Οι λίγες κοινωνιολογικές μελέτες που έχουν γραφτεί για το φαινόμενο της αυτοδικίας και της βίαιης συμπεριφοράς, ανάγουν την εμφάνισή του στις πολύ μακρινές εποχές, όπου οι αναφερόμενες περιοχές ήταν υπόδουλες στους κατακτητές τους.
Στους ανυπόταχτους τόπους: Σούλι, Μάνη, Κρήτη, Κορσική
Στους δικούς μας τόπους, όπου γεννήθηκαν ανυπόταχτοι χαρακτήρες, έρχεται να προστεθεί και το νησί της Γαλλίας, η Κορσική. Πράγματι, αν οι Σουλιώτες δεν στήριζαν τον αγώνα κατά των Οθωμανών, θα ήταν αβέβαιη η έκβαση του αγώνα της ανεξαρτησίας.
Αν οι Μανιάτες δεν αναδείκνυαν τους γενναίους αγωνιστές και καπεταναίους, επίσης η έκβαση του αγώνα θα ήταν αβέβαιη. Kαι αν οι Κρήτες αγωνιστές δεν εμάχονταν για 80 τόσα χρόνια κατά των Οθωμανών, ως το 1898 στο νησί δεν θα ερχόταν η ανεξαρτησία.
Αλλά και στην Κορσική, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, εγκαταστάθηκαν πολλοί Μανιάτες εκδιωγμένοι από τους Οθωμανούς, που έγιναν καθολικοί και η ελληνική γλώσσα εξακολουθεί να ομιλείται στην περιοχή του Καργκέζε. Εδώ συμπληρώνουμε ότι η Κορσική ήταν η πατρίδα του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Και γεννιέται τώρα το ερώτημα: πώς, και οι τέσσερις αυτές περιοχές, με τα τραχιά βουνά, αποτέλεσαν τους τόπους, που οι άνθρωποί τους χαρακτηρίστηκαν ως οι πλέον σκληροτράχηλοι αγωνιστές της ανεξαρτησίας τους;
Ρίχνοντας μια ματιά στο βιβλίο του Αλέξανδρου Δουμά (πατέρα), «Οι Κορσικανοί Αδελφοί», που γράφτηκε το 1844!
«Οι Κορσικανοί Αδελφοί» εκδόθηκαν στις αρχές του 1844 και είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου Δουμά, μετά τα θεατρικά του έργα. Ακολούθησαν «Οι Τρεις Σωματοφύλακες», «Ο Κόμης Μοντεκρίστο» και η «Βασίλισσα Μαργκώ». Όλα τους αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ο Γάλλος συγγραφέας εμπνεύστηκε το έργο, όταν ο ίδιος ταξίδεψε στην Κορσική, σε ηλικία 38 ετών, το 1841. Δύο πράγματα τού είχαν προξενήσει το ενδιαφέρον στο νησί: πρώτον, η Κορσικάνικη καταγωγή ενός άντρα με πολύ ισχυρή προσωπικότητα -όπως ο Βοναπάρτης- και δεύτερον οι τραχείς χαρακτήρες των κατοίκων του νησιού.
Ο Αλέξανδρος Δουμάς, με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο, σχολιάζοντας την πλοκή στο μυθιστόρημά του και θεωρώντας τον εαυτό του Κορσικανό, ανέφερε: «… Δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο περισσότερες βίαιες πράξεις απ’ όσες συμβαίνουν στην πατρίδα μας∙ αλλά ποτέ δεν θα βρείτε σ’ ετούτες μιαν αισχρή αιτία. Στ’ αλήθεια έχουμε πολλούς τραχείς χαρακτήρες. Αλλά ούτε έναν κλέφτη…».
Παραθέτοντας λίγα σχόλια από την πλοκή στο βιβλίο του Δουμά. Α
Αν και δίδυμοι, οι Κορσικανοί Αδελφοί, Λυσιέν και Λουί ντε Φράντσι, με μια εκπληκτική ομοιότητα στην εμφάνιση, διαφέρουν στον τρόπο ζωής τους. Ο σκληροτράχηλος Λυσιέν εκπαιδεύεται στα όπλα από μικρός, γίνεται άσσος στο σημάδι και επιλέγει να μείνει προσκολλημένος πιστά στην παράδοση και τις ρίζες της Κορσικής, όπου συνεχίζει να κατοικεί μόνιμα μαζί με τη μητέρα του, την Σαβίλια.
Αντίθετα, ο αδελφός του, ο Λυσιέν, αποφασίζει να σπουδάσει νομικά στο Παρίσι και γι’ αυτό μετακομίζει από την Κορσική. Πλην όμως ο νεαρός διατηρεί εν μέρει στην ψυχή του τις αξίες του τόπου του. Αναθρεμμένοι με τα ιδανικά της Κορσικής, οι δύο δίδυμοι αδερφοί έχουν ακολουθήσει διαφορετικούς δρόμους.
