Τύχη αγαθή μού επέτρεψε να γνωρίσω τον Ρουσσέτο Παναγιωτάκη, τον καλλιτέχνη, τον άνθρωπο. Ένας κοινός φίλος με προέτρεψε να επισκεφθώ το ατελιέ του ζωγράφου στην Κερά. Εκεί θυμάμαι, στο αναπαλαιωμένο εργαστήρι του, δίπλα στις μυλόπετρες του παλιού ελαιοτριβείου, είδα τον ζωγράφο να ζει και να δημιουργεί σε κλίμα μυθικό.

Με την ευκαιρία των εγκαινίων της έκθεσης “Ρουσσέτος 2020” στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, θα επιχειρήσουμε μια σύντομη περιήγηση στο ζωγραφικό του κόσμο για να παρουσιάσουμε πτυχές μιας πολυδιάστατης, δυναμικής ζωγραφικής, εμπνευσμένης κυρίως από τον Κρητικό μυθόκοσμο και τις Μινωικές μνήμες.

Το ζωγραφικό έργο του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη μάς προσκαλεί σε ένα ταξίδι στις ρίζες, στην ιστορία, στη Μινωική Κρήτη, αλλά και στην Κρήτη των πολέμων ενάντια στους κατακτητές, στην Κρήτη των αγώνων και των επαναστάσεων.

Μας προσκαλεί επίσης σε ένα ταξίδι στο «ά-λογο» στοιχείο της ανθρώπινης ψυχής, μέσα από εικόνες που ενσαρκώνονται, όπως χαρακτηριστικά δηλώνει ο ίδιος ο ζωγράφος, «από συγκλονιστικές σκέψεις και γεγονότα των ημερών μας».

“Εν αρχή ην ο μύθος” και η ζωγραφική του Ρουσσέτου παρουσιάζει μια τεκμηριωμένη θεώρηση της Κρητικής μυθολογίας. Οι λέξεις μυθολογία, μύθος, μυστήριο, μύστης, προέρχονται από κοινή ρίζα, το ρήμα «μυώ».

Διά του μύθου γινόταν η μύηση των νέων στα μυστικά και στις εμπειρίες της φυλής, η μετάβαση από την άγνοια στη γνώση. Στο μύθο αναζητά και ο Ρουσσέτος τις αρχέγονες ρίζες της ύπαρξής μας. Δια του μύθου θέτει παράλληλα προβληματισμούς για την εποχή μας. Ο μύθος γίνεται η γέφυρα που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και προοιωνίζει το μέλλον.

Η ευρεία μυθολογική θεματική του Ρουσσέτου ανασυνθέτει σκόρπιες ψηφίδες του Μινωικού παρελθόντος και παρουσιάζει νέες αναγνώσεις των μύθων με στόχο την αποκατάσταση της Κρητικής Μυθολογίας.

Στα έργα του δεσπόζουν οικείες μορφές του Κρητικού Μυθόκοσμου, ο Μινώταυρος ή ο μινωικός ταύρος, μυθικές θεότητες και όντα, η υποβλητική μεγαλοπρέπεια της θεογονίας, η «κλεψιά» της Ευρώπης από τον Δία, ο Δαίδαλος και τα γοργοτάξιδα μινωικά ιστιοφόρα. Πρόκληση αποτελεί η αποκωδικοποίηση των συμβολισμών στο έργο του Ρουσσέτου, σε μια προσπάθεια προσέγγισης των προθέσεων του δημιουργού και των αναφορών που επιχειρεί στο σήμερα.

Αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής στις συνθέσεις του είναι ο μινωικός ταύρος που λειτουργεί αναμφίβολα ως αρχετυπικό σύμβολο δύναμης. Για τον ζωγράφο όμως, ο Μινώταυρος δεν είναι το μυθικό τέρας που γνωρίζουμε από την εκδοχή της πεισιστράτιας έμπνευσης.

Ο Ρουσσέτος θέτει προβληματισμούς για την πλαστότητα του μύθου που δημιούργησε ο Πεισίστρατος με στόχο να προετοιμάσει το έδαφος για την πάλη της Αθήνας εναντίον του Μίνωος. Η πρόθεση του Ρουσσέτου είναι να φωτίσει την αλήθεια πίσω από το μύθο.

