Οι οικονομικές ανισότητες, που αποτιμούνται κυρίως με βάση την κατανομή του πλούτου αλλά και την κατανάλωση, επιδεινώνονται ραγδαία τόσο στον ανεπτυγμένο, όσον και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Κάθε χρόνο αυτή την εποχή, προσπαθώ να ενημερωθώ για αυτό το θέμα για την τρέχουσα χρονιά.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συνεχής αυξητική τάση με εκρηκτική δυναμική, λόγω της αναποτελεσματικότητας των αναδιανεμητικών πολιτικών.
Αυτό υποδηλώνει ότι πρέπει να εφαρμοστούν νέες μέθοδοι αναδιανομής του παγκόσμιου πλούτου, προκειμένου να συγκρατηθούν οι εντεινόμενες ανισότιμες τάσεις και να περιοριστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις τους στην οικονομία και την κοινωνία.
Οι περιουσίες των πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη αριθμούν ποσά που μοιάζουν εξωπραγματικά για τους κοινούς θνητούς (Πίνακας 1), αλλά όχι για τους 2.977 δισεκατ., που απαρτίζουν την ετήσια λίστα του Forbes, που φέτος μοιράζονται συνολικά 15,80 τρισεκατ. $ ή 13,60 % του παγκοσμίου ΑΕΠ. Σήμερα, υπάρχουν οι περισσότεροι δισεκατομμυριούχοι που υπήρξαν ποτέ, με τις μεγαλύτερες περιουσίες που είχαν ποτέ.
Σχετικά με τη χώρα μας, από τα τέλη του 2009, η Ελλάδα βίωσε μια βαθύτατη οικονομική κρίση που αποδιοργάνωσε σε σημαντικό βαθμό τον κοινωνικό και οικονομικό της ιστό.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, υπήρξε αυστηρή πολιτική λιτότητας λόγω των γνωστών μνημονίων, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της εισοδηματικής κατάστασης και των συνθηκών διαβίωσης, καθώς και αύξηση της ανισοκατανομής εισοδήματος και της φτώχειας.
Ως αποτέλεσμα, η οικονομική δραστηριότητα συρρικνώθηκε και η εγχώρια ζήτηση για αγαθά και προϊόντα μειώθηκε. Επιπρόσθετα, η συρρίκνωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας μείωσε σημαντικά την αναδιανεμητική του επίδραση και την ικανότητά του για περιορισμό των φαινομένων της φτώχειας και της αποστέρησης.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικό πρόβλημα φτώχειας, με το ποσοστό του πληθυσμού που κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό να ανέρχεται στο 26,90 % για το 2024, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ).
Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 2,7 εκατομμύρια ανθρώπους και επηρεάζει ιδιαίτερα συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά, ενώ η αγοραστική δύναμη των μισθών και των συντάξεων παραμένει χαμηλή.
Η ανάγκη για κρατική παρέμβαση φάνηκε να είναι περισσότερο από ποτέ έκδηλη, εξαιτίας των προβλημάτων που προκάλεσε η κρίση σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Το ζήτημα που τέθηκε επειγόντως -και είναι ακόμα επίκαιρο- σχετίζεται με τον επαναπροσδιορισμό της λειτουργίας του κράτους στις νέες συνθήκες, τις οποίες δημιούργησε τόσο η παγκόσμια οικονομική κρίση, όσο και η κρίση λόγω της πανδημίας COVID-19.
Η διεθνής τάση ανεξέλεγκτης εκτόξευσης των οικονομικών ανισοτήτων δημιουργεί ασφυκτικό κλοιό και σοβαρό πρόβλημα στα αποδεκτά πρότυπα διαβίωσης των κοινωνιών. Σώφρονες πολιτικοί συμφωνούν ότι το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Όμως, οι τερατώδεις ανισότητες του σύγχρονου κόσμου δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της παραδοσιακής φορολόγησης. Αν πράγματι υπάρχει πρόθεση να εξανθρωπιστεί το καπιταλιστικό σύστημα και να θωρακιστούν οι κοινωνίες, πρέπει να εξευρεθούν νέα εργαλεία αναδιανομής του πλούτου.
O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένος fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2025). Αυξάνει η Ανθρώπινη Φτωχοποίηση με τις
Συνεχώς Διευρυνόμενες Ανισότητες του Πλανήτη. Χανιώτικα Νέα, Χανιά, 28/01/2025, https://www.haniotika-nea.gr/ayxanei-i-anthropini-ftochopoiisi/