Καθήκον βαρύ, συναίσθημα γεμάτο ένταση, οδηγούν τη γραφίδα μου να χαράξει στο χαρτί μερικά λόγια «Περι εκπαιδεύσεως» και να ικανοποιηθεί έτσι η επικαιρότητα μιας και δεν έχει συμπληρωθεί ακόμα δεκαπενθήμερο από το άνοιγμα των σχολείων όλων των βαθμίδων.
Τα λόγια αυτά συνοδεύονται από αμέριστη αγάπη, για τα παιδιά μας, για τις μαθήτριές μας και τους μαθητές μας, για τις φοιτήτριες και τους φοιτητές μας, μα και για όλους τους υπηρέτες της εκπαίδευσης, δασκάλες, δασκάλους, καθηγήτριες, καθηγητές. Συνοδεύονται από ανθρώπινη αντικειμενικότητα μα και από ενδεδειγμένη αυστηρότητα, η οποία κατ΄εμέ κρίνεται απολύτως αναγκαία, μιας και τα πράγματα που συναντούμε στον εκπαιδευτικό χώρο έχουν πολλαπλώς ξεφύγει.
Τις ημέρες αυτές γίνεται εξαιρετικά πολύς λόγος για τα «κενά», δηλαδή για τις ελλείψεις σε εκπαιδευτικό δυναμικό. Το σωστό και το αναγκαίο είναι, όλα τα σχολεία, να υποδέχονται μαθήτριες και μαθητές, με πλήρη σύνθεση, χωρίς ελλείψεις. Αυτό εξάλλου είναι και το αυτονόητο. Οι περισσότεροι όμως που κόπτονται για τα κενά, πιστεύω ότι δεν το κάνουν από περισσή αγάπη για τα σχολεία και τους μαθητές, το κάνουν συνειδητά για να πλήξουν τάχα μου τον υπουργό της Παιδείας, την Κυβέρνησή του και τη διαχείριση που κάνει πάνω στα θέματα της εκπαίδευσης, και να προκύψει έτσι πολιτικό όφελος για αυτούς ή πολιτικό κόστος για τους άλλους.
Προσωπικά θέλω να τονίσω ότι μετά το πέρασμα των ημερών αυτών ουδένας λόγος γίνεται πλέον για εκπαιδευτικά θέματα, για εκπαιδευτικά ζητήματα, για εκπαιδευτικά προβλήματα, που δυστυχώς κάθε σχολική χρονιά εμπεριέχει πάμπολλα.
Πρώτα από όλα όμως θα δώσω τις θερμότερες ευχές μου στις μαθήτριες και στους μαθητές μας, σε όλους τους εκπαιδευτικούς Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης καθώς και στους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και οπωσδήποτε στους γονείς που πασχίζουν για την πρόοδο και την προκοπή των παιδιών τους, στερούμενοι πολλές φορές πάρα πολλά πράγματα, για να τα αποδώσουν στα παιδιά τους. Παρακάτω θα επιχειρήσω να απαριθμήσω μερικά απ΄τα ζητήματα της εκπαίδευσης και ίσως γίνω και δυσάρεστος σε κάποιους.
Προέχει όμως το καθήκον το βαρύ που αναφέρω παραπάνω. Ας αρχίσω από τους εκπαιδευτικούς. Είναι πανέτοιμοι οι εκπαιδευτικοί για να αναλάβουν το τμήμα τους και να αρχίσουν την παραγωγή του εκπαιδευτικού έργου; Στη διάρκεια των θερινών διακοπών ασχολήθηκαν με την ύλη και τα αντικείμενα που θα διδάξουν; Πραγματοποίησαν τη μελέτη της διδασκόμενης ύλης; Τακτοποίησαν μεθοδικά τις διδακτικές ενότητες; ΄Εψαξαν τα εποπτικά μέσα που θα χρησιμοποιήσουν; Φρόντισαν να ανανεωθούν και να φτάσουν στο σχολείο τους , άρτια προετοιμασμένοι και ανανεωμένοι;
Κάποτε αυτές τις ενέργειες, τις έκαναν οι δάσκαλοι και οι δασκάλες και πολλοί απ΄αυτούς κατασκεύαζαν αυτοσχέδια εποπτικά όργανα και μέσα, συμβουλευόμενοι τη σχετική βιβλιογραφία, αναφέρω ενδεικτικά το βιβλίο που συνέγραψαν οι αείμνηστοι δάσκαλοι, Αιμίλιος Καρφόπουλος, Μιχαήλ Σερπετσιδάκης και ο ευρισκόμενος ευτυχώς ακόμη στη ζωή Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης. ΄Ολοι τους υπηρετούσαν στα πρότυπα σχολεία της παιδαγωγικής ακαδημίας Ηρακλείου και αργότερα αναδείχτηκαν ανώτερα στελέχη της εκπαίδευσης, επιθεωρητές και αργότερα σχολικοί σύμβουλοι.