Και η αλήθεια είναι πως ο Μινώταυρος απηχεί τη μεγάλη σημασία που είχε ο ταύρος στη λατρεία, στη Μινωική Κρήτη. Οι αρχές των όντων αυτών με τη μικτή φύση βρίσκονται στις μαγικές τελετές και στις παραστάσεις σκηνών όπου συμμετείχαν άνθρωποι φέροντες ζωόμορφες μάσκες.

Παράλληλα, ο μινωικός ταύρος λειτουργεί στο έργο του Ρουσσέτου ως σύμβολο εθνικής αφύπνισης. Στη δουλειά του με θέμα «το ά-λογο», ο ζωγράφος ρίχνει γέφυρες στο σήμερα.

Η κεντρική ιδέα αυτής της συλλογής έργων είναι η ανατροπή της αδράνειας, η διαμαρτυρία και η κινητοποίηση για την υπεράσπιση αξιών. Βαθύς γνώστης της δύναμης όσο και της ποιητικής της εικόνας, ο ζωγράφος ξεκινά από τις ρίζες του Μινωικού πολιτισμού για να διαμαρτυρηθεί, να καυτηριάσει τα τεκταινόμενα και να προβληματίσει.

Ο Ρουσσέτος δεν διστάζει να προτείνει νέες αναγνώσεις της μυθολογίας. Ο μύθος του Δαίδαλου και του Ίκαρου ερμηνεύεται στα έργα του ως λεκτικό σχήμα που παραπέμπει στη μεγάλη ταχύτητα που μπορούσαν να αναπτύξουν τα γοργοτάξιδα Μινωικά ιστιοφόρα.

Στις συνθέσεις του που έχουν χαρακτηριστεί ως «χρωματικά μανιφέστα» αποδίδονται οι συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα η περιπέτεια του Ίκαρου. Στη σύνθεση με το γοργοτάξιδο μινωικό καράβι, ο ζωγράφος υπογραμμίζει την απόλαυση του ταξιδιού που υποδηλώνεται ως πτήση στους αιθέρες.

Αγαπημένο μυθολογικό θέμα του Ρουσσέτου είναι η αρπαγή ή «η κλεψιά της Ευρώπης». Σύμφωνα με τον γνωστό μύθο, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο, την απήγαγε και την οδήγησε στην Κρήτη, στον τόπο που γεννήθηκε. Στις συνθέσεις του παρουσιάζεται η Ευρώπη ως πανώρια κόρη, ως νύφη, πάνω στο θεό ταύρο, ενδεδυμένη με λαμπρή μινωική φορεσιά. Τα χρώματα του Ρουσσέτου αιχμαλωτίζουν με την ένταση και την εκφραστικότητά τους.

Η αλληγορία του έργου είναι πρόδηλη και αφορά στις μυθολογικές ρίζες της Ευρώπης και στη σχέση της με τον Μινωικό και Ελληνικό πολιτισμό. Παράλληλα όμως, ο Ρουσσέτος στέλνει τα δικά του μηνύματα απέναντι στη δημιουργική περιπέτεια που αποτελεί η ενοποίηση της Ευρώπης.

Η πανώρια νύφη λειτουργεί ως σύμβολο της κοινής Ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και εκφράζει το ελεύθερο και ανήσυχο Ευρωπαϊκό πνεύμα που οφείλει να είναι δεκτικό στη συνάντηση πολιτισμών και στη διαφορετικότητα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνθεση του Ρουσσέτου που εικονίζει τον μύθο του ιερού γάμου του θεού Διόνυσου και της κόρης του Μίνωα, Αριάδνης, στο Κρητικό νησί της Δίας.

Οι δύο θεοί ενωμένοι σε ένα σώμα, εξασφαλίζουν την ευημερία της Κρήτης που συμβολίζεται με το μινωικό ανάκτορο μέσα σε ένα πολύσπορο ρόδι. Πρόθεσή του ζωγράφου είναι να στείλει το μήνυμα της ισορροπημένης ανθρώπινης ζωής, χάρη στην αρμονική συνύπαρξη και συνέργεια της αρσενικής και της θηλυκής αρχής.

Όταν η θηλυκή αρχή της ζωής, της δημιουργίας, της σοφίας και της προσφοράς, συνδυάζεται με την αρσενική αρχή της δράσης και της ενθάρρυνσης, τότε η αρμονική τους ένωση οδηγεί στην πληρότητα και στο “θείο”.

Συχνά ο Ρουσσέτος παρουσιάζει σε συνθέσεις του τον μινωικό γρύπα που συνδυάζει τη δύναμη του λέοντος και την όραση του αετού, να πετά πάνω από κάποιο υπαίθριο ιερό. Ο Γρύπας, γνωστός και από την Αίγυπτο, συμβολίζει τη βασιλική αλλά και τη θεία ισχύ.

Για τον Ρουσσέτο όμως, ο μινωικός γρύπας γίνεται η μορφή που θα αφυπνίσει τις ψυχικές δυνάμεις και τις ικανότητες μιας φυλής και ενός έθνους σε καιρούς κρίσης. Ως σύμβολο θα μεταφέρει τη βαθιά χαρά, την αισιοδοξία και τη δύναμη που θα ανατρέψει εξωγενείς και ενδογενείς επιβουλές, όπως αυτές που καταγράφονται στην ιστορία της Κρήτης.

Από μορφολογικής άποψης, ο Ρουσσέτος υιοθετεί τα βασικά χαρακτηριστικά της Μινωικής ζωγραφικής. Εμπνέεται από την αισθητική των ανακτορικών τοιχογραφιών του Μινωικού πολιτισμού όπου η αναπαράσταση της φύσης και του ανθρώπου συνδυάζεται με πληθώρα συμβόλων. Όπως οι ομότεχνοί του Μινωίτες, δημιουργεί μια αλληγορική ζωγραφική με μυθολογικές αναφορές που διακρίνεται για την φυσιοκρατία και τη λεπτότητα στην απόδοση των μορφών, την κίνηση και τα έντονα, φωτεινά χρώματα.

Ο Ρουσσέτος επιμελείται με προσοχή την πλαστικότητα της φόρμας, τα στοιχεία που καθορίζουν τις γραμμές, τα σχήματα και τα χρώματα. Βασίζει τη ζωγραφική του στη θεωρία του Πλάτωνα “περί ωραίων σχημάτων”, στο κλασικό σχέδιο και στις σχέσεις ζωγραφικής – φωτογραφίας. Με τη σχεδιαστική του δεινότητα πριμοδοτεί την κίνηση και την χρωματική αρμονία που βασίζεται στο ανόθευτο Μινωικό χρώμα και στις αντιθέσεις θερμών και ψυχρών τόνων.

Χρησιμοποιεί τα τρία βασικά χρώματα της Μινωικής ζωγραφικής, το κίτρινο, το κόκκινο και το μπλε, σε συνδυασμό με το λευκό και το μαύρο. Ενίοτε, με εξπρεσιονιστική διάθεση, καταφεύγει σε αποχρώσεις που δεν αντιστοιχούν στο φυσικό πρότυπο.

Δημιουργεί πάνω σε άξονες οριζόντιους, κάθετους και διαγώνιους προκειμένου να τονίσει συμβολικά την ακινησία, τη ζωή και την κίνηση, αντίστοιχα. Φωτίζει πάντα τις συνθέσεις του από πάνω και αριστερά. Με τη χρήση επιθεμάτων έχει την τάση να αποφεύγει ή να καταργεί την προοπτική, ως απάντηση στον Πλάτωνα.

Με τα ζωγραφικά του μέσα δημιουργεί εξαιρετικής δύναμης εικόνες που αποτυπώνουν το εικαστικό του όραμα και αντανακλούν τις απόψεις του για τη ζωγραφική ως διανοητικό παιχνίδι και παράλληλα, ως “μίμηση ονείρου”.

