Ίσως ο τίτλος να αδικεί το περιεχόμενο του πονήματός μου, αφού, λέγοντας Αγιονικολοβάρβαρα ή Νικολοβάρβαρα, συμπεριλαμβάνεται και η γιορτή του Αγίου Σάββα του ηγιασμένου, του οποίου έχω την τιμή να φέρω το όνομά του, σαν επίθετό μου.
Ας είναι όμως… Μπήκαμε αισίως στον μήνα Δεκέμβριο, τον πρώτο μήνα του χειμώνα, αλλά και του μήνα των εορτών. Έναν μήνα, που το εορταστικό κλίμα που μας προσφέρει είναι μοναδικό, ζεσταίνοντας τις ψυχές μας και προσφέροντας χαρά και αγάπη σε μικρούς και μεγάλους.
Τέτοιες μέρες… όπως μας τις περιγράφει στην αγιασμένη νύχτα ο ποιητής μας, Στέλιος Σπεράντσας, μέρες αυτού του μήνα, περιγράφοντάς μας την βραδιά της γέννησης του Χριστού!
«Βαθιά κοιμόταν ξαπλωμένη στου πιο όμορφου λόφου την πλαγιά η Βηθλεέμ, του Δαβίδ η πατρίδα.
Τραγούδησε πολύ στη Βηθλεέμ ο Δαβίδ, όταν μικρός έβοσκε του πατέρα του τα πρόβατα στον κάμπο.
Κι ύμνους έψαλε πάλι πολλούς στο Θεό, όσες φορές ανέβαινε στου λόφου την κορυφή. Μέσα σ’ ένα σκοτεινό στάβλο, στην άκρη της Βηθλεέμ, μπήκαν τώρα να ξαποστάσουν από το δρόμο και να ζητήσουν προφύλαξη από την παγωνιά, η Παναγία μαζί με τον Ιωσήφ.
Αργά τη νύχτα, μέσα σ’ εκείνο το στάβλο, με τους γυμνούς και παγωμένους τοίχους, γεννήθηκε ο μικρούλης Χριστός. Έξω στην πλαγιά κάποιου άλλου λόφου, έλαμπε αναμμένη εδώ και λίγη ώρα μία άλλη φωτιά, ήλιος ζωής, που σπιθοβολούσε».
Θα επανέλθω όμως στο αρχικό μου θέμα, που είναι τα Νικολοβάρβαρα, όπως συνηθίζει να τα λέει ο λαός μας. Έχει συνδυάσει αυτές τις μέρες με καιρό χειμωνιάτικο, με βροχές και χιόνια, καιρό που περίμεναν με λαχτάρα οι γεωργοί μας, για να ανταμειφθούν οι κόποι τους.
Πράγματι, παλιότερα, αυτές τις μέρες οι καιρικές συνθήκες ήταν ακραίες, το κρύο έντονο, βροχές, χιόνια, αφού όπως λέει και η παροιμία: «ΆγιοΝικόλας έρχεται, με χιόνια φορτωμένος». Πέρα, όμως, από τη σύνδεση αυτών των εορτών με τα καιρικά φαινόμενα τις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου, κάθε Άγιος έχει τη δική του θέση στη λαϊκή δοξασιολογία και εθιμολογία. Σύμφωνα με τον διευθυντή Ερευνών, κ. Γιώργο Αικατερινίδη, η Αγία Βαρβάρα, λέει η παράδοση, ήταν πολύ όμορφη και ο πατέρας της την πίεζε, προκειμένου να παντρευτεί ειδωλολάτρη.
Τότε, η ίδια παρακάλεσε τον Θεό, προσβλήθηκε από ευλογιά με έντονα σημάδια στο πρόσωπό της, χάνοντας έτσι την ομορφιά της. Κέρδισε, όμως, το χάρισμα να προφυλάσσει τους ανθρώπους και να τους θεραπεύει από αυτή τη μολυσματική αρρώστια, όπως σημειώνεται και στην υμνογραφία της:
«Λοιμικών παθημάτων λώβην αφανίζει, την λοιμικήν νόσον εκδιώκουσα, τους πιστούς θεραπεύει». Επίσης, τα γνωστά σαν βάρβαρα (εορταστικά κόλλυβα ή τα «σπερνά») κατά τη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας, αφού πρώτα ευλογηθούν στην εκκλησία, πολλοί πιστεύουν ότι εξευμενίζουν την ευλογιά, αλλά και οποιαδήποτε εξανθηματική αρρώστια χωρίς σημάδια.
Σήμερα, πρόβλημα σημαδιών από κάποια παρόμοια αρρώστια δεν υφίσταται, αφού η πλούσια γκάμα των μέικ απ σκεπάζει τα πάντα, αλλά και συγχρόνως «διαμορφώνει» την επιδερμίδα του ωραίου φύλου, δίνοντας βάθος νεότητας, ακόμα και στις πιο γερασμένες επιφάνειες.
Επόμενος Άγιος, ο Άγιος Σάββας, είναι μια από τις κορυφαίες μορφές του μοναχισμού· τιμάται με εθιμική αργία και είναι αξιοπρόσεκτα συχνό το όνομά του ως βαπτιστικό, χωρίς να αποκλείεται και σαν επώνυμο (όπως συμβαίνει με τον γράφοντα). Τέλος, ο Άγιος Νικόλαος, προστάτης των Ναυτικών, των θαλασσών, αλλά και όσων (που είναι αρκετοί στις μέρες μας), έχουν την καταπληκτική ικανότητα να τα κάνουν όλα… θάλασσα! Ένας σωτήρας στις δύσκολες στιγμές για τους χιλιάδες ναυτικούς μας.
Χαρακτηριστικά της θαλασσινής του ιδιότητας, τα λατρευτικά του επίθετα, όπως: Ναύτης, θαλασσίτης, Αλμυρός. Οι ναυτικοί μας συνήθως τον τιμούν με τάματα, αλλά και με ονόματα στα καράβια τους. Λένε, ότι είναι ο Άγιος που επινόησε το πηδάλιο, ώστε να έχουν οι ναυτικοί μας ασφαλή ταξίδια.
Πολλές φορές λειτουργούσε η μαγικοδεισιδαιμονική σκέψη, αφού κατέβαζαν με σχοινί το εικόνισμά του, για να κοπάσουν τα αγριεμένα κύματα με την παράκληση «Άη Νικόλα στο τιμόνι μας». Δεν είναι μόνο προστάτης των Ναυτικών ο Άγιος, είναι και προστάτης όσων χρειάζονται να τους «κυβερνήσει»!
Ορφανά παιδιά, φτωχοί, ανήμποροι, ανύπαντρα κορίτσια και όχι μόνο. Αυτά με τους τρεις τιμώμενους Αγίους μας.
Νικολοβάρβαρα λοιπόν. Προμήνυμα του χειμωνιάτικου καιρού, που είναι καλοδεχούμενος απ’ όλους μας, αλλά και όλων των εορτών που θ’ ακολουθήσουν. Ευχόμαστε να έχετε υγεία, χαρά και ευτυχία!