Ο Λυσιέν μένει προσδεδεμένος στην παράδοση, στις αξίες και στους άγραφους νόμους των προγόνων τους και ο Λουί, στον αντίποδα, πρεσβεύει την πρόοδο, τη φυγή από τον γενέθλιο τόπο και τις παραδόσεις του.
Όμως στο Παρίσι, όπου βρίσκεται και μην μπορώντας να αποδράσει από το πεπρωμένο που του επιβάλλει η καταγωγή του, ο Λουί αναγκάζεται, όπως του επιτάσσουν οι άγραφοι νόμοι της Κορσικής, να εμπλακεί σε μονομαχία για να προστατεύσει την υπόληψη μιας αγαπημένης του φίλης.
Ο Λουί είναι ανεκπαίδευτος στα όπλα, ενώ αντίθετα ο αντίπαλός του είναι ικανότατος, και ο Λουί το γνωρίζει. Μολαταύτα, βαδίζει προς έναν σχεδόν βέβαιο θάνατο, καθώς έχει ξυπνήσει μέσα του ο βέρος Κορσικανός. Την παραμονή όμως της μονομαχίας καλεί τον έναν από τους μάρτυρές του και του παραδίδει μιαν επιστολή να μεταφέρει στην οικογένειά του.
Τους γράφει ψέματα ότι επιθυμεί να τους απευθύνει έναν ύστατο αποχαιρετισμό επειδή προαισθάνεται τον θάνατό του∙ Τους γράφει ότι υποφέρει από μια βαριά ασθένεια και ότι είναι ετοιμοθάνατος για να αποτρέψει τον αδελφό του να γυρέψει εκδίκηση, όταν θα μαθευτεί ο θάνατος του από πυροβολισμό, όπως υπαγορεύει ο άγραφος νόμος της βεντέτας.
Όταν ο Λουί δέχεται το θανάσιμο χτύπημα από την πιστόλα του αντιπάλου του, ο Λυσιέν δέχεται και ο ίδιος ένα σφοδρό, αόρατο χτύπημα στο ίδιο ακριβώς σημείο όπου πληγώθηκε ο αδελφός του. Διαισθάνεται τι του συνέβη. Σαλπάρει αμέσως για το Παρίσι, ανακαλύπτει τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην ιστορία και καλεί με τη σειρά του τον φονιά του αδελφού του σε μονομαχία.
Οι φόβοι του Δουμά διακόσια χρόνια πριν και το τώρα!
Ο Δουμάς, με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο και έμπνευση, μεταφέρει με την πλοκή του μυθιστορήματός του και τους ήρωές του τις κοινωνικές συνθήκες που ίσχυαν στο νησί της Κορσικής διακόσια τόσα χρόνια πριν και που σήμερα ακόμη έχουν αφήσει τα σημάδια τους. Η κοινωνία της Κορσικής, ακόμη και σήμερα υποφέρει από αυτές τις καταβολές της βίαιης συμπεριφοράς, της αυτοδικίας και της αντεκδίκησης.
Οι ομοιότητες με τη χώρα μας
Δυστυχώς, ομοιότητες στις συμπεριφορές αυτές εμφανίστηκαν και στους ελληνικούς τοπικούς κοινωνικούς χώρους, τόσο στις ορεινές περιοχές της Κρήτης, όσο και της Μάνης.
Στην περιοχή του Σουλίου, μετά την απελευθέρωση δεν αναφέρθηκαν παρόμοιες συμπεριφορές, καθότι οι Σουλιώτες είχαν διασκορπισθεί στην υπόλοιπη Ελλάδα. Πριν την Ελληνική Επανάσταση, το Σούλι αριθμούσε περίπου 15.000 άτομα. Μετά, οι λιγοστοί εναπομείναντες Σουλιώτες διασκορπίστηκαν σε όλη τη χώρα.
Οι λίγες κοινωνιολογικές μελέτες, που έχουν γραφτεί για το φαινόμενο της αυτοδικίας και της βίαιης συμπεριφοράς, ανάγουν την εμφάνισή του στις πολύ μακρινές εποχές, όπου και οι δύο περιοχές ήταν υπόδουλες στους κατακτητές τόσο στους Ενετούς από τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας, όσο και στους Οθωμανούς από τα μέσα της ίδιας χιλιετίας.
Ακολουθεί η Β΄ ενότητα στο επόμενο φύλλο, με τίτλο: Β΄ ενότητα: Εντρυφώντας στο φαινόμενο της αυτοδικίας.