Συμπερασματικά, ο Ρουσσέτος Παναγιωτάκη είναι ένας σύγχρονος, μοντέρνος – κλασικός και ταυτόχρονα ένας κλασικός – μοντέρνος καλλιτέχνης, ένας ακάματος εργάτης του πινέλου και του χρωστήρα. Στα έργα του ανακατασκευάζει τη μνήμη σε πολύπλοκες αλληγορικές αναπαραστάσεις και παρουσιάζει με ρεαλιστικό τρόπο μια ονειρική πραγματικότητα στην πολυπλοκότητα της.

Στα έργα του αναδεικνύεται ένας Ονειρικός Μαγικός Ρεαλισμός, ένα στυλ παραστατικής ζωγραφικής πού αντλεί στοιχεία από το υποσυνείδητο, τον μύθο αλλά και τον αντικειμενικό κόσμο, βρίθει από υπερρεαλιστικά στοιχεία, υπαινικτικό χιούμορ και κωδικοποιημένους συμβολισμούς.

Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί πως ο ζωγράφος δεν αυθαιρετεί στις καλλιτεχνικές αποτυπώσεις του μύθου. Η εικαστική σύλληψη των μύθων βασίζεται σε έγκυρες επιστημονικές πηγές και αποδίδεται με τρόπο πρωτότυπο και προσωπικό.

Παρόλο τον εξωστρεφή, χαρούμενο, παραστατικό τρόπο ζωγραφικής, οι συνθέσεις του Ρουσσέτου ενσωματώνουν το εσωτερικό και το φιλοσοφικό στοιχείο στην αναπαράσταση. Η αξία αυτής της τέχνης δεν έγκειται μόνο στη δομική της συγκρότηση αλλά και στο φιλοσοφικό της περιεχόμενο.

Η τέχνη του Ρουσσέτου κυοφορεί τις αξίες ενός αρχέγονου πολιτισμού ως πρόταση στην ανθρωπότητα. Τα έργα του αποτελούν έναν ύμνο στην φύση, στην ειρήνη, στη ζωή, στην ομορφιά και στον έρωτα.

Εν κατακλείδι, η ζωγραφική του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη προσκαλεί τον επισκέπτη να διεισδύσει στο πρωτόγονο και να βιώσει το μυθικό, μέσα όμως από ένα διαφορετικό πρίσμα. Οι εικόνες του είναι γεμάτες σοβαρές αντιρρήσεις για ότι θεωρείται σταθερό και ακλόνητο.

Βέβαια, η συνάντηση με ένα έργο τέχνης είναι πάντα προσωπική υπόθεση και προτρέπει σε μοναδικό και ανεπανάληπτο διάλογο του έργου με τον θεατή. Κατά τον ίδιο τρόπο που οι λέξεις δεν έχουν ένα μόνο νόημα, έτσι και το έργο της τέχνης, δεν έχει ένα και μοναδικό νόημα. Ο θεατής είναι ο αποδέκτης και ο δημιουργός του μηνύματος ανεξάρτητα από τις όποιες προθέσεις του καλλιτέχνη.

Ο Ρουσσέτος μας προσφέρει μια πολύτιμη ευκαιρία να ξαναδούμε τη μυθολογία, “την παιδική ηλικία της ανθρωπότητας” και να την ανακαλύψουμε εκ νέου. Είμαστε ευτυχείς για αυτήν την ανασύνθεση, αναδιατύπωση και αποκατάσταση του μύθου ως ιδέα, ως μυθική ιστορία, ως καθημερινότητα και ως εικαστική εμπειρία.

Έκθεση ζωγραφικής “Ρουσσέτος 2020”, Βασιλική του Αγίου Μάρκου.

Εγκαίνια: Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου, 18.00

Διάρκεια Έκθεσης: 21 Φεβρουαρίου – 10 Μαρτίου 2020

Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή, 09.00- 14.00 και 17.00- 21.00

Σάββατο, 09.00- 14.00

Διοργάνωση της Περιφέρειας Κρήτης με την υποστήριξη του Δήμου Ηρακλείου. Είσοδος ελεύθερη.

 

* Η Αλεξάνδρα Κουρουτάκη, είναι  δρ. ιστορικός τέχνης, Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό, Μέλος Ε.ΔΙ.Π. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης