Συνεπής στην υπόσχεση που έδωσα στο προηγούμενο άρθρο μου «περί εκπαιδεύσεως», συνεχίζω την επισκόπηση και τον σχολιασμό, πάνω σε εκπαιδευτικά θέματα, ων ουκ έστιν αριθμός, κατά τον ρού και την εξέλιξη μιας σχολικής χρονιάς.
Πρώτα απ΄όλα όμως θα αναφερθώ στην αναπλήρωση των κενών που παρατηρούνται από την έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού, τώρα πλέον που έχει περάσει ο μήνας Οκτώβριος, οι ελλείψεις θα έπρεπε ήδη να έχουν καλυφθεί ώστε να μη χαθούν άλλες διδακτικές ώρες.
Η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, έχει να επιτελέσει δύσκολο και βαρύ έργο. Η γνώση μου και η εμπειρία μου ως δασκάλου επί σχεδόν σαράντα χρόνια, μου επιβάλλουν να ζητήσω άμεσα αυτό που λέγεται ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ.
Όλες οι προηγμένες χώρες έχουν καθιερώσει, ως γνωστόν, την αξιολόγηση σε όλους τους τομείς της κρατικής λειτουργίας. Στην εκπαίδευση η αξιολόγηση είναι επιθυμητή από όλους εκείνους τους εργάτες που διακονούν την εκπαίδευση και εργάζονται με όλη τη δύναμη της ψυχής τους.
Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου που παράγει κάθε σχολική μονάδα, αξιολόγηση των αναλυτικών και ωρολογίων προγραμμάτων, αξιολόγηση των υποδομών, αξιολόγηση, γιατί όχι, όλων των εκπαιδευτικών. Αξιολόγηση όχι βέβαια τιμωριτική! Αξιολόγηση για βελτίωση επιμόρφωση και μετεκπαίδευση.΄Ετσι, βρε παιδί μου, για να δούμε επιτέλους ποιο δρόμο πρέπει να ακολουθήσουμε. Τι πρέπει να διορθώσουμε, τι πρέπει να συμπληρώσουμε και τι πρέπει ακόμα ακόμα να εγκαταλείψουμε. «ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ» με συγκεκριμένα κριτήρια, αδιαμφισβήτητα, ξεκάθαρα και σαφέστατα.
Όμως σήμερα θα ασχοληθώ περισσότερο με τις μαθήτριες και τους μαθητές. Θέμα όχι εύκολο. Θέμα με απέραντο μήκος και απέραντο πλάτος.
Ας δούμε, λοιπόν, ποια εργαλεία έχει στα χέρια της η Πολιτεία για να εκπαιδεύει τα Ελληνόπουλα στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Πρώτα απ΄όλα αναφέρομαι στον Νόμο 1566/1985 «Δομή και λειτουργία της α/θμιας και β/θμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις». Στο πρώτο άρθρο του αναφέρονται τα παρακάτω: «Σκοπός της α/θμιας και β/θμιας εκπαίδευσης είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε ανεξάρτητα από φύλλο και καταγωγή να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά.
Ειδικότερα υποβοηθεί τους μαθητές:
- Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης παράδοσης.
- Να καλλιεργούν και να αναπτύσσουν αρμονικά το πνεύμα και το σώμα τους, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητές τους. Να αποκτούν, μέσα από τη σχολική τους αγωγή, κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση, να αντιλαμβάνονται και να συνειδητοποιούν την κοινωνική αξία και ισοτιμία της πνευματικής και της χειρωνακτικής εργασίας. Να ενημερώνονται και να ασκούνται πάνω στη σωστή και ωφέλιμη για το ανθρώπινο γένος χρήση και αξιοποίηση των αγαθών του σύγχρονου πολιτισμού, καθώς και των αξιών της λαϊκής μας παράδοσης.
- Να αναπτύσσουν δημιουργική και κριτική σκέψη και αντίληψη συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας, ώστε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και με την υπεύθυνη συμμετοχή τους, να συντελούν αποφασιστικά στην πρόοδο του κοινωνικού συνόλου και στην ανάπτυξη της πατρίδας μας.
- Να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες και να διαφυλάσσουν και προάγουν τον πολιτισμό.
- Να αναπτύσσουν πνεύμα φιλίας και συνεργασίας, με όλους τους λαούς της γης προσβλέποντας σε έναν κόσμο καλύτερο, δίκαιο και ειρηνικό. Να μπορούν να πλάσουν έναν καινούργιο κόσμο, ελεύθερο, δημοκρατικό, κοινωνικά δίκαιο, πολιτιστικά ωραίο και ηθικά στέρεο».
