Σε ένα πρόσφατο ταξίδι μου συμμετείχα σε μια συζήτηση για τους νόμους των σύγχρονων Κρατών και τον τρόπο που οι πολίτες αντιλαμβάνονται τη δύναμη και τα όρια της νομοθεσίας μέσα σ’ αυτά.
Οι νόμοι, που ορίζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και τις κάθε είδους συναλλαγές και επαφές Κράτους – πολιτών, οφείλουν, διαρκώς, να εκσυγχρονίζονται. Να προσαρμόζονται στις εκάστοτε απαιτήσεις των καιρών και να επηρεάζονται από τα διάφορα ιδεολογικά «ρεύματα» της εποχής τους, χωρίς, όμως, να παρασύρονται από τα ανθρώπινα αρρωστημένα πάθη, αλλά προσπαθώντας να τα προλάβουν.
Φρόνιμο μοιάζει ο νομοθέτης να μην εκφράζει απηρχαιωμένες και παρωχημένες αντιλήψεις και ιδεοληψίες. Συνάμα, πρέπει οι νέοι νόμοι, και μάλιστα όσοι καλούνται να προσδιορίσουν ανθρώπινες σχέσεις, να μην ξεχνούν ότι απευθύνονται προς τον άνθρωπο.
Το τελευταίο θα το επιτύχουν μονάχα όταν αντιληφθούν τον πραγματικό τους σκοπό και προορισμό, τη νουθεσία και τη βοήθεια των σύγχρονων ανθρώπων για να ζουν σε σύγχρονα και ευνομούμενα κράτη και όχι την εκδίκηση απέναντι στον εγκληματία και το δράστη.
Γιατί, στα περισσότερα των καθημερινών εγκλημάτων, φταίχτης πραγματικός είναι η ίδια η πολιτεία, επειδή, νομίζω, δεν φροντίζει να διαπαιδαγωγεί, σωστά και έγκαιρα, τα μέλη της και ύστερα τους ζητά, ως άσπλαχνος τιμωρός και «δημόσιος κατήγορος», να λογοδοτήσουν για τα λάθη και την αντικοινωνική τους συμπεριφορά.
Στην τελευταία περίπτωση έγκειται και το άδικο ή παράλογο να ζητά «τιμωρία» για τα απείθαρχα μέλη της μια κοινωνία, η οποία, συχνότατα, δεν προστατεύει τους νομοταγείς όσες φορές η ίδια δεν σέβεται ή μάλλον καταπατά αφόρητα τους κανόνες και τους νόμους της αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης.
Ο κίνδυνος να μην έχουν οι νόμοι καμία δύναμη και απήχηση στα μέλη μιας κοινωνίας είναι πιο ορατός στις περιπτώσεις της μαζοποίησης. Με τη μαζοποίηση, χάνεται η ευκαιρία του ατόμου να αναζητήσει (και να βρει) στους νόμους το δίκιο του, να βροντοφωνάξει για την ατομική του ελευθερία και ύπαρξη και να διεκδικήσει τα δικαιώματα που θα του παρείχε η πολιτεία ως πολίτη και ως ανθρώπου.
Αναπόφευκτα, τότε, ο πολίτης γίνεται μέρος του όχλου, συνθλίβεται μέσα στην κοινή βούληση, που, όχι σπάνια, παρασυρόμενη από εφήμερα πάθη, είναι λανθασμένη, και όσες φορές τείνει να «σηκώσει κεφάλι», να διαφοροποιηθεί, πέφτει θύμα των «καταστάσεων» και της κοινωνικής «σήψης», γιατί δεν υπάρχουν νόμοι να τον προστατέψουν, αφού τους κατάντησαν «γράμμα κενό» η αχαλίνωτη δύναμη της ασύνετης μάζας και οι αρχομανείς πολιτικοί.
Ο καθένας μας ως πολίτης έχει πολλά δικαιώματα, αρκετές υποχρεώσεις, μα και ευθύνες. Η σπουδαιότερη, όμως, ευθύνη είναι η συμβίωσή μας με τους άλλους ανθρώπους. Και αυτή θα είναι η αρμονικότερη και η κοινωφελέστερη, οσάκις όλοι αγωνιζόμαστε για τη θέσπιση (και την απαρέγκλιτη τήρηση) νόμων που θα στηρίζονται, κυρίως, στον… ανθρωπισμό!
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ., φιλόλογος, Msc Διαχ/σης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Διαχ/σης Πληροφ/κών συστημάτων