Στις κοινωνίες που ζήσαμε από τα παιδικά μας χρόνια, μέχρι σήμερα στα γεράματά μας, κάναμε φίλους, συμπορευτήκαμε μαζί τους, γνωρίσαμε πολλούς συνανθρώπους μας, συνεργαστήκαμε μαζί τους στα πλαίσια της υπηρεσίας μας, ή στην κατάκτηση ενός κοινού στόχου.
Στις συνεργασίες μας αυτές γωρίσαμε περιπτώσεις ανθρώπων στις οποίες αναφέρεται, ο Μένανδρος (342-292 π.Χ.) ο κυριότερος εκπρόσωπος της “νέας αττικής κωμωδίας”.
Στο σημαντικό έργο του Μέναδρου περιλαμβάνεται και μια ανθολογία από μονόστιχα γνωμικά για τα οποία απόκτησε από νωρίς σπουδαία φήμη.
Ένα απ’ αυτά είναι ο τίτλος του θέματός μου, “ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος η”.
Ο άνθρωπος είναι η κορωνίδα της δημιουργίας! Έχει λόγο, νόηση, ψυχή και επομένως έχει υψηλό προορισμό να επιτελέσει πάνω στη γη.
Πολύ συγκινεί και πολύ γοητεύει, πολύ αξιαγάπητος και αξιοθαύμαστος είναι ο άνθρωπος, όταν πραγματικά είναι άνθρωπος.
Αλλά ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; Πώς τον εννοούσε, άραγε, ο Μένανδρος;
Στη δική μου σκέψη, από την προσωπική μου ζωή και από τη συμπόρευσή μου με άλλους ανθρώπους, είναι ο άνθρωπος του οποίου η μόρφωση, η διάνοια και η βούληση είναι τέτοιες, ώστε να ανυψώνουν την ατομικότητά του σε προσωπικότητα που ακτινοβολεί, και πιστεύει ότι το ηθικό αισθητήριο πρέπει να είναι ο ρυθμιστής των σχέσεων στη ζωή.
Είναι ο άνθρωπος του οποίου η ψυχή είναι γεμάτη αγάπη προς το συνάνθρωπό του, αναγνωρίζει τα δικαιώματά του και συμμερίζεται τα προβλήματά του. Αυτός ο άνθρωπος έχει πάντα ευγενείς σκέψεις, ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του, είναι θαρραλέος και καρτερικός στη δυστυχία και μετρημένος στην ευτυχία, έχει βαθιά πίστη και συγκινείται από τις ανώτερες αξίες της ζωής.
Είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει τι θέλει, έχει πρόγραμμα στη ζωή του και επιμένει αδιάκοπα στην πραγματοποίησή του. Είναι ενήμερος στα προβλήματα της εποχής του και συντελεί με τη δράση του στο συλλογικό βίο των ανθρώπων στην προαγωγή του πολιτισμού μας.
Είναι ο άνθρωπος του οποίου η αξία δε μετριέται με την καταγωγή ή με τον πλούτο, αλλά με το βαθμό της αρετής, της εσωτερικής ελευθερίας και του ενδιαφέροντός του για το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου.
Είναι, τέλος, ο άνθρωπος ο οποίος είναι ευγνώμων προς τους ευεργέτες του, οι οποίοι με λεπτότητα κι ευγένεια ψυχής τον βοήθησαν σε δύσκολες στιγμές της ζωής του.
Ο κ. Γεώργιος Κρασανάκης στο βιβλίο του “Η ευγνωμοσύνη, ψυχολογική θεώρηση”, Ηράκλειο 2021, τονίζει στη σελ. 28 “… Για την αξία της ευγνωμοσύνης ως πνευματικού, ηθικού και κοινωνικού αγαθού και ως σπουδαίας αρετής ομίλησαν κατά το παρελθόν πολλοί φιλόσοφοι, θεολόγοι, ηθικολόγοι, συγγραφείς και πατέρες της εκκλησίας…”.
Ο Ξενοφών (περ. 431-355 π.Χ.) ο οποίος είχε μεγάλη σοφία και μεγάλη πείρα για τα ανθρώπινα πράγματα, γράφει στην “Κύρου Παιδεία”, το παιδαγωγικό και διδακτικό αυτό έργο του: “Έπεσθαι δε δοκεί μάλιστα τη αχαριστία και αναισχυντία. Και γάρ αύτη δοκεί, είναι επί πάντα τα αισχρά ηγεμών”.
Επακόλουθο της αχαριστίας, λέει, είναι η αναισχυντία η οποία παρασύρει τον άνθρωπο σε αισχρά έργα.
Αλλά και ο περίφημος φιλόσοφος Διογένης, όταν ρωτήθηκε, “Τι τάχιστα παρ’ ανθρώποις γηράσκει;” απάντησε Χάρις. Με τη μονολεκτική αυτή απάντηση ο φιλόσοφος ήθελε να υπογραμμίσει πόσο σπάνιο φαινόμενο είναι οι άνθρωποι οι οποίοι διατηρούν το αίσθημα της ευγνωμοσύνης προς εκείνους οι οποίοι τους ευεργέτησαν.
Το ίδιο συνέβη και με τη θεραπεία των 10 λεπρών, μετά από 400 χρόνια περίπου, όταν μόνο ο ένας επέστρεψε να δοξάσει τον Ιησού.
Ο άνθρωπος είναι το περίλαμπρον των δημιουργημάτων του Θεού, η ύπαρξη του οποίου πάνω στη γη, του επιφορτίζει με τη βαριά ευθύνη να τιμήσει το αξίωμά του και να μοιάσει στο δημιουργό του.
Πηγές:
Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαίδεια
Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια “Κόσμος”
Προσωπικές σημειώσεις
*Ο Βασίλης Αγιοργιωτάκης είναι επίτιμος σχολικός σύμβουλος Π.Ε.