Υπάρχουν άριστοι επιστήμονες με ερευνητικές περγαμηνές που δεν έχουν το χάρισμα του δασκάλου. Υπάρχουν και μεγάλοι δάσκαλοι που δεν έχουν πλούσιο ερευνητικό έργο. Υπάρχουν και ορισμένοι μάγοι – δάσκαλοι που συνδυάζουν και τα δύο.
Κατέχουν καλά την επιστήμη τους και έχουν την ικανότητα να μαγεύουν τους μαθητές και τους ακροατές τους. Επειδή κάθε επιστήμη έχει τον δικό της κώδικα, εκείνοι κατορθώνουν να κάνουν τα δύσκολα απλά, να μετατρέπουν τους κώδικες σε κοινή κατανοητή γλώσσα και να δίδουν την εντύπωση στους ακροατές ότι είναι ικανοί να εισέλθουν στα σκοτεινά πολλές φορές μονοπάτια και να απολαμβάνουν την ομορφιά και τις κατακτήσεις των επιστημονικών πεδίων.
Είχα την τύχη να συναντήσω στο Πανεπιστήμιο σπουδαίους επιστήμονες και λαμπρούς δασκάλους. Θα αναφέρω μόνο τον Ι.Θ. Κακριδή, έναν από τους πιο καταξιωμένους μελετητές του Ομήρου, που μας γοήτευε και τον Μανόλη Ανδρόνικο που μας δίδαξε αρχαϊκή τέχνη.
Τις κόρες και τους κούρους και τη λανθάνουσα κίνηση, γιατί τα αγάλματα αυτά είναι γεμάτα εσωτερική δύναμη και μια κίνηση που είναι έτοιμη να αρχίσει. Θα αναφέρω μόνο ένα μάθημά του. Μπήκε στο αμφιθέατρο συγκινημένος, σχεδόν δάκρυζε, και μας είπε. «Παιδιά, επιτρέψτε μου τη συγκίνηση, αλλά πριν λίγο έμαθα ότι στις ανασκαφές της Ολυμπίας βρέθηκε ένα κύπελλο που γράφει «ΦΕΙΔΙΟΥ ΕΙΜΙ». Είναι το κύπελλο από όπου έπινε το ποτό του ο μεγάλος γλύπτης, όταν δημιουργούσε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία.
Αυτές οι αναμνήσεις κυριαρχούσαν στη σκέψη μου πριν λίγες μέρες, όταν παρακολουθούσα τον Στέφανο Τραχανά να παρουσιάζει το νέο του βιβλίο, που συνιστώ να διαβάσετε όλοι, «Ο ΒΟΜΒΙΣΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ», όπου παρουσιάζει την κβαντική επανάσταση.
Κατόρθωσε σε πενήντα λεπτά να μας δείξει τι σημαίνει για εμάς και για την κατανόηση του κόσμου μας η επανάσταση αυτή. Τι προηγήθηκε και τι ακολούθησε. Γνώριζα βέβαια εδώ και πολλά χρόνια τον Στέφανο και από συναδέλφους του αλλά και από μαθητές του.
Ήξερα τη γοητεία του λόγου του και σε μια εφημερίδα είχα μεταφράσει και του είχα αφιερώσει τον λόγο του Σωκράτη στο Συμπόσιο του Πλάτωνα. Είχα επίσης ακούσει άλλες του ομιλίες εξαιρετικές. Στο νέο όμως κτήριο Αβέρωφ και Ζωγράφου, όπου στεγάζονται οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και ελπίζω να γίνει ένας πνευματικός φάρος στην πόλη μας, βρήκε την καλή και τη γλυκιά του ώρα.
Φαίνεται ότι εμπνεύστηκε από την ομορφιά του κτηρίου που είναι δεμένο με την ιστορία της πόλης μας. Αγοράστηκε από το Ι.Τ.Ε, ανακαινίστηκε και είναι ένα κομψοτέχνημα. Η συγκίνηση ήταν δικαιολογημένη, αφού οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης είναι ένα πνευματικό του παιδί. Ο Στέφανος με μια μικρή χορηγία των Κρητών της Αμερικής πέτυχε αυτό που φαίνεται ακατόρθωτο. Να έχουν εκδοθεί χιλιάδες έργα, αυστηρά επιστημονικά, άψογα στην εμφάνιση, που διδάσκονται σε όλα τα πανεπιστήμια.
Οι εκδόσεις αγκαλιάζουν όλες τις επιστήμες και σήμερα είναι κερδοφόρες. Ευτυχώς η διάδοχός του, η Διονυσία Δασκάλου, επάξια σήμερα διευθύνει τις εκδόσεις και έχει, αξιοποιώντας τα μαθήματα που πήρε, πλούσια διαδρομή. Όταν τέλειωσε τον λόγο του ο Στέφανος, εγώ ένας φιλόλογος μπόρεσα να κατανοήσω πολύ καλά την κβαντομηχανική και αισθανόμουν ότι ίσως διαβάζοντας το βιβλίο θα μπορούσα να τη διδάξω.
Αναπολούσα τους Ίωνες φιλοσόφους και ιδιαίτερα τον Αναξίμανδρο που υποστήριζε ότι η πρώτη αρχή ήταν το άπειρον, που ήταν μια άποιος ουσία, χωρίς όρια, μορφή και ιδιότητες. Καθετί που διαφοροποιούνταν από αυτή και αποκτούσε δική του ταυτότητα το πλήρωνε αναγκαστικά με θάνατο. Έδιδε δηλαδή δίκην και τίσιν για την παρανομία του.
Και τον Επίκουρο που δεχόταν τη φυσική του Δημόκριτου και υποστήριζε ότι τα πάντα είναι άτομα και κενό. Καθένα από αυτά έχει διαφορετική ποιότητα και σχήμα. Όλα είναι σε μια συνεχή κάθετη πτώση, αλλά χωρίς καμιά συγκεκριμένη αιτία κάποια στιγμή παρεκκλίνουν, συγκρούονται, περιστρέφονται και δημιουργούνται όλα τα διαφορετικά όντα, γιατί τα άτομα αυτά διαφέρουν στο σχήμα και στον όγκο τους.
Αν τα γράφω όλα αυτά, δεν είναι για να επαινέσω ένα μεγάλο δάσκαλο, αλλά για να πω ότι ευτυχώς σε καιρούς ρευστούς και δύσκολους, σε μια πόλη που συχνά μας πληγώνει, γίνονται ακόμα σημαντικά πράγματα. Κι αυτό επιτυγχάνεται, όταν υπάρχει ένα καλό θεσμικό πλαίσιο και άνθρωποι που σέβονται τον θεσμικό τους ρόλο και αφοσιώνονται σε αυτόν χωρίς τη γνωστή δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία.
Γι’ αυτό καταλήγοντας θα αναφερθώ επαινετικά και σε όλους αυτούς που είχαν την έμπνευση να δημιουργηθεί το Ι.Τ.Ε και το υπηρέτησαν μέχρι σήμερα. Φεύγοντας από την ομιλία του Στέφανου είχα την αίσθηση ότι ήμουν λίγο ψηλότερος και νεότερος και ότι αξίζει να ζει κανείς για να απολαμβάνει παρόμοιες στιγμές.
Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος