Με μεγάλη χαρά και ενθουσιασμό απολαμβάνω το νέο βιβλίο του εκλεκτού συναδέλφου καθηγητή της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αντωνίου Κυπριωτάκη, με τον ως άνω τίτλο.
Είναι ένα πρωτότυπο επιστημονικό έργο, με πλουσιώτατη βιβλιογραφία ελληνική και ξένη, που συναρπάζει για τα νέα δεδομένα της ζωής του ανθρώπου από άποψη κληρονομικής, γενετικής, επιγενετικής και γενικότερων περιβαλλοντικών παραγόντων.
Αναφέρεται στη σπουδαιότητα της ενδομήτριας ζωής του ανθρώπου και την περαιτέρω εξέλιξη, χωρίς να αρκείται μόνο στην επιστημονική θέση ότι στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου δημιουργείται «ο πυρήνας της προσωπικότητας και ότι η εφηβική ηλικία αποτελεί «θύελλα για την ζωή».
Εκτός από την αναφορά του, σε γνωστούς όρους, όπως χρωματοσώματα, γονίδιο, γονιδίωμα, γονότυπος και άλλα, ο συγγραφέας αναφέρεται και σε πλήθος ακόμη επιστημονικών όρων της ψυχολογίας και της ιατρικής, με αρκετές λεπτομέρειες σε κάθε περίπτωση.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη με πολλά επί μέρους κεφάλαια. Το πρώτο μέρος έχει τον υπότιτλο: «Σεξουαλικές αποκλίσεις: Πραγματικότητα και μύθοι». Σ’ αυτό αναπτύσσονται τα εξής κεφάλαια: Το φύλο, στρες των μειονοτήτων, ταυτότητα φύλου, ψυχολογικές θεωρίες εξέλιξης των ρόλων του φύλου και οικογένεια. Το καθένα από τα κεφάλαια αυτά πλουτίζεται από υποενότητες, με πλούσιο σχετικό περιεχόμενο και βαθύτερη κατανόηση των επιμέρους θεμάτων.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου έχει ως υπότιτλο: «Προγεννητική περίοδος: Χρόνος στήριξης ή χρόνος κακοποίησης;». Τα επιμέρους κεφάλαιά του είναι δέκα τρία (13) με τις ακόλουθες αναφορές:
Η αρχή της ζωής, η ενδομήτρια ζωή, μάθηση στην προγεννητική περίοδο, η επιγενετική (σε διάφορες μορφές), διατροφικές συνήθειες των εγκύων και οι συνέπειές τους στη ζωή του εμβρύου, επιγενετικές επιπτώσεις του καπνίσματος και του αλκοόλ στο έμβρυο, ανεπιθύμητα παιδιά, παιδιά με καισαρική τομή, η αυτοχειρία.
Ο συγγραφέας με μια προσεγμένη και πλούσια εισαγωγή προετοιμάζει τον αναγνώστη για τη βαθύτερη κατανόηση του πρωτότυπου τούτου επιστημονικού συγγράμματος από άποψη ψυχολογίας, βιοϊατρικής και προσεγμένης αγωγής και παιδείας. Τη βαθύτερη κατανόηση του περιεχομένου επιτυγχάνει με την αναφορά ποσοστών επηρεασμού του εμβρύου από άποψη κληρονομική και περιβαλλοντική στις διάφορες μορφές, σύμφωνα με νεότερες επιστημονικές έρευνες.
Οι διάφορες μορφές του φύλου, ως βιολογικού, κοινωνικού, ψυχολογικού και ενδιάμεσου, σχετίζονται με την εικόνα της οικογένειας και της κοινωνίας που ζει και επηρεάζεται το παιδί. Υπάρχουν επικίνδυνα σημεία, όπως η ομοφυλόφιλη γονεϊκότητα, η παρένθετη μητέρα και άλλα που δημιουργούν επικίνδυνες επιπτώσεις στην εξέλιξη του παιδιού.