Το αμείλικτο ερώτημα που αβίαστα προκύπτει είναι το παρακάτω:
Εκπληρώνεται σήμερα και υπηρετείται ο σκοπός που θέτει με σαφέστατο σφαιρικό πολυεπίδεδο και απολύτως επιστημονικό τρόπο ο Νόμος 1566/1985 στα σχολεία;
Οι μαθήτριες και οι μαθητές εκπαιδεύονται σύμφωνα με τα προστάγματα και τις παραινέσεις του παραπάνω νόμου;
Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα ας δοθεί από εσάς τους αναγνώστες. ΄Ολοι λίγο πολύ γνωρίζετε και έχετε επαφή με τα σχολεία όπου φοιτούν τα παιδιά σας και επομένως είστε σε θέση να δώσετε απάντηση.
Αλλά ας ασχοληθούμε περισσότερο με τις μαθήτριες και τους μαθητές. Δυστυχώς τα ακόλουθα δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Και τούτο οφείλεται σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» η οποία έφερε σε φως ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός. Ένα τεράστιο ποσοστό των μαθητών α/θμιας και β/θμιας εκπαίδευσης διαπιστώνεται ότι είναι λειτουργικά «ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ».
Αλλά ας δούμε με περισσότερη λεπτομέρεια τα πράγματα:
Οι αναλφάβητοι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες! α) τους οργανικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που δεν διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δεν φοίτησαν ποτέ σε σχολείο και β) τους λειτουργικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που πέρασαν από τα σχολεία, επομένως διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν καλλιέργησαν αυτές τις γνώσεις με αποτέλεσμα να ατονήσουν και να ξεχαστούν.
΄Ετσι, σήμερα, ο λειτουργικάαναλφαβητισμός έχει αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων, τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων (κοινωνική, οικονομική, πολιτική). Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι ανεξάρτητη από την τυπική μόρφωση και συναντάται σε κάθε κοινωνικό στρώμα. Ο αναλφαβητισμός είναι φαινόμενο δηλωτικό της πολιτισμικής ανάπτυξης ενός λαού.
Οι χαμηλές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών οφείλονται σε διάφορα χαρακτηριστικά της ελληνικής εκπαίδευσης, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται η ενθάρρυνση της απομνημόνευσης και της παπαγαλίας, το περιεχόμενο και η δομή των αναλυτικών προγραμμάτων, η ελλιπής κατάρτιση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, καθώς και οι ποικίλες άλλες ανεπάρκειες και δυσλειτουργίες (έλλειψη προσωπικού, κτήρια σε κακή κατάσταση, ανεπαρκείς βιβλιοθήκες και εργαστήρια, λίγοι υπολογιστές κ.α). Σπουδαίο λόγο θα έχει όπως αναφέρω και παραπάνω η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ.
Προσθέτω από δική μου εμπειρία τα παρακάτω:
Η γενιά μας, δυστυχώς, η άμεσα μεταπολεμική γενιά, πέρασε φτώχειες, δυσκολίες, ελλείψεις, σκληρές έως πέτρινες εποχές και ,κουβαλώντας αυτές τις αρνητικές εμπειρίες, θέλησε τα παιδιά της να μη γνωρίσουν δυσκολίες και βάσανα. Για τον λόγο αυτό, φρόντιζε να προσφέρει τα πάντα ή έστω αυτά που μπορούσε στα παιδιά της. Αυτό κατά την ταπεινή μου γνώμη ήταν και το μεγάλο λάθος.
Και τούτο γιατί η υπερπροστασία που εφαρμόστηκε έφερε αρνητικά αποτελέσματα. Μια σοφή λαϊκή παροιμία λέει «το αγώι ξυπνά τον αγωγιάτη».
Στην περίπτωση που αναφέρω παραπάνω δεν υπήρξε ούτε αγώι ούτε αγωγιάτης, αφού τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα προσφέρονταν στα παιδιά έτοιμα, ανέκοπα, χωρίς να κινήσουν ούτε το μικρό τους δακτυλάκι. Η δημιουργία όμως δεν είναι πίτα που πέφτει από τον ουρανό ως μάννα. Η δημιουργία είναι συνυφασμένη με την ανάγκη. Εφόσον υπάρχει ανάγκη θα σηκώσω τα μανίκια και θα πέσω στον αγώνα. Όταν ανάγκη, δεν υπάρχει, την αράζω και δεν κάνω το παραμικρό
. Γιατί εξάλλου να κάνω κάτι; Αφού τα έχω όλα μπόλικα στη διάθεσή μου; Αυτό έκανε τα παιδιά μας μαλθακά, ιδιότροπα, απαιτητικά, χωρίς πρωτοβουλίες, χωρίς κέφι για ζωή, χωρίς όρεξη για γράμματα και σπουδές, χωρίς όρεξη γενικά για δουλειά και αγώνα.
