πρωτοβουλίας, μόνο ένας Θεός το ξέρει.
Ξέρετε οι επιθεωρήσεις, όσοι πήγαν στρατό γνωρίζουν, ποτέ δε βελτίωσαν και δεν βελτιώνουν τις συνθήκες, της καθημερινής λειτουργίας , δεν βελτίωσαν την ουσία οποιασδήποτε παρεχόμενης υπηρεσίας, πόσο μάλλον της εκπαίδευσης.
Επίσης σε όλα τα μοντέλα αξιολόγησης προβλέπεται διαδικασία ενστάσεων τεκμηριωμένων στην αξιολόγηση. Σε όλα πλην του ελληνικού μοντέλου. Εδώ το «θέσφατον» είναι διασφαλισμένο. Θα κρινόμαστε «ελέω Θεού» κριτών!
Αν λοιπόν ενδιέφερε πραγματικά η βελτίωση, θα πρεπε να προχωρήσουν σε νομοθετήματα που θα στρέφονταν προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της αυτονομίας του σχολείου και της δυνατότητας του να σχεδιάζει και να υλοποιεί χωρίς κάποιος να του κουνά το δάχτυλο ή χειρότερα να τον αφήνει ανεξεταστέο. Αλήθεια πόσο φωτισμένοι πρέπει να είναι οι κρίνοντες ώστε να μπορούν εξ αποστάσεως να εκτιμήσουν τη δουλειά μιας μονάδας συναδέλφων και μαθητών; Αλήθεια πόσο αντικειμενική μπορεί να είναι η μονοπρόσωπη αξιολόγηση; Χρειάζεται θράσος για εκείνον που αξιολογεί, μόνος να κρίνει το έργο είκοσι, τριάντα, πενήντα εκπαιδευτικών.
Ολιγαρχία στο πνεύμα και στην έμπνευση, δεν περιμέναμε και κάτι άλλο. Μηχανισμό ελέγχου θέλουν να χτίσουν οι άνθρωποι. Σε λίγο θα προχωρήσουν και στη δεύτερη φάση, την αξιολόγηση κάθε εκπαιδευτικού και τότε θα αποκαλυφθεί πλήρως ο σκοπός και οι στόχοι τους.
Είναι δε τέτοια η ιδεοληψία τους, που τους τυφλώνει, όπως πάντα. Σε συνθήκες πανδημίας, ζητούν εφαρμογή και μάλιστα για το μισό της χρονιάς που πάει όπως πάει και που δεν ξέρει κανείς πώς θα βγει.
*Ο Μανώλης Αλεξάκης είναι εκπαιδευτικός