Είναι σημαντικό να κατανοήσει η μητέρα τη σπουδαιότητα του ρόλου της κατά τη διάρκεια της ενδομητρίου ζωής και τον επηρεασμό προς το έμβρυο. Μητέρα και αναπτυσσόμενο έμβρυο αποτελούν δύο οντότητες, αλλά μία ενότητα.
Το έμβρυο επηρεάζεται σωματικά και ψυχικά από τη ζωή της μητέρας στον πόνο και στη θλίψη, στα ευχάριστα και τα δυσάρεστα. Η αρχή της ζωής ξεκινά από τη στιγμή της σύλληψης και ο ρόλος της εγκύου-μητέρας είναι αποφασιστικής σημασίας για μια υγιή εξέλιξη του παιδιού τη σημαντική αυτή περίοδο της ζωής του. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, διότι, όπως τονίζει ο συγγραφέας (σελ. 119), τα γονίδια έχουν «μνήμη» που είναι χαραγμένη στο επιγονιδίωμα και μεταβιβάζεται από γενεά σε γενεά.
Αυτό παίζει ρόλο τόσο κατά την ενδομήτρια ζωή, όσο και κατά την εξέλιξη του ανθρώπου, προ παντός κατά τη βρεφική και την παιδική ηλικία. Και είναι γνωστό πόσο σπουδαίο ρόλο παίζει ο πολιτισμός και η κοινωνία για την πολύπλευρη εξέλιξη του ανθρώπου.
Σημαντική είναι και η αναφορά του συγγραφέα στο θέμα: «Η αυτοχειρία είναι επιγενετικό φαινόμενο». Η περίπτωση των αυτοκτονιών αποτελεί μια ακραία απόφαση για τη συνέχιση ή όχι της ζωής του ανθρώπου, που αντίκειται στο πνεύμα της Εκκλησίας και της ευαισθησίας του ανθρώπου. Στο θέμα της αυτοχειρίας μάς δημιουργούνται πολλοί προβληματισμοί, καθώς αυτό το δυσάρεστο φαινόμενο συναντάται κάποτε και σε ανθρώπους, οι οποίοι στη ζωή τους παρουσιάζουν μια διαφορετική εικόνα ηθική, χριστιανική και κοινωνική.
Είναι σημαντικός ο ρόλος των γονέων για την ομαλή εξέλιξη του παιδιού, το οποίο έχει ανάγκη την αγάπη και την αφοσίωση στο πρόσωπό του. Η μητέρα είναι το πρώτο και κεντρικό πρόσωπο αναφοράς για το παιδί και η ποιότητα του δεσμού τους επηρεάζει τη ζωή αμφοτέρων από τα πρώτα στάδια της ζωής. Ομοίως και η σχέση του πατέρα συνδυάζεται άμεσα για μια ομαλή και ενάρετη ζωή. Η κακομεταχείριση του παιδιού έχει οδυνηρές συνέπειες για τη ζωή του.
Είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε ότι το παιδί πρέπει να το αντιμετωπίζομε ως πρόσωπο και όχι ως άτομο. Η βιοηθική του ανθρώπου πρέπει να πλαισιώνεται από το πνεύμα της Εκκλησίας και της ορθόδοξης χριστιανικής αντίληψης. Έτσι, θα αποφεύγονται οι αρνητικές και ανεπιθύμητες ενέργειες στη ζωή του ανθρώπου, καθώς και οι αποκρουστικές σεξουαλικές αποκλίσεις.
Αυτό λέγει και ο συγγραφέας, όταν τονίζει: «Η Εκκλησία υπηρετεί την παρουσία του Θεού επί της γης. Είναι φύλακας της ψυχής και του σώματος (σελ. 87). Πρέπει να επιδιώκομε μια ορθόδοξη χριστιανική προσέγγιση για μια ωραία πορεία ζωής από τα παιδικά μας χρόνια.
Ευχαριστούμε τον Αντώνη Κυπριωτάκη για το ωραίο αυτό επιστημονικό του σύγγραμμα και του ευχόμαστε καλή συνέχεια των προσπαθειών του σε κάθε συγγραφική και επιστημονική του δραστηριότητα.
Ο Ηλίας Μετοχιανάκης είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης