Στις 23/7/2025, ο κ. πρωθυπουργός εξήγγειλε πέντε βασικούς άξονες διαχείρισης των υδατικών πόρων, για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας:
- Το νερό είναι και θα παραμείνει δημόσιο αγαθό. Είναι αναμφίβολο ότι το νερό είναι ένα και μοναδικό (one water), χωρίς σύνορα, ανέκαθεν συνυφασμένο με την ανάπτυξη των ανθρωπίνων πολιτισμών από τα προϊστορικά χρόνια, που η Πολιτεία οφείλει να διαχειρίζεται, χωρίς κομματικές ή άλλες αποχρώσεις. Το νερό είναι και πρέπει να παραμείνει απόλυτα δημόσιο αγαθό και η διαχείρισή του να παραμείνει υπό Δήμο περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο, όπως και οι αντίστοιχες δομές και υπηρεσίες.
- Βιώσιμες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, με στόχο αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις. Από τα διαφαινόμενα, ο σχεδιασμός περιλαμβάνει τη διεύρυνση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ πολύ πέραν των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, που σήμερα καλύπτουν, αντίστοιχα. Θα δημιουργηθεί μία τρίτη ανάλογου μεγέθους εταιρεία, που θα αναλάβει τη διαχείριση των υδατικών πόρων της υπόλοιπης χώρας.
- Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Η μακρά διεθνής εμπειρία διαχείρισης των υδατικών πόρων χρονικά και χωροταξικά έχει αποδείξει ότι επιτυχής διαχείρισή τους προϋποθέτει βαθιά γνώση των υφιστάμενων δυνατοτήτων και των αναγκών των τοπικών κοινωνιών.
- Επομένως, η εξ αποστάσεως διαχείριση ενός τόσο σημαντικού αγαθού για την ζωή και την ανάπτυξη των κοινωνιών εμπεριέχει τεράστιο κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Έτσι, η προσδοκώμενη βιωσιμότητα προδικάζεται ως εξωπραγματική. Αντίθετα, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες, θα μπορούσε να γίνει συνένωση δύο έως τριών μικρών σχετικά όμορων ΔΕΥΑ (Αγγελάκης, 2025α), που θα συνέβαλε στην βελτίωση της βιωσιμότητάς τους και της αξιοποίησης των υφιστάμενων υποδομών και του στελεχιακού δυναμικού. Το μέγεθος της εταιρείας δεν διασφαλίζει βιωσιμότητα! Η βιωσιμότητα εξασφαλίζεται με τη χρηστή χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, που θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα, την εξάλειψη απωλειών του νερού στα δίκτυα μεταφοράς, τη μελέτη και την κατασκευή έργων διαχείρισης των υδατικών πόρων, και την παρακολούθηση/συντήρηση/καλή λειτουργία των σχετικών έργων κάθε περιοχής.
Σε κάθε περίπτωση είναι αδιανόητο να αγνοούνται οι 129 ΔΕΥΑ της χώρας, όταν οι περισσότερες από αυτές αποτελούν παραδείγματα χρηστής διαχείρισης νερού επί μια πεντηκονταετία περίπου. Η τεράστια συμβολή τους, το έργο τους, που εκτιμάται πλέον των 26 δισ. € και οι πολύτιμες προσφερόμενες υπηρεσίες τους, που συνέβαλαν ενεργά στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών των Περιφερειών της χώρας είναι αυταπόδεικτα.
- Ολιστικός σχεδιασμός και κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων, μικρών και μεγάλων. Όπως έχω επανειλημμένα αρθρογραφήσει, είναι αδήριτη η ανάγκη ολιστικής διαχείρισης του νερού και η υιοθέτηση της αρχής του Ενός Νερού, ανεξάρτητα πηγής προέλευσης ή χρήσης του (Αγγελάκης, 2025β). Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σκόπιμο να θεσπισθεί η διαχείριση του Ενός Νερού, που να ασκείται, κεντρικά, περιφερειακά και τοπικά, από ένα φορέα ή υπηρεσία και όχι από διαφορετικά Υπουργεία και τοπικούς φορείς. Ακόμη, σε επίπεδο εκπαίδευσης, πρέπει να ισχύσει το ίδιο. Στα Πανεπιστήμια πρέπει να ιδρυθούν ενιαία Τμήματα, με γνώμονα την αρχή Ενός Νερού. Στην Κρήτη απαιτούνται τρεις συναφείς δράσεις: ένα Τμήμα Νερού σε ένα Πανεπιστημιακό Ίδρυμα, ένα Ινστιτούτο Νερού στο ΙΤΕ και ένα Μουσείο Νερού, πιθανόν με υποβρύχια πρόσβαση (Αγγελάκης, 2025β).
- Κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόμενους έξι μήνες, σε συνδυασμό με εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών.
Δυστυχώς οι απώλειες νερού στη χώρα μας, στα δίκτυα μεταφοράς είναι τεράστιες εξαιτίας της παλαιότητας των δικτύων. Αυτές οι απώλειες του τιμολογήσιμου νερού στα δίκτυα άρδευσης φθάνουν μέχρι και 70%, ενώ αυτές των δικτύων ύδρευσης κυμαίνονται από 20-40%. Αντίθετα, σε άλλες αναπτυγμένες χώρες, όπως στη Σιγκαπούρη και τη Μάλτα, οι απώλειες είναι μικρότερες του 5%.
Αυτές οι απώλειες προέρχονται κυρίως από διαρροές σε αγωγούς και συσκευές, από αστοχίες ή θραύσεις σε δίκτυα, και από λαθροχειρίες. Αυτές συνεπάγονται ένα τεράστιο οικονομικό κόστος για τους οργανισμούς διαχείρισης του νερού και βέβαια η αντιμετώπισή τους απαιτεί και έργα ψηφιακού εκσυγχρονισμού τους (Αγγελάκης, 2025γ). Λυπούμαι, αλλά ουδεμία κατεπείγουσα πρωτοβουλία μπορεί ως δια μαγείας να επιλύσει προβλήματα, που δημιουργήθηκαν από έλλειψη διορατικότητας, σχεδιασμού, χρηστής διαχείρισης και ολιγωρία δεκαετιών!
- Νέες τεχνολογίες και συμπληρωματικοί τρόποι παραγωγής νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση). Όπως έχω αρθρογραφήσει κατ’ επανάληψη, οι μη συμβατικοί υδατικοί πόροι διεθνώς αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, είναι ανεξάντλητοι και οι περισσότεροι έχουν μακρά και ενδιαφέρουσα ιστορία. Οι κυριότεροι είναι το αφαλατωμένο νερό και οι επεξεργασμένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων. Οι δυο αυτοί μη συμβατικοί υδατικοί πόροι είναι μονοσήμαντα χρησιμοποιούμενοι στο κράτος του Ισραήλ, που αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Εμείς, παρότι πλεονεκτούμε σε αυτούς τους πόρους, υπολειπόμαστε απελπιστικά στην αξιοποίησή τους. Από τις παραγόμενες ετησίως επεξεργασμένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων, επαναχρησιμοποιούνται λιγότερες από 10% (Αγγελάκης, 2024). Αντίθετα, στο Ισραήλ και την Κύπρο επαναχρησιμοποιείται το 90% και το 80% των επεξεργασμένων εκροών, αντίστοιχα.
Σε ό,τι αφορά την παραγωγή αφαλατωμένου νερού από υφάλμυρο νερό, το κόστος του έχει μειωθεί σημαντικά λόγω της εξέλιξης των σχετικών τεχνολογιών. Αποτελεί περίπου το 30% του κόστους παραγωγής του από θαλασσινό νερό (Αγγελάκης, 2024).
Στην Κρήτη π.χ. υπάρχουν πολλές αξιόλογες παράκτιες υφάλμυρες πηγές, όπως στη Γεωργιούπολη Χανίων, στο Μπαλί Ρεθύμνου, στον Αλμυρό Ηρακλείου, στον Αλμυρό Αγίου Νικολάου και στην Μαλαύρα Ιεράπετρας, που η εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή υφάλμυρου νερού είναι περισσότερη από 350 εκατ. m3 και παραμένουν απελπιστικά αναξιοποίητες.
Βιβλιογραφία
- Αγγελάκης Α. Ν. (2025α). Πρόταση για μια Πρότυπη Διαδημοτική ΔΕΥΑ στην Κρήτη. Ρεθεμνιώτικα Νέα, Ρέθυμνον, 04/02/2025, https://rethnea.gr/protasi-gia-mia-protypi-diadimotiki-devastin-kriti/
- Αγγελάκης Α. Ν. (2025β). Ένα Νερό. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου, 5/03/2025, https://www.patris.gr/ stiles/proektaseis/enanero/
- Αγγελάκης Α. Ν. (2025γ). Ψηφιακά δίκτυα διανομής νερού. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου, 13/02/2025,
https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/psifiaka-diktiadianomis-nerou/
- Αγγελάκης Α. Ν. (2024). Δυνατότητες Παραγωγής Πόσιμου Νερού Έγκαιρα και Έγκυρα με το Χαμηλότερο Δυνατό Κόστος. ΠΑΤΡΙΣ, Ηρακλείου, 13/12/2024,
https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/paragogi-posimounerou-
egkaira-kai-egkira-me-to-xamilotero-dinato-kostos/
Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού (IWA)