Πολλοί είναι εκείνοι που θα ισχυριστούν ότι τον Ιούνιο δεν γνώριζαν ποιο τμήμα θα αναλάβουν, είναι όμως μια δικαιολογία που δε στέκεται, γιατί η κατανομή των τάξεων πρέπει να γίνεται τον Ιούνιο, ώστε κάθε δασκάλα και κάθε δάσκαλος να γνωρίζει με ποιο τμήμα θα πορευτεί. Και επιτέλους όπου υπάρχει έλλειψη, θα έρθει η ώρα της πλήρωσης. Σε κάθε σχολείο όμως, υπάρχει ένας κορμός εκπαιδευτικών και αυτοί είναι αναγκαίο να πηγαίνουν στο σχολείο τους επαρκώς προετοιμασμένοι.
Η υποδομή είναι έτοιμη για την υποδοχή των τροφίμων; Συντηρήθηκε κατά τους θερινούς μήνες; Συμπληρώθηκαν οι ελλείψεις ; Καλλωπίστηκε ο σχολικός χώρος με χαρούμενα χρώματα; Οι αυλές, ο σχολικός κήπος , τα δέντρα κλαδεύτηκαν ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος για την υγεία και την σωματική ακεραιότητα των μαθητών;
Αυτά βέβαια είναι ευθύνη των Διευθυντών των σχολείων και κατά την ταπεινή γνώμη μου, ο κάθε διευθυντής είναι η ψυχή του σχολείου. Με άλλα λόγια όταν δουλεύει ο Διευθυντής , όλο το σχολείο δουλεύει. Ο κάθε Διευθυντής δεν επιλέχτηκε για να κάνει δημόσιες σχέσεις. Επιλέχτηκε για να εμπνέει τους υπόλοιπους για να δίνει το παράδειγμα της ευσυνειδησίας , για να είναι πανταχού παρών, να εποπτεύει όλο το σχολείο κάθε γωνιά του κρυφή ή φανερή, και προπαντός να είναι μέσα στα παιδιά και να παρατηρεί:
Ποιο παιδάκι είναι λυπημένο;
Ποιο παιδάκι δεν παίζει με τα άλλα παιδιά;
Ποιο παιδάκι πεινά και δεν έχει να φάει;
Ποιο παιδάκι κλαίει;
Και στη συνέχεια να φροντίζει για την αποκατάσταση και τη θεραπεία του προβλήματος.
Μάλιστα τώρα τελευταία έχει προκύψει σε έντονο βαθμό, ένα θλιβερό φαινόμενο, που ονομάζεται στα ελληνικά «σχολικός εκφοβισμός» ή «bulling» ξενιστί. Κάποια παιδιά με κακή ανατροφή, ή άλλες αιτίες που ανάγονται σε ψυχολογικά αίτια, που διαθέτουν και κάποιες δυνάμεις παραπάνω από την ηλικία τους, εκμεταλλεύονται τα υπόλοιπα παιδιά, εκφοβίζοντάς τα, δέρνοντάς τα, κακοποιώντας τα, με αποτέλεσμα να τα οδηγούν στη θλίψη και στην απόγνωση και κυρίως στην αποστροφή για το σχολείο.
Εδώ χρειάζεται άγρυπνο και διερευνητικό μάτι, να ανακαλύπτει καταστάσεις, να προλαμβάνει και να αποτρέπει από απαράδεκτες ενέργειες εντός και εκτός του σχολείου.
Το σχολείο έχει στη διάθεσή του νομικά μέσα, για να αντιμετωπίζει τέτοιες θλιβερές καταστάσεις. ΄Ακρως απαραίτητη είναι η στενή συνεργασία σχολείου και γονέων. Υπάρχουν όργανα νομοθετημένα, Ν. 1566/1985 όπως το «σχολικό συμβούλιο» όπου πρέπει να συζητούνται όλα τα ζητήματα μεταξύ Διευθυντή –συλλόγου διδασκόντων και γονέων, καθώς και εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων φορέων. Ακόμα θέλω να τονίσω ότι ο Διευθυντής πρέπει να πηγαίνει πρώτος στο σχολείο και να φεύγει τελευταίος!
Σε σεμινάρια που είχαν γίνει υπό την προσωπική μου οργάνωση, είχαν τονιστεί τα παραπάνω επαρκώς. Δεν είναι καθόλου σωστό να γυρίζουν το τηλέφωνο του σχολείου στο fax και να χάνονται με τη δικαιολογία ότι πάνε για δουλειές του σχολείου. Ναι υπάρχουν εξωτερικές δουλειές του σχολείου, οι οποίες όμως πρέπει να προγραμματίζονται και να εκτελούνται εντός ολίγης ώρας και σε μία και μόνον ημέρα της εβδομάδας.
Κανείς δεν έβαλε κάποιον να γίνει Διευθυντής με το ζόρι. Αυτό έγινε ύστερα από αίτηση του καθενός. ΄Οποιος δε δεν γινόταν Διευθυντής για χρόνια δεν μας απεύθυνε ούτε το καλημέρα και μάλιστα ένας κύριος υποψήφιος αποτυχών επιχείρησε κάποτε να με κτυπήσει πράγμα βέβαια που δεν κατάφερε.
Όμως η οικονομία του χρόνου και του χώρου μου επιβάλλει να σταματήσω εδώ και να συνεχίσω σε μια άλλη ημέρα και μια άλλη φορά, κατά την οποία που θα ασχοληθώ και θα αναφερθώ στις μαθήτριες και στους μαθητές που είναι το κύριο αντικείμενο της εκπαίδευσης, γιατί για αυτούς και μόνο για αυτούς υπάρχει η εκπαίδευση με τις υποδομές της με τους εκπαιδευτικούς της με τα αναλυτικά της προγράμματα, με τα βοηθήματα και τα εγχειρίδιά της. Με τις σχετικές διατάξεις τα προεδρικά διατάγματα και τους Νόμους που καθορίζουν την οργάνωση και τη λειτουργία Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης.
Προκαταβολικά όμως θα αναφερθώ πολύ συνοπτικά στους μαθητές και τις μαθήτριες με τα παρακάτω:
Καλά και κακά παιδιά δεν υπάρχουν γιατί όλα τα παιδιά είναι καλά!
Υπάρχουν όμως καλοαναθρεμμένα παιδιά και κακοαναθρεμμένα παιδιά.
Υπάρχουν παιδιά ευλογημένα, παιδιά σωστοί άγγελοι.
Υπάρχουν όμως και παιδιά που δεν έχουν πάρει αγωγή, κυρίως από το σπίτι τους, γιατί το σπίτι είναι το πρώτο και το μεγαλύτερο σχολείο.
Το σπίτι βάζει την ψυχή στο παιδί και ο δάσκαλος τη σμιλεύει. Ρήση του μεγάλου μας ποιητή Κωστή Παλαμά. «Σμίλεψε πάλι δάσκαλε ψυχές».
Η σμίλη που ο δάσκαλος ως εργαλείο χειρίζεται δεν είναι τίποτε άλλο από την άσκηση αγωγής.
Η αγωγή όπως αναφέρεται στο βιβλίο ενός μεγάλου δασκάλου και παιδαγωγού πρώην καθηγητή στο παιδαγωγικό τμήμα και αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης κ.κ Ιωάννη Πυργιωτάκη «Εισαγωγή στην παιδαγωγική επιστήμη» δεν είναι η συνάθροιση και συσώρευση γνώσεων, ούτε και η επεξεργασία συγκεκριμένης διδακτικής ύλης, γι αυτό και δεν εξαρτάται μόνο από τα προγράμματα και τα σχολικά βιβλία ούτε μόνον από τους τρόπους και τις μεθόδους διδασκαλίας. Είναι κυρίως τρόπος δράσης και μορφές ζωής. Για το λόγο αυτό, ο τρόπος οργάνωσης της σχολικής ζωής, με τις διάφορες εορτές και τελετουργίες, είναι αποφασιστικής σημασίας.
Η διοργάνωση εορτών και εκδηλώσεων, η επίσκεψη σε ιστορικούς και πολιτιστικούς χώρους, η οργάνωση και συμμετοχή σε θεατρικές παραστάσεις, η ανάληψη αθλητικών δραστηριοτήτων, η πραγματοποίηση εκδρομών και η έκδοση σχολικού εντύπου, οι μαθητικοί συνεταιρισμοί κλπ συνιστούν σημαντικές εκδηλώσεις που αντικατοπτρίζουν σκηνές της πραγματικής ζωής και δίδουν την ευκαιρία για εισαγωγή των νέων σε συμμετοχικές διαδικασίες λήψης και εφαρμογής κρίσιμων για την ίδια τη ζωή αποφάσεων. Με την έννοια αυτή, προετοιμάζει τα παιδιά στους τρόπους της αυριανής κοινωνικής οργάνωσης.
Βιβλιογραφία:
Ν. 1566/1985 άρθρο 45 παρ.2 έκδοση ΥΠΕΠΘ σελ. 167
Ιωάννη Πυργιωτάκη «Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη»
Ζ. Παπαναούμ – Τζίκα: Κοινονικοποίηση και σχολείο, κριτική και εμπειρική έρευνα, Θες/νικη 1989
Υ/Γ Κλείνω ελπίζοντας ότι τα γραφόμενά μου θα φανούν χρήσιμα και ωφέλιμα, για τη νέα σχολική χρονιά.
Καλό και δημιουργικό σχολικό έτος!
*Ο Λεωνίδας Κανελλής είναι δάσκαλος και πρώην δ/ντής Α/θμιας Εκπ/σης Ν. Ηρακλείου