PLASTIKI… Εμείς θα το προφέραμε Πλαστική, αλλά –μάλλον- η λέξη είναι παροξύτονη δηλ. «Πλασ-Tίκι». Είναι το όνομα ενός σκάφους, τύπου καταμαράν. Η κατάληξη –τίκι έχει σχέση με τη θρυλική σχεδία «Κον – Τίκι», του νορβηγού εξερευνητή Θωρ Χέυερνταλ.
Η σχεδία του ήταν χειροποίητη, όπως έκαναν στα παλιά χρόνια, κατασκευασμένη από ελαφρύ ξύλο, από το τροπικό δέντρου balsa· ήταν μια ελαφριά κατασκευή που προσομοίαζε με εκείνες των πρωτόγονων θαλασσοπόρων των τροπικών.
Ο Χέυερνταλ ήθελε να αποδείξει ότι ο άνθρωπος μπορούσε να πραγματοποιεί μακρινά θαλασσινά ταξίδια, πολύ πριν από τον Κολόμβο. Έτσι, το 1947, με τη σχεδία «Κον Τίκι» (από το όνομα ενός θεού των Ίνκας), σάλπαρε από το Περού (Νότια Αμερική) και σε 101 μέρες έφτασε στη σημερινή Γαλλική Πολυνησία, στο Αρχιπέλαγο Τουαμότου, στο Νότιο Ειρηνικό, καλύπτοντας μια απόσταση 6.900 χλμ.
Τη δόξα του Χέυερνταλ ζήλεψε ο David de Rothschild, ο οποίος κατασκεύασε το καταμαράν Plastiki, χρησιμοποιώντας 12.500 άδεια πλαστικά μπουκάλια και άλλα ανακυκλωμένα πλαστικά αντικείμενα. Έτσι, στις 20 Μαρτίου του 2010, απέπλευσε με το εξαμελές πλήρωμά του, από το Σαν Φρανσίσκο, της Καλιφόρνιας και στις 26 Ιουλίου, έφτασε στο Σίδνεϋ, της Αυστραλίας. Η φιλοσοφία του εγχειρήματος ήταν να δείξει ότι τα απόβλητα μπορεί να είναι μια πηγή από την οποία προκύπτουν χρήσιμα αντικείμενα (άδεια μπουκάλια, πλαστικά δοχεία κ.ά.).
Από πλευράς γλώσσας, είναι κρίμα που υπάρχει μια περίπου απειροελάχιστη πιθανότητα να γνωρίζουν οι χρήστες του όρου Plastic, ότι πρόκειται για λέξη με ελληνική προέλευση. Ποιος νοιάζεται ή κι αν ενδιαφερθεί κάποιος, πιθανώς να νομίζει ότι … αφού δεν ηχεί ως αγγλική, μάλλον θα είναι λατινική!
Ερώτηση: Ποιο είναι το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο; Μα … η Αυστραλία! Όχι; Καλά· η Αυστραλία δεν κατατάσσεται στα νησιά, επειδή είναι ήπειρος. Τότε, το μεγαλύτερο νησί είναι η Γροιλανδία. Σωστάααα!. Το δεύτερο από τα μεγαλύτερα νησιά, ποιο είναι; Μα, η Νέα Γουϊνέα! Σωστά; … Λάθος!!! Μπορεί στον κατάλογο μεγέθους των νησιών να φιγουράρει δεύτερη, η Νέα Γουϊνέα, βόρεια της Αυστραλίας, αλλά σήμερα κερδίζει το χάλκινο μετάλλιο.
Το αργυρό και τη δεύτερη θέση την καταλαμβάνει η «Μεγάλη Κηλίδα Απορριμμάτων του Ειρηνικού»!!! (Great Pacific garbage patch). Η κηλίδα είναι ένα «νησί» από πλαστικά απόβλητα, που επιπλέει μεταξύ του συμπλέγματος των νησιών της Χαβάης και της Καλιφόρνιας· η έκτασή της υπολογίζεται μεταξύ των 700.000 τετρ. χλμ. (δηλ. περίπου όσο η έκταση της πολιτείας του Τέξας) και των 1.660.000 τετρ. χλμ. (όσο τρεις φορές η έκταση της Γαλλίας!).
Η κηλίδα αυτή σχηματίστηκε από τα πλαστικά αντικείμενα, που απορρίπτονται στους ωκεανούς και παρασύρονται από τα θαλάσσια ρεύματα. Πέντε τρισεκατομμύρια κομμάτια πλαστικού ρυπαίνουν τους ωκεανούς … και οι κηλίδες είναι 5 και όχι μία, αλλά η παραπάνω έχει τα πρωτεία! Είναι η μεγαλύτερη.
Αντίθετα από τα οργανικά απόβλητα, τα οποία με την πάροδο του χρόνου και με τη βοήθεια μικροοργανισμών αποσυνθέτονται, τα πλαστικά διασπώνται από το φως σε όλο και μικρότερα κομμάτια· όμως, το κάθε κομμάτι διατηρεί τις ιδιότητες του πλαστικού και δεν αλλάζει χημικά. Τελικά, αυτή η πλαστική «σκόνη» επιπλέει και εισέρχεται στην τροφική αλυσίδα. Καταναλώνεται δηλ. μαζί με την τροφή από πολλούς θαλάσσιους οργανισμούς… Τα πλαστικά προσελκύουν θαλασσοπούλια και ψάρια.
Όταν αυτά καταναλώνουν τεμαχίδια πλαστικού, αυτά περνούν και στους θηρευτές τους, των οποίων αποτελούν τροφή. π.χ. Τα κομμάτια των πλαστικών (που περιέχουν και τοξίνες), καταναλώνονται από μέδουσες. Αυτές αποτελούν τροφή για τα ψάρια , τα οποία –τελικά- καταναλώνονται από τον άνθρωπο, ο οποίος είναι ο τελικός αποδέκτης αυτών των επιβλαβών ουσιών. (Το «τελικός» θέλει κάποια συζήτηση, αλλά δεν είναι του παρόντος).
Ακόμα, κάποια πλαστικά διασπώνται μέσα σε ένα χρόνο από τη στιγμή που θα απορριφθούν στη θάλασσα, ελευθερώνοντας τοξικές ουσίες, επιβλαβείς για πολλές μορφές θαλάσσιας ζωής. Από την άλλη, είναι γνωστές οι συχνές περιπτώσεις, όπου θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια και άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί μπερδεύονται και παγιδεύονται σε πλαστικά δίκτυα ή άλλης μορφής πλαστικά. Έχει υπολογιστεί ότι αυτά τα απορρίμματα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επηρεάζουν 267 είδη ζωής, στον πλανήτη. Και πώς να μην επηρεάζουν, όταν κάθε χρόνο ρίπτονται στις θάλασσες και στους ωκεανούς πάνω από 8 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι σκουπιδιών!!!
Καθώς τα κατακερματισμένα πλαστικά και άλλα απόβλητα συγκεντρώνονται στην επιφάνεια της θάλασσας ή αμέσως κάτω από αυτή, παρεμποδίζουν την ακτινοβολία του ήλιου να φτάσει στο πλαγκτόν και στα φύκια, που είναι «αυτότροφοι» οργανισμοί, δηλ. παράγουν από μόνοι τους την τροφή τους, αλλά και αποτελούν τροφή για άλλους οργανισμούς. Έτσι, απειλείται η συνέχεια της τροφικής αλυσίδας…
Και μια και βρισκόμαστε στις θάλασσες και στους ωκεανούς, να αναφέρουμε την ελληνική προέλευση των όρων plagton, για τους μικροοργανισμούς που πλανώνται, παρασυρόμενοι παθητικά από τα ρεύματα και τα κύματα· «νηκτόν» (nekton) για τους οργανισμούς που κολυμπούν – μετακινούνται με δικά τους μέσα, όπως ψάρια κ.λπ.· «πλευστόν» (pleuston) και «νευστόν» (neuston) για τους οργανισμούς που ζουν στην επιφάνια του νερού… (προσέχουμε και τη διατήρηση –από τους ξένους- του τελικού «ν», που εμείς έχουμε προ πολλού καταργήσει).
Προσπάθειες καθαρισμού γίνονται, όπως η συλλογή των πλαστικών με δίκτυα (απλουστευτική περιγραφή). Πιστεύεται ότι αφενός η συλλογή και αφετέρου η αποφυγή περαιτέρω απόρριψης πλαστικών στις θάλασσες, μπορεί να απαλλάξει τους ωκεανούς από το φαινόμενο των κηλίδων, ως το 2050 (ή το 50% μέσα σε 10 χρόνια). Επακόλουθο θα είναι οι ευεργετικές για τον πλανήτη επιπτώσεις…
Νησί από πλαστικά, λοιπόν… Η απορία είναι, γιατί δεν βρέθηκε κάποιος φωτισμένος δήμαρχος να υψώσει την ελληνική σημαία πάνω σ’ αυτό το νησί και να κατοχυρώσει την ελληνική παρουσία σ’ αυτό το διεθνή χώρο, αντί για τα Ίμια, όπως έκαμε ο Δωδεκανήσιος δήμαρχος, που ούτως ή άλλως είναι ελληνική γη και από την άλλη υπήρξε μια προκλητική ενέργεια για τους αλλοπρόσαλλους γείτονές μας; Θα πει κανείς ότι: θα υψώσουμε τη σημαία μας πάνω σε μια θαλάσσια χωματερή; Γιατί… μήπως το είδος είναι άγνωστο στη χώρα μας;
Επίσης, μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι: σε τι θα μας χρησιμεύσουν τα πλαστικά απορρίμματα λογής – λογής; Μήπως κι εδώ δεν έχουμε χρήσιμα πράγματα, που με τις ενέργειές μας τα υποβαθμίζουμε στο επίπεδο των απορριμμάτων, όπως νόμους που δεν εφαρμόζουμε, κανονισμούς που δεν τηρούμε, οδηγίες που απεμπολούμε, χρέη που δεν πληρώνουμε και τόσα άλλα…
Κλείνουμε την οικολογική περιπλάνησή μας στους ωκεανούς, με τον προφητικό στίχο του Δ. Σαββόπουλου, που ωστόσο επιδέχεται αρκετή δόση κριτικής, όπως κι αν το δούμε: «Σημαία από νάυλον υψώνουμε, σημαία πλαστική… Ο κόσμος δεν έχει τίποτε να χάσει και τίποτε να βρει»!
Είναι έτσι;