Ένα από τα οκτώ χωριά του Κέντρους που καταστράφηκαν ολοσχερώς από τους Γερμανούς την 22α Αυγούστου 1944 είναι και οι Βρύσες της επαρχίας Αμαρίου και τώρα Δήμου. Δε σεβάστηκαν, αν και Χριστιανοί, ούτε την εκκλησία.
Στα χαλάσματά της έμεινε μόνο η καμπάνα κι αυτή ραγισμένη. Στην αρχή τη χρησιμοποιούσαν κι ας ήταν βραχνή η φωνή της. Αργότερα που χτίστηκε η νέα εκκλησία του Αγίου Γεωργίου σκέφτηκαν να τη στείλουν στα Χανιά για να την αλλάξουν με μια καινούργια. Ευτυχώς που με παρέμβαση του αείμνηστου καθηγητή Φιλολογίας Γιάννη Δρανδάκη έμεινε γιατί έχει ιστορία 400 περίπου ετών. Κατασκευάστηκε το 1629 επί Ενετοκρατίας και όπως δηλώνει η λατινική επιγραφή και οι ψιμηθευτές παραστάσεις που είναι πάνω της αποτυπωμένες μαρτυρούν πως είναι εξαιρετικής τέχνης και σπάνιας ομορφιάς.
Το κειμήλιο αυτό φιλάχτηκε 78 χρόνια μοναχό και ξεχασμένο. Πριν από μερικά χρόνια ο καλός μου φίλος, μακαρίτης τώρα, Χαρίτος Κορωνάκης μου λέει: Γιώργη, δεν είναι αμαρτία η παλιά μας καμπάνα να είναι κλεισμένη και ξεχασμένη; Γράψε σε παρακαλώ με δυο λόγια την ιστορία της να τη στήσομε κάπου να τη βλέπει ο κόσμος που περνά. Αμέσως έγραψα μερικούς στίχους απλούς που θα τους δούμε παρακάτω.
Πέρασαν αρκετά χρόνια και περίμεναν υπομονετικά η καμπάνα και το ποίημα γιατί χρειαζόταν χρήματα για να γίνει το μνημείο.
Ο καλός φίλος χωριανός μας και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αμαριώτικων Σωματείων Νίκος Κραουνάκης παρακάλεσε το δήμαρχο Αμαρίου κ. Παντελή Μουρτζανό να βοηθήσει κι αυτός ευχαρίστως δέχτηκε να γίνει το έργο με δαπάνη του Δήμου.
Αμέσως άρχισε η κατασκευή του μνημείου το οποίο επιμελήθηκαν εθελοντικά ο Μανόλης Κυδωνάκης και ο αρχιτέκτονας γιος του Χαράλαμπος και πρόκειται για ένα αριστούργημα, για ένα ιδιαίτερο και καλαίσθητο από άποψη αρχιτεκτονικής κατασκευής μνημείο.
Βρίσκεται δίπλα στην καινούργια εκκλησία της Παναγίας. Αριστερά κρέμεται η καμπάνα και δεξιά σε μαρμάρινη στήλη είναι χαραγμένο το ποίημά μου:
Ξένε διαβάτη που περνάς
από τον τόπο τούτο
μη μ-προσπερνάς, προσκύνησε
τ’ άγια χώματά του
γιατί αυτά βαφτήκανε
με αίματα ηρώων.
Εις το σαράντα τέσσερα
στσι είκοσι δυο τ’ Αυγούστου
ξημέρωνε κι οι βάρβαροι
ζώσανε το χωριό μας.
Σκοτώσανε τσι νέους του
τριάντα παλικάρια
τσι γέρους μόνο αφήκανε
μαζί με τσι γυναίκες
που μαυροφορεθήκανε
και ‘λέγαν μοιρολόγια
και τα παιδιά ξυπόλυτα
γυρίζανε στσι δρόμους.
Με το πικρό παράπονο
τσ’ ορφιάνιας εις τ’ αχείλι
τρόχαλος όλο το χωριό
μαζί κι η εκκλησιά μας.
τούτη η καμπάνα που θωρείς
το μόνο απομεινάρι.
Τα αποκαλυπτήρια έγιναν ανήμερα της Παναγίας 15 Αυγούστου παρουσία του Μητροπολίτη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων κ.κ. Ειρηναίου. Όπως ανέφερε στο χαιρετισμό του ο δήμαρχος Αμαρίου το μνημείο αυτό θα στέκεται εδώ στην εκκλησία του χωριού για να μας θυμίζει το χρέος μας απέναντι στη συλλογική μας μνήμη, την ιστορία μας, τις αξίες, τα ήθη και τα έθιμα που μας κληροδότησαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας, με την υποχρέωση να τα διατηρούμε αναλλοίωτα και να τα μεταφέρομε αυτούσια στις επόμενες γενιές.
Ο Μανόλης Κυδωνάκης, που ήταν ο κεντρικός ομιλητής της σεμνής αυτής εκδήλωσης είπε για την καμπάνα:
“Αριστερά και κάτω απ’ αυτή τοποθετήθηκαν έξι γωνιακά σίδερα, που, σύμφωνα με το μελετητή συμβολίζουν τα ηχητικά κύματα που θα εκπέμπει η καμπάνα από σήμερα και για πάντα και θα μεταφέρουν παντού τα πανανθρώπινα ιδανικά της ελευθερίας, της ειρήνης, τη συναδέλφωσης των λαών, της αντίθεσης στον πόλεμο, καθώς και τα παγκόσμια σήμερα ζητούμενα της εξάλειψης της πείνας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, για όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους του πλανήτη μας”.
Συγχαρητήρια σε όλους που βοήθησαν να στηθεί αυτό το μνημείο και η καμπάνα αυτή θα είναι βουβή, αλλά θα υπενθυμίζει σε κάθε διαβάτη και περαστικό τις θηριωδίες των ναζιστικών στρατευμάτων κατοχής.