Για τη φύση και την απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος να καταργήσει κεντρικά το δασικό χαρακτήρα διαφόρων περιοχών.
Η επιτροπή εξέτασης αντιρρήσεων για τους δασικούς χάρτες
Το Μάϊο του 2018 συμμετείχα ως τακτικό μέλος στην “Επιτροπή εξέτασης αντιρρήσεων του αναρτημένου δασικού χάρτη της Π.Ε. Ηρακλείου” εδώ τοπικά στη γενέτειρα πόλη μου.
Ένας δασολόγος, ένας δικηγόρος, ένας αγρονόμος και ένας τεχνικός, ασχοληθήκαμε με αντιρρήσεις πολιτών για το χαρακτηρισμό ή τη διατήρηση του χαρακτηρισμού των ακινήτων τους ως δασικά, χορτολιβαδικά κλπ.
Ιδιαίτερα προσεκτικός όπως πάντα για τη διαφύλαξη του περιβαλλοντικού κεκτημένου (σε νομικό και φυσικό επίπεδο), άλλοτε αυστηρός και άλλοτε επιεικής κατάλαβα ότι στο παρελθόν, προφανώς επειδή δεν υπήρχαν μητρώα και χάρτες, για ρέματα και αιγιαλούς, για δάση και για πόλεις – εντούτοις εκτεταμένη εκτός σχεδίου δόμηση, οι προκάτοχοι της πάτριας Γης, χαρακτήριζαν ρέματα, παρόχθιες περιοχές, πρανή, ακόμη και παράκτιες περιοχές ως “δασικές” προκειμένου να περισώσουν το φυσικό και πολιτιστικό κεκτημένο μας. Μην παρανοήσετε παρακαλώ: Δεν το έκαναν από άγνοια, προχειρότητα ή υπερβάλλοντα ζήλο.
Το έκαναν για να μας παραδώσουν τη Γη όσο το δυνατόν πιο αλώβητη γίνεται. Το έκαναν διότι άλλο πλαίσιο προστασίας δεν υπήρχε. Το έκαναν διότι το “δασικό”, όπως και το “αρχαιολογικό“ ήταν το τελευταίο ανάχωμα, αν όχι το μόνο, για την προστασία της Γης απέναντι στην αυθαίρετη δόμηση, τη διάνοιξη ιδιωτικών οδών, τη βόσκηση, την εκχέρσωση, τη λατομική δραστηριότητα, ακόμη και την παράνομη θήρα.
Οι χάρτες των προκατόχων μας, λειτουργούσαν σαν χρονοκάψουλα και η φωτοερμηνεία τους σαν αποκωδικοποίηση του μηνύματός τους: “Συνεχίστε να προστατεύετε τη Γη.“
Γίναμε κοινωνοί αυτού του μηνύματος. Συζητούσαμε, συμφωνούσαμε και διαφωνούσαμε, αλλά πάντα χαμογελούσαμε και καταλαβαίναμε. Βλέπαμε τους χάρτες, ακούγαμε τους ιδιοκτήτες, αποκωδικοποιούσαμε τις παλαιότερες αποφάσεις του δασαρχείου. Γιατί χαρακτηρίσθηκε το ρέμα δασικό αφού είχε μόνο καλάμια;
Γιατί χαρακτηρίσθηκε το πρανές δασικό αφού δεν είχε δέντρα; Γιατί είναι η ζώνη της παραλίας δασική; Ο ανειδίκευτος δεν θα καταλάβαινε ποτέ. Ο ιδιοκτήτης δεν θα το ανεχόταν. Και όμως, μια ουσιαστική, ολιστική νομική ερμηνεία εξηγούσε γιατί το “δασικό” είναι το μείζον προστατευόμενο αγαθό στη χώρα μας.
Ένιωθα χρήσιμος ως μέλος αυτής της ομάδας, ένιωθα σαν να είχαμε λάβει το κλειδί της Γης από εκείνους που το κρατούσαν πριν από εμάς και άρρητα τους υποσχεθήκαμε πως θα συνεχίζαμε να το προσέχουμε.
Την 29/05/2018 ήταν η πρώτη Επιτροπή. Δύο μήνες αργότερα, την 23/07/2018, η πολύνεκρη πυρκαγιά στο Μάτι της Αττικής επιβεβαίωσε την ορθότητα της προσέγγισής μας. 102 νεκροί, 500 μάρτυρες, 20 κρατικοί και αυτοδιοικητικοί παράγοντες ποινικά διωκόμενοι. Οι απόγονοί της Π.Ε. Ηρακλείου δεν θα ζούσαν ένα αντίστοιχο “Μάτι”. Έγινε δουλειά σε εκείνη την Επιτροπή.
Το πρόγραμμα για την περιβαλλοντική παραβατικότητα στην Κρήτη
Να’ ναι καλά το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, να’ ναι καλά το Πανεπιστήμιο Κρήτης και ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου, που υποστηρίζουν εδώ και 5 χρόνια τη μελέτη της περιβαλλοντικής παραβατικότητας στην Κρήτη και την καταγραφή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στη Χώρα.