Θα αναφέρω άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη ζωή μου. Όταν φοιτούσα στο Γυμνάσιο, τέλη της δεκαετίας του 1950 και αρχές του 1960 στο χωριό μου, το Καστέλι Πεδιάδας, τα παιδιά από τα γύρω χωριά ερχόντουσαν κάθε μέρα στο σχολείο με τα πόδια. ΄Εβρεχε; Βρεχόντουσαν. Χιόνιζε; Χιονιζόντουσαν. Περνούσαν ποτάμια, περνούσαν λάσπες και οι κακουχίες ήταν μια καθημερινή επανάληψη.
Τι συνέβαινε όμως; Από τα παιδιά αυτά βγήκαν οι σπουδαιότεροι επιστήμονες. Καθηγητές πανεπιστημίων, οι καλύτεροι γιατροί και οι σπουδαιότεροι νομικοί. Στρατηγοί και άλλοι ανώτατοι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων. Αυτό νομίζω ότι δίδει μια σαφή απάντηση για το πώς έρχεται η δημιουργία.
Ναι, σαφώς υπάρχουν και σήμερα οι άξιοι, οι επιμελείς, οι ευσυνείδητοι και εργατικότατοι μαθητές, που διαπρέπουν και εξελίσσονται φτάνοντας πολύ ψηλά. Ναι, είναι αυτοί που από πολύ μικρή ηλικία είναι οι πολύ σκληρά εργαζόμενοι. Υπάρχουν όμως και οι μαθητές εκείνοι που πάνε με το ζόρι στα σχολεία. Δυστυχώς, αυτοί είναι οι περισσότεροι και μπορούμε να τους χαρακτηρίσουμε ως δύσκολους μαθητές που εμφανίζονται με πολλές μορφές, όπως παρακάτω:
- Ο απρόσεχτος μαθητής. Ο μαθητής αυτός αδυνατεί να παρακολουθήσει τη διδασκαλία και τη μαθησιακή διαδικασία. Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί και να εστιάσει την προσοχή του στο μάθημα. Το μυαλό του τρέχει παντού αλλού. Τώρα τελευταία έχουν προκύψεικαι τα κινητά τηλέφωνα, μεγάλη μάστιγα για τους νέους, και έτσι ολόκληρη τη διδακτική ώρα δεν θα ακούσει σχεδόν τίποτα.
- Ο ενοχλητικός μαθητής. Αυτός ο μαθητής το μόνο που θέλει να κάνει είναι να γίνεται ο πρωταγωνιστής με διάφορους τρόπους που οπωσδήποτε τορπιλίζουν την ήσυχη ατμόσφαιρα που απαιτεί η διαδικασία της διδασκαλίας. Πειράζουν τους άλλους μαθητές και τους αρέσει πολύ να εκνευρίζουν τον διδάσκοντα.
- Ο αδιάφορος μαθητής. Είναι ο μαθητής που δεν ενδιαφέρεται και για αυτό είναι απρόθυμος δια εργασία. Του λείπει η εμπιστοσύνη στον εαυτό του και νιώθει ότι δεν είναι ικανός να φέρει σε πέρας τη δουλειά του σχολείου. Γενικά ένας απρόσεκτος μαθητής είναι σχεδόν πάντα και ενοχλητικός και γιατί όχι συχνά και αδιάφορος.
Για τους μαθητές αυτούς είναι ανάγκη να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα στα σχολεία. Να εξετάζονται από τον ψυχολόγο του σχολείου και να ανιχνεύονται τα αίτια που τους καθιστούν αρνητικούς, ώστε με αγάπη, υπομονή, επιμονή και υποστήριξη να καταστούν φυσιολογικοί μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί, δε, θα πρέπει να είναι γεμάτοι αγάπη, υπομονή εμπιστοσύνη, να μην πληγώνουν, να μην προσβάλλουν, να μην υποτιμούν. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Βοηθά όμως τα μέγιστα η μετεκπαίδευση, η επιμόρφωση και γιατί όχι η αυτομόρφωση.
Με την πίστη ότι η εργασία μου αυτή θα βοηθήσει εκπαιδευτικούς, μαθητές και κυρίως τους γονείς, θα συνεχίσω, όσο μου είναι δυνατόν, να σχολιάζω και να αναφέρομαι σε εκπαιδευτικά θέματα.
*Ο Λεωνίδας Κανελλής είναι δάσκαλος (πρώην δ/ντής Α/θμιας Εκπ/σης Ν. Ηρακλείου)