Αγαπητοί φίλοι,
κάθε τόπος είναι και μια ιστορία. Ο τόπος που θα μιλήσομε είναι οι Αρχάνες. Ένας τόπος γνωστός από τα βάθη των αιώνων. Μια κωμόπολη φορτωμένη με ιστορία, πολέμους, επαναστάσεις γενναιότητα και αρχοντιά! Οι αρχαιολογικές της αξίες μας έρχονται από τα βάθη των αιώνων. Γνωστοί χώροι: Φουρνί, Ανεμοσπηλιά, Γιούχτας, Θερινό Παλάτι του Μίνωα μέσα στις Αρχάνες κ.α. Και αυτό μας λέει ότι εδώ και 4 χιλιάδες χρόνια ζούσε στην Κρήτη ο βασιλιάς Μίνωας.
Πλήθος ξένων τουριστών από όλα τα μέρη του κόσμου έρχονται για να επισκεφθούν και να μάθουν τον κοσμοξακουσμένο Μινωικό Πολιτισμό, το καύχημά μας.
Ο φύλακας ο αιώνιος των Αρχανών είναι το θρυλικό βουνό ΓΙΟΥΧΤΑΣ με υψόμετρο 811 μέτρα. Πάντα το βουνό αυτό είχε ιερή αξία από κείνα τα μακρινά χρόνια, αφού ήταν το βουνό του Κρηταγενούς Δία όπως μαρτυρεί και το σχήμα του που δείχνει όπως ερχόμαστε από το Ηράκλειο, κεφαλή κοιμωμένου ανδρός. Κι ακόμα μας λέει η μυθολογία ότι υπάρχει στο χώρο του μια χρυσή γουρούνα με 12 χρυσά γουρουνάκια που όμως δεν έχει εντοπιστεί ακόμη.
Κόσμημα του ιερού βουνού τα χριστιανικά χρόνια είναι η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Χριστού που είναι κτισμένη με τέσσερα ιερά και πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου. Έρχεται πολύς κόσμος κάθε χρόνο με αυτοκίνητα. Τα παλιά χρόνια ανέβαιναν με γαϊδουράκια και με τα πόδια για να κάνουν το τάμα τους ή ακόμα και ξυπόλυτοι και να κρατούν στη ράχη τους τις σακούλες με τους άρτους και το πρόσφορο.
Ανέβαιναν με πίστη και καμάρωναν στο ξημέρωμα ανατολικά την Ανατολή του ήλιου με σπάνια ομορφιά και αξία.
Για το κτίσιμο της εκκλησίας υπάρχουν μαρτυρίες:
Λένε πως όταν κτιζόταν ο ναός, ο πρωτομάστορας έπεσε στο βαθύ γκρεμό κι ενώ ετοιμάζονταν να πάνε να τον μαζέψουν κομμάτια με ζεμπίλια, τον βλέπουν με χαρά να ανεβαίνει κρατώντας ένα πελέκι γεμάτος ζωντάνια. “Πώς σώθηκες τον ρωτούν: “Ενώ έπεφτα παρακάλεσα τη χάρη Του να με σώσει κι εμείς θα τον κτίσομε με τέσσερα ιερά. Μόνο πάμε όλοι να κάνομε το τάμα.
Η Χάρη του είναι θαυματουργή. Πάντα γίνονται πολλά θαύματα. Ολοι οι χριστιανοί του τόπου κάτι έχουν να διηγηθόυν ο καθένας για τα θαύματά Του κι εγώ βέβαια το ίδιο.
Στο βουνό υπάρχουν χιλιάδες φυτά και πολλοί ειδικοί μελετούν τη χλωρίδα του τόπου με τα φυτά του αλλά και την πανίδα με τα είδη των ζώων που υπάρχουν εκεί.
Στη μέση περίπου του βουνού υπάρχει μια μεγάλη σπηλιά που έχει το όνομα “Χωστό νερό” δηλαδή πηγή με καθαρό πόσιμο νερό αλλά δεν βρίσκεις εύκολα την είσοδο, γι’ αυτό λέγεται “Χωστό νερό”. Ο τόπος αυτός έχει πολλές ιστορίες στο διάβα των αιώνων. Εκτός από τα ζώα υπάρχουν και πουλιά: αετοί, σκάρες, όρνια, μαυροπετρίτες και γυπαετοί.
Είναι αλήθεια αυτό που λένε: κάθε τόπος έχει και μια ιστορία. Πόσο μάλλον το ιστορικό βουνό Γιούχτας. Από παλιά είχε πολλά μοναστήρια, ακόμη και των καθολικών όπως τα κελιά των καλογριών που ερείπιά τους σώζονται ακόμη και σήμερα. Διατηρείται στην κορυφή και ένα σαρνίτσι που μαζεύει το χειμώνα το βρόχινο νερό της στέγης της εκκλησίας που το χρησιμοποιούσαν οι καλόγεροι.
Αυτά για το Γιούχτα των Αρχανών αν και υπάρχουν τόσα πολλά που δεν μπορούμε να τα αναφέρομε εδώ.
Το ίδιο και για τις Αρχάνες που είναι μια σημαντική αγροτική περιοχή από αρχαιοτάτων χρόνων.
Οι κάτοικοι του τόπου είναι πολύ εργατικοί, δουλευτάδες μοναδικοί που βγάζουν με την εργασία τους “από την ξερή πέτρα το αλεύρι”. Τα προϊόντα τους είναι: λάδι, κρασί, οινοστάφυλα, διάφορες ποικιλίες, ροζακιά, σουλτανιά, σταφίδες, ρακή, κηπικά κ.λπ.
Οι Αρχάνες είχαν από παλιά έναν από τους πιο προοδευτικούς Συνεταιρισμούς, με μεγάλες ποσότητες παραγωγής κρασιού στην Κρήτη, με πολλά βραβεία και μετάλλια από όλο τον κόσμο. Δείγματα έχομε ακόμη και σήμερα από τις αρχαιότητες του Βαθυπέτρου.
Εκεί βρέθηκε και το Μινωικό σταφυλοπιεστήριο το αρχαιότερο του κόσμου που σημαίνει ότι ακόμη και ο βασιλιάς Μίνωας έπινε από το θαυμαστό κρασί της Αρχανιώτικης γης. Οι Αρχάνες αναδείχτηκαν στα προϊόντα τους όλες τις εποχές: Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Βενετσιάνικη και Τουρκική. Πάντα συνέχιζαν να είναι γη της Επαγγελίας.
Οσο για αξιοθέατα μοναδικά:
Θα μαγευτείτε όταν περπατήσετε το ιστορικό φαράγγι των Αρχανών. Τα πλάγια του φαραγγιόυ είναι γραφικές ριζοβουνιές γεμάτοι θρύλοι και ιστορία. Και στο βάθος το νερό του ποταμού γοργοκυλά δροσερό κελαρίζοντας γλυκά. Τα διάφορα υδροχαρή δέντρα και φυτά στολίζουν το πέρασμά του. Τα πουλιά γλυκοκελαηδούν και οι βάτραχοι κοάζουν: βρεκεκέζ κουαξ κουαξ.
Σωστός παράδεισος όπως ονομάζεται η περιοχή. Υπάρχει και κάποιος θρύλος. Μέσα σε μια σκεπαστή γωνία της ανοικτής σπηλιάς υπάρχει μια τρύπα γινωμένη από αιώνες με σταλαγμίτες και σταλακτίτες και λένε όποιος την περάσει μπαίνει στον Παράδεισο. Στα παιδικά μας χρόνια το καταφέρναμε κι αυτό με τις παρέες μας και γεμίζαμε… παραδεισένιες χαρές…
Μέσα στο φαράγγι υπάρχει ένας γιγαντιαίος βράχος που λέγεται “ομάδα του Σαραντάπηχου”. Κατά την παράδοση ο βράχος ανήκε σε ένα γίγαντα τον Σαραντάπηχο που την πέταξε από τη θάλασσα και σταμάτησε στο φαράγγι.
Οι θρύλοι αναφέρουν και τις πεντάμορφες νεράϊδες που έβγαιναν νύχτα, χόρευαν και τραγουδούσαν μελωδικά κι αν περνούσε κανένας του παίρνανε τη φωνή για πάντα…
Στο τέλος του φαραγγιού υπάρχει και μια εκκλησία στην περιοχή “Καρυδάκι”, μα κι οι όχθες του ποταμού είναι γραφικές και γνωστές από τα βάθη των αιώνων.
Αξίζει να αναφέρουμε κάτι από τα αθλητικά.
Στην εποχή μου, γήπεδο δεν είχαμε και οι μικροί μπόμπιρες γυρίζαμε και παίζαμε μπάλα στα χωράφια. Ώσπου ο μεγάλος δωρητής των Αρχανων Μιχ. Μαρκομιχελάκης αγόρασε και μας παραχώρησε το σημερινό γήπεδο, χωράφια τότε. Μα και ο Αρχανιώτης οδοντίατρος Νίκος Κολομβοτσάκης βοήθησε πολύ την οργάνωση του γηπέδου και της ομάδας.
Οι νέοι βρήκαν το χώρο τους και αγωνίστηκαν στην Γ’ κατηγορία μετά στη Β’ κατηγορία, μετά στην Α’ με συνολικά 200 Αρχανιώτες ποδοσφαιριστές.
Δόξα και τιμή σε όλους τους!!
Από τις ηρωικές Αρχάνες πέρασαν σπουδαίες προσωπικότητες. Ελ. Βενιζέλος, βασιλιάδες, πρωθυπουργοί, δικτάτορες, ηθοποιοί, ποδοσφαιριστές και άλλοι πολλοί. Αλλά και Γερμανοί στην Κατοχή. Ρωτήσαμε κάποιον από αυτούς πως νιώθει λέει: “Είμαι εθνικά υπερήφανος που είμαι κρητικός και Αρχανιώτης.
Ας πούμε όμως κάτι για το μαγευτικό “Βαθύπετρο” που είναι ένα κομμάτι των Αρχανών.
Είναι γνωστό για τις αρχαιότητες του. Εκεί υπάρχει το αρχαιότερο οινοποιείο (κτίσμα). Έδωσαν μεγάλη βοήθεια στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στους αντάρτες με τρόφιμα. Είχε κατοικηθεί παλιά. Μετά χωρίς κατοίκους ερημώθηκε.
Ξαναφτιάχτηκαν τα σπίτια και κατοικούνται. Ένας σωστός παράδεισος έγινε ο τόπος. Εχει ρεύμα, φωταγωγημένο με όμορφη πλατεία με βρύση και χώρο για εκδηλώσεις με πηγή και νερό αξίας, με δύο γραφικές εκκλησίες την Παναγία και την Αγία Παρασκευή που γίνονται μεγάλα πανηγύρια στη γιορτή τους.
Από ‘κει περνά τέλειος δρόμος για άλλους τόπους. Μοναστήρι Επανωσήφη, Χουδέτσι, Καρκαδιώτισσα και Μεσαρά. Έτσι στο χώρο αυτό κάθε εκδρομή και κάθε βόλτα είναι γραφική.
Μην την αμελήσετε σε τόπους ονειρικούς, σε τόπους Αρχανιώτικους παραδεισένιους.