Βλέπουμε στο πρόγραμμα ότι οι εμπρησμοί έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η δασοκάλυψη μειώνεται με ταχείς ρυθμούς (βλ. γράφημα). Μέτρα για πρόληψη και πολιτική προστασία, για συστήματα δασοπυρόσβεσης ή φύλαξης δασικών εκτάσεων, για ίδρυση περιβαλλοντικής αστυνομίας, ή ενδυνάμωσης του σώματος επιθεωρητών περιβάλλοντος συνεχίζουν να μην υπάρχουν.
Μόνο οι πυροσβέστες βάζουν το χέρι τους κυριολεκτικά στη φωτιά, για να σώσουν ό,τι έχει απομείνει.
Το κράτος δεν βάζει το χέρι του ούτε καν μεταφορικά. Αντιθέτως, κάνει ό,τι μπορεί για να αποδομήσει τη νομοθεσία για την προστασία της Γης. Η απόφαση Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/64663/2956 (ΦΕΚ Β’ 2773/08.07.2020) της κυβέρνησης για τους δασικούς χάρτες, χωρίς μελέτη, χωρίς σύμφωνη γνώμη της δασικής υπηρεσίας, χωρίς κλιμάκια επιτόπιας αυτοψίας και στρατηγική μελέτη επιπτώσεων από τις συνέπειες της απόφασης αυτής, με οριζόντια μέτρα, χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση:
-αποχαρακτηρίζει δασικές εκτάσεις που αυθαίρετα καταπατήθηκαν, εγκρίνει παράνομες εκχερσώσεις δασικής γης, αναγνωρίζει αγροτικό χαρακτήρα σε όσες εκτάσεις δηλώνονταν παράνομα για να πάρουν επιδότηση, νομιμοποιεί αυθαίρετες κατασκευές, και αδειοδοτεί βιομηχανικές μονάδες τουρισμού και παραγωγής μέσα σε δασικές περιοχές.
Τα συστημικά ΜΜΕ γράφουν παραπειστικά “απεγκλωβίζονται αγροτικές περιοχές”, δηλώνοντας σιωπηρά ψευδώς ότι η δασική προστασία εγκλώβιζε τις περιοχές αυτές.
Νιώθω να προσβάλλομαι. Ως μέλος της Επιτροπής που τήρησε τη δασική νομοθεσία. Ως νομικός που σήκωσε την ευθύνη της εποχής του. Ως γέννημα αυτής της Γης.
Η απόφαση της Κυβέρνησης εξεδόθη κατ’ εξουσιοδότηση του αρθρου 48 του περιβαλλοντοκτόνου νόμου 4685/2020, ο οποίος έτσι κι αλλιώς κατακερματίζει δασικές και προστατευόμενες εκτάσεις (βλ. γράφημα).
Η διοίκηση προτρέπει αγρότες και οι μελισσοκόμους να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, να σβήνουν και να μην εγκαταλείπουν υλικά καύσης. Η κατασκήνωση διαπομπεύεται ως μείζων κίνδυνος, ενώ ο νόμος και η τάξη επικαλούνται ως όπλα για την δίωξή της.
Την ίδια στιγμή όμως ο νόμος και η τάξη επιβεβαιώνουν τις χειρότερες ανησυχίες των περιβαλλοντικών οργανώσεων για την πολιτική του υπουργείου σε σχέση με την προστασία της ελληνικής φύσης:
Αυτοί που κρατούν τα κλειδιά της Γης και επικαλούνται το νόμο και την τάξη, οι ίδιοι τα παραβιάζουν. Προσβάλλουν τις Συνταγματικές τους υποχρεώσεις και το ενωσιακό δίκαιο για την προστασία των οικοτόπων. Αίρουν αναδρομικά την αποδεικτική ισχύ όλων των δασικών χαρτών και δίνουν αμνηστία σε όσους κατ΄επανάληψη παρέβησαν το νόμο.
Αντίθετα με το Μάτι, στην περίπτωση των δασικών χαρτών δεν γίνονται μοιραία λάθη και παραλείψεις. Ο περιβαλλοντοκτόνος νόμος 4685/2020 και η απόφαση ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/64663/2956 είναι συνειδητές επιλογές της κεντρικής κυβέρνησης. Επιλογές που αντιβαίνουν στη συνταγματική αρχή του Κράτους δικαίου, να διαφυλάξει το κύρους του νόμου και θέτουν όλους μας σε μειονεκτική μοίρα, αφού μας καταδικάζουν να υπομένουμε τις δυσμενείς συνέπειες των επιλογών τους που θα επιβαρύνουν τους όρους διαβίωσής μας στο διηνεκές.
* Ο Γιώργος Σμπώκος είναι δικηγόρος, Δ.Ν., υπεύθυνος επιτροπής περιβάλλοντος Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου, συντονιστής προγράμματος Life Natura Themis