14-16 Σεπτέμβρη του ‘43, έλαβε χώρα, ένα από τα φοβερότερα και ειδεχθέστερα εγκλήματα των Ναζί κατά τη διάρκεια του πολέμου στα ανατολικά χωριά της Βιάννου και της δυτικής Ιεράπετρας. Συνολικά οι νεκροί, άνδρες και γυναικόπαιδα ανέρχονται σε 461, όσα και τα καντήλια στο ναό των Αγίων Πάντων στα Αμιρά στη θέση του Ηρώου.
Ο αριθμός αυτός θα ήταν ακόμη μεγαλύτερος αν είχε γίνει και η εκτέλεση των τετρακοσίων περίπου Βιαννιτών που είχαν συγκεντρώσει στο Γυμνάσιο και που ευτυχώς την έσχατη στιγμή με την παρέμβαση του Ερυθρού Σταυρού και του επισκόπου Ψαλιδάκη απεσοβήθη.
Ο ενεργός πληθυσμός των χωριών αυτών, οδηγήθηκε ως πρόβατα εις σφαγήν με τα αμείλικτα ερωτήματα και τα γιατί, να παραμένουν μέχρι και σήμερα αναπάντητα. Το βαρύτερο ερώτημα που τίθεται, είναι γιατί να προκληθεί σε τέτοιο βαθμό η μάνητα των ναζί, με τα οδυνηρά αποτέλεσματα.
Ως γνωστόν στα Βιαννίτικα βουνά είχαν στήσει το λημέρι τους οι αντάρτες. Η επιλογή αυτή φυσικα και δεν ήταν τυχαία, αλλά οφειλοταν αφενός στο δύσβατο και κακοτράχαλο της περιοχής, αφετέρου στο γεγονός, ότι στη Βιάννο υπήρχε, οργανωμένο κίνημα αντίστασης, από το ΚΚΕ και την ΕΠΟΝ και σχεδόν όλος ο ενεργός πληθυσμός, θα βοηθούσε με όλα τα μέσα που διέθετε στον αγώνα. Ο Ραυτόπουλος με τους Ραπτάκη Χαράλαμπο, Κατσαράκη Νίκο, Γιαμαλάκη Σταύρο, Παπαμαστοράκη Γεώργιο (Γερουλάνος) κι άλλοι στη Βιάννο, ο Μανουσάκης με το Μαρκόπουλο κι άλλους πολλούς, στα ανατολικά χωριά, είχαν προετοιμάσει και διδάξει άριστα τον πληθυσμό για την υποχρέωσή και το καθήκον του στην πατρίδα.
Ο πληθυσμός της επαρχίας σε ποσοστό που υπερέβαινε το 80% ηταν κομμουνιστες, τα δε παιδιά τραγουδούσαν αντάρτικα τραγούδια και με χαρά διαλαλούσαν ότι είναι αετόπουλα.
Υπήρχε ένας ενθουσιασμός για τον κομμουνισμό κι ένα πατριωτικό φιλότιμο υποδειγματικό. Κάθε οικογένεια, ανάλογα με την οικονομική της δυνατότητα, προσέφερε, οι κτηνοτρόφοι τα προιόντα τους κρέας, τυροκομικά, οι αγρότες δημητριακά, όσπρια, λαχανικά, φρούτα, οι ράφτες και οι μοδιστρες φρόντιζαν για το ρουχισμό τους, οι τσαγκάρηδες έραβαν και επισκεύαζαν τα παπούτσια τους, οι κουρείς επιμελούνταν την κώμη και τα γένια τους, υπήρχαν γιατροί για τη φροντίδα της υγείας τους και το σπουδαιότερο μαντατοφορείς έμπιστοι για τη μεταφορά μηνυμάτων. Συνήθως έφηβοι και νεαράς ηλικίας άτομα ειχαν επωμιστεί αυτό το σημαντικό κομμάτι ως μη κινούντες την υποψία των κατακτητών.
Όλη βέβαια αυτή η προσφορά των κατοίκων ήταν απόλυτα αφιλοκερδής, ήταν μια ανιδιοτελής προσφορά στην πατρίδα, με κίνδυνο τη ζωή τους αλλά και των οικογενειών τους. Για τους λόγους λοιπόν αυτούς επελέγη η περιοχή της Βιάννου από τους επικεφαλής των ανταρτών. Οι Γερμανοί γνώριζαν τα πάντα, πού είχαν το λημέρι, την φροντίδα και στήριξή τους από τους κατοίκους της επαρχίας και είχαν λάβει τα μέτρα τους, με απαγορεύσεις κυκλοφορίας στα παράλια της – νεκρές ζώνες – τοποθέτηση φυλακίων σε επικίνδυνα σημεία, περιπολίες, εκφοβισμοί κ.τλ.
Στο ορεινό χωριό Συμη, είχαν φυλάκιο με τρεις στρατιώτες, με σκοπό να ειδοποιούν τον επικεφαλής στην Άνω Βιάννο, για τις κινήσεις των ανταρτών, αλλα συγκέντρωναν σε συνεννόηση με τον πρόεδρο του χωριού και πατάτες για τις ανάγκες των Γερμανών στην Ιεράπετρα.
Οι Γερμανοί του φυλακίου, ησαν ως φαίνεται φιλικοί με τους κατοίκους, ίσως και από φοβο και δεν ειχαν ποτέ προκαλέσει, ή συμπεριφερθεί ως κατακτητές, αντίθετα όπως μαρτυρούν οι ντόπιοι συναγελαζονταν μαζί τους και στο καφενείο και πολλές φορές μάλιστα μέθυσαν με ρακί.
Βρισκόμαστε χρονικά στο Σεπτέμβρη του ‘43. Ο πόλεμος έδειχνε να βαίνει προς το τέλος του, οι Γερμανοί με τεράστιες απώλειες στο Ρωσικό μέτωπο, όπου έχουν μεταφέρει τον κύριο όγκο των δυνάμεών τους δεν μπορούνν να επιτύχουν το σχέδιο Μπαρμπαρόσσα, στην Αφρική επίσης απέτυχαν και οι Ιταλοί συνθηκολογούν 8 Σεπτέμβρη του ‘43 .Ηδη οι υπόδουλοι λαοί αρχίζουν και ανασαίνουν, οσμίζονται τη λήξη του πολέμου και των βασάνων τους.
Την ώρα λοιπόν που όλα δείχνουν ότι ο πόλεμος τελειώνει, τρεις αντάρτες του Μανώλη Μπαντουβά στις 10 Σεπτέμβρη εκτελούν τους δυο Γερμανούς στρατιώτες του φυλακίου της Συμης – ο τρίτος βρισκόταν στην Ιεράπετρα -, τους έκρυψαν σε σπηλιά της περιοχής, φρόντισαν και καθάρισαν το φυλάκιο από καθε τι που θα μαρτυρούσε το γεγονός. Οι Γερμανοί όμως δεν είναι τόσο βλάκες. Οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές.
Ακολουθεί η μάχη της Σύμης, 12 ιδίου μηνός και στις 14 – 16 οι αθρόες εκτελέσεις των αμάχων. ΓΙΑΤΙ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΙΟΥ; Ποιος έδωσε την εντολή; Δεν σκέφτηκαν τι θα ακολουθούσε; Οι Γερμανοί είχαν δηλώσει ρητά και κατηγορηματικά και το είχαν εφαρμόσει ήδη πολλές φορές, ότι για κάθε Γερμανό νεκρό, έπρεπε να εκτελούνται εκατό Έλληνες απειλή που την ήξεραν οι αντάρτες.
ΓΙΑΤΙ ΛΟΙΠΟΝ :: Ο πόλεμος τελειώνει, γιατι να προκαλέσουμε τη μήνιν των ναζί; Τα αμείλικτα ερωτήματα δεν απαντήθηκαν ποτέ. Η εντολή δόθηκε από το στρατηγείο της μέσης Ανατολής, – δεν επιβεβαιώθηκε-, δόθηκε από τον αρχικαπετάνιο και επικεφαλής των ανταρτών Μανώλη Μπαντουβά – το αρνήθηκε -, ειπώθηκε ότι οι αντάρτες εκτελεστές ήσαν μεθυσμένοι, – καλά αυτή την εκπαίδευση είχαν; είναι ποτέ δυνατον να αυτενεργούν οι αντάρτες χωρίς εντολές και μάλιστα να μεθούν; Τι έγινε μετά; πώς αντιμετωπίστηκαν στο λημέρι; έγινε κάποιο δικαστήριο, ή έστω μια επίπληξη; Ή μήπως το γεγονός καταγράφηκε και ως κορυφαία πράξη αντίστασης και ηρωισμού; Οι συνέπειες όμως αυτής της πράξης ποιες ήταν;
Η απάντηση των κομμουνιστών της Βιάννου στα ερωτήματα αυτά ειναι ξεκάθαρη: Ήταν μια προβοκατόρικη πράξη, που σκοπό ειχε να αποδεκατίσει και γονατίσει την κομμουνιστική Βιάννο. Αυτό ήταν το ευχαριστώ στη γενναία προσφορά της στον πατριωτικό αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας μας.
Οι ένοπλοι αυτοί που είχαν συγκροτηθεί για να αντισταθούν στους κατακτητές Γερμανούς, στη συνέχεια πολέμησαν, τους κομμουνιστες αντάρτες με τόσο μίσος κι ενώ ησαν καταφανώς περισσότεροι και καλύτερα οπλισμενοι, πλήρωναν και μισθοφόρους χιλιες δραχμές ημερησίως με σκοπό να ξαναφέρουν τους Γερμανούς εδώ, αλλά με άλλη μορφή κατακτητές .
Ένας δάσκαλος από το χωριό Φαβριανά είχε πάει το προηγούμενο βραδυ μισθοφόρος τους, με χίλιες δραχμές μεροκάματο, ενώ του εργάτη ήταν εννιά δραχμές και την επομένη σκοτώθηκε στη θέση Σκάφες στις Βιαννίτικες κορφές, σε μάχη που δόθηκε με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ και μάλιστα ήταν και μοναχόπαιδο. Οι ελληνικές κυβερνήσεις που ακολούθησαν την απελευθερωση τι έκαναν, ποιο φόρο τιμής απότισαν; αντίθετα αποσιώπησαν το γεγονός και μπροστα στις κραυγές των νεκρών και ζωντανών απάντησαν με σιγή ιχθύων.
Η Βιάννος ήταν κομμουνιστική, εγκαταλείφθηκε, ουδεμία μέριμνα, καμμία ανάδειξη της μεγάλης θυσίας, ούτε ένα μνημόσυνο. Μετά από 34 χρόνια και κατόπιν πιέσεων από παιδιά και συγγενείς των νεκρών που διακρίνονταν στην κοινωνία τελέστηκε το πρώτο μνημόσυνο στο χώρο Σελί των Αμιρών. Με ενέργειες και έξοδα των κατοίκων, στήθηκε το μνημείο πεσόντων και ο ναίσκος των Αγίων Πάντων για να θυμιζουν αυτό το έγκλημα των ναζί. Το επίσημο κράτος ουδεμία συμμετοχή
Η αναφορά αυτή στα γεγονότα, αλλά προπαντός στα αίτια που τα προκάλεσαν, ήταν υποχρέωσή μου όχι μόνο για τους αθώους νεκρούς της Βιάννου, οι οποίοι δεν θα δικαιωθούν ποτέ, αλλά και χάριν της ιστορικής αλήθειας.