Ένα σημαντικό κεφάλαιο σε ό,τι αφορά τη δημόσια διοίκηση και την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα και τους εμπλεκόμενους σε αυτές ως πολιτικούς προϊσταμένους και ως εργαζομένους και τους πολίτες, είναι, αναμφίβολα, η στοχοθεσία. Το να θέτει, δηλαδή, στην αρχή κάθε έτους συγκεκριμένους στόχους και να καταβάλλει κάθε δημόσια υπηρεσία κάθε προσπάθεια, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, για να τους πραγματώσει εις όφελος της ίδιας και των πολιτών.
Ποια, λοιπόν, πρέπει να είναι τα γνωρίσματα των στόχων της, σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο, Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να δύνανται να ελέγχονται και να επαναπροσδιορίζονται κάθε στιγμή και να ωθούν έτσι σε μεγαλύτερη προσπάθεια για την ευόδωσή τους;
Οι στόχοι πρέπει, καταρχάς, να είναι ρεαλιστικοί και συγκεκριμένοι. Δηλαδή, έχοντας γνώση του έμψυχου δυναμικού της και των υλικών μέσων που διαθέτει, κάθε δημόσια ή αυτοδιοικητική υπηρεσία πρέπει να θέτει στόχους που να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και να μη φαντάζουν σαν ουτοπίες ή αόριστοι. Δεν μπορούμε δηλαδή να ζητάμε πλήρη εξάλειψη της γραφειοκρατίας και να μην έχουμε εφοδιάσει τις μεν δημόσιες υπηρεσίες με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εφαρμογές ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και τους δε υπαλλήλους με γνώσεις των αρχών και των μέσων της ηλεκτρονικής διακίνησης δημοσίων εγγράφων.
Οι στόχοι πρέπει να είναι και απλοί και ξεκάθαροι. Απλοί και όχι πολύπλοκοι, ώστε, ιδίως όταν προέρχονται από την κεντρική διοίκηση και απευθύνονται στην Περιφερειακή και την τοπική Αυτοδιοίκηση, να γίνονται και κατανοητοί από εκείνους που θα κληθούν να εργαστούν για την πραγμάτωσή τους και, συνάμα, προσληπτοί από τον κόσμο. Ο στόχος π.χ. να φτάσουν οι σύγχρονοι τρόποι διαχείρισης απορριμμάτων σε όλους τους πολίτες μιας κοινωνίας μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων γραμμένων με κατανοητό τρόπο είναι απλός και εφικτός, εφόσον οι συντάκτες του κειμένου του φυλλαδίου, που είναι οι εργαζόμενοι στις Υπηρεσίες Περιβάλλοντος ή Καθαριότητας, ξέρουν τι θα γράψουν και σε ποιους απευθύνονται.
Οι στόχοι είναι χρήσιμο να είναι και μετρήσιμοι. Δηλαδή, με τη χρήση ποσοτικών δεδομένων να μπορείς να ελέγξεις, ως δημόσια υπηρεσία ή Ο.Τ.Α., τους ίδιους τους στόχους και τα οφέλη για σένα και τους συναλλασσόμενους με σένα πολίτες. Π.χ., να θέσουμε ως στόχο τη μέτρηση διά μιας ηλεκτρονικής εφαρμογής ως “κυτίου” για προτάσεις ή/ και παράπονα του συναλλασσόμενου κοινού πόσοι πολίτες την χρησιμοποίησαν έναντι του παραδοσιακού “κυτίου”.
Οι στόχοι καλό φαίνεται και να δεσμεύουν τους υπεύθυνους χρονικά ως προς την υλοποίησή τους. Με άλλα λόγια, οι δημόσιες υπηρεσίες, είτε του στενού δημοσίου τομέα είτε των Ο.Τ.Α., να ορίζουν χρονικές προθεσμίες εντός των οποίων οι στόχοι πρέπει να πραγματοποιηθούν ή να ελεγχθούν προς αναθεώρηση, π.χ. μέσα σε ένα εξάμηνο να έχει διεκπεραιωθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός υποθέσεων.
Οι στόχοι θα πρέπει να είναι ευέλικτοι. Δηλαδή, προκειμένου να μη βαλτώνουν χρονίζοντα πολλά καθημερινά ζητήματα των δημοσίων υπηρεσιών και των πολιτών που σχετίζονται με αυτές, οι στόχοι να εμπεριέχουν εναλλακτικές λύσεις ή σενάρια, ώστε να καλύπτουν τις περισσότερες πιθανές περιπτώσεις.
Και τέλος, οι στόχοι θα πρέπει να είναι προσαρμοστικοί. Να δύνανται να προσαρμόζονται στις ανάγκες μιας εκάστης δημόσιας υπηρεσίας και στα εκάστοτε, λειτουργικά συνήθως, ζητήματα τα οποία η δημόσια διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση καλούνται να αντιμετωπίσουν διά συγκεκριμένων στόχων, σε διορθώσεις των οποίων να μπορεί προβαίνει εις όφελος όλων των εμπλεκομένων σε αυτήν.
Συνελόντι ειπείν, καθημερινά, ακούμε πολλά και βαρύγδουπα για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές αλλαγές, που έχουν στο επίκεντρο τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση και τις καθημερινές, διά ζώσης ή/ και εξ αποστάσεως, συναλλαγές τους με τους πολίτες. Για να πετύχουν, όμως, οι όποιες αλλαγές σχεδιάζει η πολιτική ηγεσία, πρέπει οπωσδήποτε και πρώτ’ απ’ όλα να ενισχυθεί η, σε κεντρικό και σε Περιφερειακό επίπεδο, δημόσια διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση και με αρκετό σε αριθμό και κατάλληλα επιμορφωμένο έμψυχο δυναμικό και με υλικά μέσα, ούτως ώστε να θέτουν στόχους, που να πληρούν τα προαναφερθέντα γνωρίσματα, και να αγωνίζονται να τους πραγματώσουν. Εάν δεν υπάρχουν στόχοι ή οσάκις υπάρχουν δίχως, όμως, τα παραπάνω χαρακτηριστικά, μια δημόσια υπηρεσία, αναπόφευκτα, λειτουργεί χωρίς όραμα και προοπτική, πρόγραμμα και σχέδιο, κατεύθυνση και προσανατολισμό και αντιδρά στα κελεύσματα των καιρών με σπασμωδικές κινήσεις, οι οποίες το μόνο, τελικά, που επιφέρουν είναι η ανεπιθύμητη για όλους μας έντονη δυσαρέσκεια των πολιτών και ο ανεπανόρθωτος κλονισμός της εμπιστοσύνης τους προς το Δημόσιο.
Ένα σημαντικό κεφάλαιο σε ό,τι αφορά τη δημόσια διοίκηση και την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα και τους εμπλεκόμενους σε αυτές ως πολιτικούς προϊσταμένους και ως εργαζομένους και τους πολίτες, είναι, αναμφίβολα, η στοχοθεσία. Το να θέτει, δηλαδή, στην αρχή κάθε έτους συγκεκριμένους στόχους και να καταβάλλει κάθε δημόσια υπηρεσία κάθε προσπάθεια, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, για να τους πραγματώσει εις όφελος της ίδιας και των πολιτών.
Ποια, λοιπόν, πρέπει να είναι τα γνωρίσματα των στόχων της, σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο, Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να δύνανται να ελέγχονται και να επαναπροσδιορίζονται κάθε στιγμή και να ωθούν έτσι σε μεγαλύτερη προσπάθεια για την ευόδωσή τους;
Οι στόχοι πρέπει, καταρχάς, να είναι ρεαλιστικοί και συγκεκριμένοι. Δηλαδή, έχοντας γνώση του έμψυχου δυναμικού της και των υλικών μέσων που διαθέτει, κάθε δημόσια ή αυτοδιοικητική υπηρεσία πρέπει να θέτει στόχους που να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και να μη φαντάζουν σαν ουτοπίες ή αόριστοι. Δεν μπορούμε δηλαδή να ζητάμε πλήρη εξάλειψη της γραφειοκρατίας και να μην έχουμε εφοδιάσει τις μεν δημόσιες υπηρεσίες με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εφαρμογές ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και τους δε υπαλλήλους με γνώσεις των αρχών και των μέσων της ηλεκτρονικής διακίνησης δημοσίων εγγράφων.
Οι στόχοι πρέπει να είναι και απλοί και ξεκάθαροι. Απλοί και όχι πολύπλοκοι, ώστε, ιδίως όταν προέρχονται από την κεντρική διοίκηση και απευθύνονται στην Περιφερειακή και την τοπική Αυτοδιοίκηση, να γίνονται και κατανοητοί από εκείνους που θα κληθούν να εργαστούν για την πραγμάτωσή τους και, συνάμα, προσληπτοί από τον κόσμο. Ο στόχος π.χ. να φτάσουν οι σύγχρονοι τρόποι διαχείρισης απορριμμάτων σε όλους τους πολίτες μιας κοινωνίας μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων γραμμένων με κατανοητό τρόπο είναι απλός και εφικτός, εφόσον οι συντάκτες του κειμένου του φυλλαδίου, που είναι οι εργαζόμενοι στις Υπηρεσίες Περιβάλλοντος ή Καθαριότητας, ξέρουν τι θα γράψουν και σε ποιους απευθύνονται.
Οι στόχοι είναι χρήσιμο να είναι και μετρήσιμοι. Δηλαδή, με τη χρήση ποσοτικών δεδομένων να μπορείς να ελέγξεις, ως δημόσια υπηρεσία ή Ο.Τ.Α., τους ίδιους τους στόχους και τα οφέλη για σένα και τους συναλλασσόμενους με σένα πολίτες. Π.χ., να θέσουμε ως στόχο τη μέτρηση διά μιας ηλεκτρονικής εφαρμογής ως “κυτίου” για προτάσεις ή/ και παράπονα του συναλλασσόμενου κοινού πόσοι πολίτες την χρησιμοποίησαν έναντι του παραδοσιακού “κυτίου”.
Οι στόχοι καλό φαίνεται και να δεσμεύουν τους υπεύθυνους χρονικά ως προς την υλοποίησή τους. Με άλλα λόγια, οι δημόσιες υπηρεσίες, είτε του στενού δημοσίου τομέα είτε των Ο.Τ.Α., να ορίζουν χρονικές προθεσμίες εντός των οποίων οι στόχοι πρέπει να πραγματοποιηθούν ή να ελεγχθούν προς αναθεώρηση, π.χ. μέσα σε ένα εξάμηνο να έχει διεκπεραιωθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός υποθέσεων.
Οι στόχοι θα πρέπει να είναι ευέλικτοι. Δηλαδή, προκειμένου να μη βαλτώνουν χρονίζοντα πολλά καθημερινά ζητήματα των δημοσίων υπηρεσιών και των πολιτών που σχετίζονται με αυτές, οι στόχοι να εμπεριέχουν εναλλακτικές λύσεις ή σενάρια, ώστε να καλύπτουν τις περισσότερες πιθανές περιπτώσεις.
Και τέλος, οι στόχοι θα πρέπει να είναι προσαρμοστικοί. Να δύνανται να προσαρμόζονται στις ανάγκες μιας εκάστης δημόσιας υπηρεσίας και στα εκάστοτε, λειτουργικά συνήθως, ζητήματα τα οποία η δημόσια διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση καλούνται να αντιμετωπίσουν διά συγκεκριμένων στόχων, σε διορθώσεις των οποίων να μπορεί προβαίνει εις όφελος όλων των εμπλεκομένων σε αυτήν.
Συνελόντι ειπείν, καθημερινά, ακούμε πολλά και βαρύγδουπα για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές αλλαγές, που έχουν στο επίκεντρο τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση και τις καθημερινές, διά ζώσης ή/ και εξ αποστάσεως, συναλλαγές τους με τους πολίτες. Για να πετύχουν, όμως, οι όποιες αλλαγές σχεδιάζει η πολιτική ηγεσία, πρέπει οπωσδήποτε και πρώτ’ απ’ όλα να ενισχυθεί η, σε κεντρικό και σε Περιφερειακό επίπεδο, δημόσια διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση και με αρκετό σε αριθμό και κατάλληλα επιμορφωμένο έμψυχο δυναμικό και με υλικά μέσα, ούτως ώστε να θέτουν στόχους, που να πληρούν τα προαναφερθέντα γνωρίσματα, και να αγωνίζονται να τους πραγματώσουν.
Εάν δεν υπάρχουν στόχοι ή οσάκις υπάρχουν δίχως, όμως, τα παραπάνω χαρακτηριστικά, μια δημόσια υπηρεσία, αναπόφευκτα, λειτουργεί χωρίς όραμα και προοπτική, πρόγραμμα και σχέδιο, κατεύθυνση και προσανατολισμό και αντιδρά στα κελεύσματα των καιρών με σπασμωδικές κινήσεις, οι οποίες το μόνο, τελικά, που επιφέρουν είναι η ανεπιθύμητη για όλους μας έντονη δυσαρέσκεια των πολιτών και ο ανεπανόρθωτος κλονισμός της εμπιστοσύνης τους προς το Δημόσιο.
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι αναπληρωτής προϊστάμενος του Τμήματος Μητρώου και Γραμματειακής Υποστήριξης στη Διεύθυνση Κοινωφελών Περιουσιών Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης