Στις 28 Φεβρουαρίου 2020, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Μάκης Βορίδης, υπέγραψε απόφαση με την οποία καθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις της κλωνικής επιλογής.
Περίπου 11 χρόνια πριν, στην Μελέτη Αμπελουργίας του ΤΕΙ, αναφέρονται τα εξής: ´Στη χώρα μας, η πρώτη δημοσιευμένη αναφορά σχετική με την κλωνική επιλογή είναι του Δάρη (1974). Αναφέρεται στις προσπάθειες κλωνικής επιλογής του Ινστιτούτου Αμπέλου,, του ΑΣΟ και του Σταθμού Γεωργικής Έρευνας στο Ηράκλειο. Αργότερα, ξεκίνησε μια νέα προσπάθεια από:
Το Ινστιτούτο Αμπέλου Ηρακλείου με την υλοποίηση το 1989 ενός προγράμματος με στόχο την αξιοποίηση των υποψήφιων κλώνων Σουλτανίνας και άλλων ντόπιων ποικιλιών.
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης με την υλοποίηση προγράμματος παραγωγής απαλλαγμένου από ιώσεις φυτικού υλικού, υποκειμένων και ελληνικών ποικιλιών αμπέλου.
Στη συνέχεια, τη τετραετία 1998-2001 στα πλαίσια του προγράμματος INTERREG II, υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικών Ερευνών το έργο «Βελτίωση γενετικού υλικού της αμπέλου και παραγωγή βελτιωμένων αμπελουργικών προϊόντων στην Κρήτη, Ιωάννινα, Λήμνο και Σάμο».
Στα παραδοτέα του συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, απαλλαγμένοι από ιώσεις κλώνοι ποικιλιών αμπέλου, αμπελώνας βάσης στη Μεσσαρά με υποκείμενα και ποικιλίες αμπέλου κ.ά. Επίσης, ακόμη και σήμερα υλοποιείται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Περιφερειακού Πόλου Καινοτομίας Κρήτης το σχετικό έργο με τίτλο «Μοριακή ταυτοποίηση γηγενών ποικιλιών». Ανάλογα σχετικά έργα έχουν υλοποιηθεί και σε άλλες περιοχές της χώρας μας με ενεργό συμμετοχή κυρίως του Εργαστηρίου Αμπελολογίας του Γ.Π.Α. (βλέπε ), της VITRO HELLAS (βλέπε ) κ..α.., τα περισσότερα με χρηματοδότηση της Γ.Γ.Ε.Τ.
Παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες καθώς και τις αλλεπάλληλες ημερίδες, συσκέψεις κ.λπ. δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα Εθνικό Πρόγραμμα Παραγωγής Πιστοποιημένου Αμπελουργικού Πολλαπλασιαστικού Υλικού (μολονότι από το 1995 θα έπρεπε να υφίσταται σύμφωνα με τις Οδηγίες της Ε.Ε.). Έτσι, όχι μόνο δεν έχει πιστοποιηθεί μέχρι σήμερα κανένας κλώνος ελληνικής ποικιλίας, αλλά ούτε καν τα σχετικά πρωτόκολλα αξιολόγησης των υποψήφιων κλώνων που απαιτούνται για την πιστοποίησή τους, είναι διαθέσιμα.
Και εύλογα διερωτάται κανείς, πως χρηματοδοτούνταν αυτά τα προγράμματα όταν εκ των προτέρων ήταν γνωστό ότι δεν μπορούσε να πιστοποιηθεί στη χώρα μας, ο όποιος κλώνος απομονωνόταν; Ενδιαφέρθηκε κανείς τι έγινε το όποιο υλικό αποκτήθηκε, γιατί όσες προσπάθειες και αν έγιναν στο πλαίσιο της Μελέτης του ΤΕΙ να καταγραφή, για περαιτέρω αξιοποίηση, απέτυχαν; Μήπως το εκμεταλλεύονται άλλοι;
Αντίθετα, στις άλλες προηγμένες αμπελουργικά χώρες, οι αμπελουργοί χρησιμοποιούν μόνο πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό, σε πολλές από τη δεκαετία του 1980. Για παράδειγμα, στη Γερμανία είχαν εγγραφεί το 1985 στον επίσημο κατάλογο 328 κλώνοι 27 ποικιλιών που καλλιεργούνται στη χώρα αυτή (Boubals, 1985). Έτσι σήμερα, η καλλιέργεια, ιδιαίτερα των οινοποιήσιμων ποικιλιών, βασίζεται στους κλώνους. Δεν είναι τυχαίο ότι μόνο στη Γαλλία υπάρχουν 50 πιστοποιημένοι κλώνοι της ποικιλίας Pinot Noir, ενώ στην Καλιφόρνια έχουν πιστοποιηθεί περισσότεροι από 70 κλώνοι Chardonnayª.
Κατά συνέπεια, οι αμπελουργοί μας χρησιμοποιούν «standard ή κοινό» πολλαπλασιαστικό υλικό, με εξαίρεση το «πιστοποιημένο πολ/κό υλικό» των ξενικών ποικιλιών, που εισάγεται από φυτώρια της Ιταλίας και Γαλλίας (κατά κανόνα είναι προϊόν κλωνικής επιλογής). Μάλιστα, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ξέρουν ούτε καν τα χαρακτηριστικά των κλώνων που αγοράζουν, αν και μεταξύ των κλώνων παραδοσιακών ποικιλιών υπάρχουν εκπληκτικές διαφορές που αφορούν τη σύσταση των σταφυλιών και το ποιοτικό δυναμικό τους γενικότερα, την αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες κ.ά.
Εν τω μεταξύ, τρία χρόνια μετά την παράδοση της Μελέτης, στο κατάλογο του 2012 του φυτώριου της Ιταλίας Vivai Cooperativi Rauscedo (VCR), συμπεριλαμβανόταν για πρώτη φορά οι ποικιλίες μας Αγιωργίτικο, Ασύρτικο, Αθήρι, Κοτσιφάλι, Κορινθιακή σταφίδα, Μαλαγουζιά, Μαυροδάφνη, Μοσχόμαυρο, Ξινόμαυρο κ.ά., με την επισήμανση ότι προέρχονται από τη συλλογή της Vitro Hellas.
Εκείνο όμως που πραγματικά σοκάρει είναι το γεγονός ότι, στο ίδιο κατάλογο συμπεριλαμβανόταν και κλώνοι ιδιοκτησίας του (σε παρένθεση το όνομα του κλώνου) των ποικιλιών Λιάτικο (VCR295), Λημνιό (VCR294), Μοσχοφίλερο (VCR292, VCR293), Σουλτανίνα (VCR122) και Βιδιανό (VCR289) κ.ά., που είχαν πιστοποιηθεί από το Υπουργείο Γεωργίας της Ιταλίας. Τέσσερα χρόνια μετά, στην Αγρότικα του 2016, τα φυτώρια αμπέλου Μπακασιέτα πληροφορούσαν ότι σε συνεργασία με τον IFV (Institut FranÁais de la Vigne et du Vin)) υλοποιούσαν πρόγραμμα κλωνικής επιλογής γηγενών ποικιλιών (με το γαλλικό πρωτόκολλο φυσικά).
TΕΛΙΚΑ, μετά από 50 περίπου χρόνια, στις 7 Ιουνίου 2016 δημοσιεύτηκε, το πρώτο ελληνικό πρωτόκολλο («Τεχνικός κανονισμός επιλογής και αποδοχής κλώνων ποικιλιών και κλώνων υποκειμένων αμπέλου»). Στο διάστημα που μεσολάβησε και ενώ είχαν εγκριθεί σημαντικά νέα προγράμματα, όπως το CloSeViVa (Κλωνική επιλογή.
Αξιοποίηση του γενετικού υλικού της αμπέλου), δεν υπήρξε κάποια πρόοδος με αποτέλεσμα την νέα απόφαση του Κ. Βορίδη στην οποία περιγράφεται εκ νέου η διαδικασία εγγραφής και διαγραφής των κλώνων στον εθνικό κατάλογο. Για την τελευταία υπήρξε έντονη αντίδραση από την ΚΕΟΣΟΕ και τον σύμβουλο της κ. Σταυρακάκη, του οποίου η συνεισφορά στη χάραξη της πολιτικής στον τομέα της Αμπελουργίας, τις τελευταίες δεκαετίες, είναι αδιαμφισβήτητη, με ότι αυτό συνεπάγεται.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, με τη νέα απόφαση, προσωπικά πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα δούμε επιτέλους τον πρώτο πιστοποιημένο στη χώρα μας κλώνο γηγενούς ποικιλίας.
Ο Ιωάννης Φυσαράκης είναι ομοτ. καθηγητής Αμπελουργίας Τμ. Γεωπονίας (Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο)