Ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» επισημαίνει ότι φιλία δεν υπάρχει μεταξύ ομοίων, αλλά μεταξύ ίσων. Πώς είναι όμως να μεγαλώνεις στην ελληνική επαρχία και να είσαι κοινωνικό ον χωρίς αμφίπλευρες παρεξηγήσεις; Η Ελλάδα καταγράφεται διεθνώς ως μία κοινωνία εγκλωβισμού στο μόρφωμα της συγγένειας και στην οικογένεια.
Μεγαλώνοντας μέσα στο μικρόκοσμό μας
Ως κόρη στρατιωτικού, γνωρίζω πολύ καλά τί σημαίνει ο κόσμος της ισότητας αλλά και της εντολής: ο εργασιακός χώρος με απαιτήσεις εγκιβωτίζει ιεραρχία, πλαίσια και κανόνες.
Πράγματι, και εγώ και οι φίλοι μου (παιδιά συναδέλφων οι περισσότεροι) ανήκουμε σε ένα σύμπαν σαφών επαγγελματικών ορίων. Ωστόσο, η αληθινή ζωή δεν συνεπάγεται, ούτε ιεραρχημένες σχέσεις, ούτε εκατέρωθεν εντολές, πολύ περισσότερο έναν κοινωνικό κύκλο με απαιτήσεις, παρά μονάχα αμφίδρομα πλαίσια σεβασμού και αλληλοεκτίμησης.
Από πολύ μικρή μεγαλώνοντας μέσα στα οικιστικά συγκροτήματα της Πολεμικής Αεροπορίας και στα τοπικά καλοκαιρινά θέρετρα, έτσι έμαθα να συμβιώνω με άλλους συνομηλίκους μεταξύ ίσων, αλλά και μη, τους γονείς και τα μεγαλύτερα αλλά και τα μικρότερα αδέρφια των φίλων μου. Αναμφίβολα, ο τρόπος που έχουμε μεγαλώσει μας καθορίζει για το πέρας του βίου όντας ηθική δικλείδα μιας συγκεκριμένης κοινωνικής συμπεριφοράς – με συνύπαρξη και συνεχόμενη διάθεση για επικοινωνία.
Πηγαίνοντας όμως στο Πανεπιστήμιο, η ομοιομορφία όπως είχα γαλουχηθεί, εδώ πια ήμουνα μεταξύ ομοίων, αμέσως ανατράπηκε. Διαπίστωσα ότι η κοινωνία γύρω μου είναι ένα μωσαϊκό και μάλιστα άλλης ποιότητος, λίγο διαφορετικής. Προσωπικά, δεν πιστεύω πως ούτε εγώ είμαι τέλεια, ούτε οι υπόλοιποι γύρω μου οφείλουνε να είναι αψεγάδιαστοι, ώστε να μην χαλάει βρε παιδί μου ποτέ η φάση, παρά ταύτα όσο περνάνε τα χρόνια, έμαθα το διαφορετικό να το διαχειρίζομαι καθημερινά.
Λίγη διπλωματία, ποτέ δεν έβλαψε κανέναν. Κάνουμε όλοι λάθη, συνήθως έχουμε πλήθος απαιτήσεις, τρώμε το χρόνο όσων μας αγαπούν και ενίοτε δεν λέμε ούτε ευχαριστώ πολύ. Επί παραδείγματι, μαθητές και φοιτητές χειραγωγούν αλλήλους, ενίοτε και τους καθηγητές τους, χωρίς αντάλλαγμα ουδείς σου απευθύνει το λόγο. Αναρωτιέμαι, πράγματι είναι αυτή η κοινωνία που θέλουμε όλοι εμείς;
![ΑΦΡΟΔΙΤΗ BOTICELLI]()
Η συμβολική βία, ένας παράγοντας κυριαρχίας και ανδρικής επιβολής
Στη σύγχρονη κοινωνιολογία, ο σημαντικός όσο αγαπημένος μου Pierre Bourdieu ορίζει την «Ανδρική Κυριαρχία» με όρους συμβολικής βίας. Ο κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu επικεντρώνει σε πέντε αιτίες γένεσης του επιβαλλόμενου από τους άνδρες ως επικρατέστερου κοινωνικά, προσωπικά αυτή εκλαμβάνω ως την ανδρική επιβολή.
Πρώτα, η έξη, ήτοι το κοινωνιολογικό ιστορικό habitus, δεύτερη η σωματοποίηση, τρίτον οι ουσιοκρατικοί ρόλοι στην υφιστάμενη κοινωνική οργάνωση σε εργασία, εκπαίδευση και κυρίως στην αναπαραγωγή, τέταρτη η ψευδαίσθηση της ανωτερότητας και πέμπτη η Libido Dominandi, η κυριαρχία της ανδρικής σεξουαλικότητας.
Ούτε ψυχολογία, ούτε εγκληματολογία έχω σπουδάσει, ωστόσο η ανθρωπολογική σκευή μου και η έρευνά μου στην Κοινωνική Ιστορία της Αντισύλληψης και στην Ιστορία της Οικογένειας, σαφέστατα μου αφήνουνε ελεύθερο το πεδίο της αναγνώρισης των συμπεριφορών ως στερεότυπων σε κάθετο άξονα.
Για αιώνες η οικογένεια εδράζεται στον παράγοντα της οικονομίας και στην αναπαραγωγή, ενώ μόλις το 18ο αιώνα με την επίδραση των ιδεών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού οι συναισθηματικές σχέσεις έγιναν η βάση ενός πετυχημένου έγγαμου βίου.
Ωστόσο, ακόμα στον 21ο αιώνα συσχετιζόμαστε για να κάνουμε οικογένεια, όχι από επιλογή του σωστού, αλλά ενός κάποιου συντρόφου. Η καταναγκαστική συμβίωση τότε οδηγεί σε τριβές. Καλό παιδί μωρέ, αλλά λιγάκι νευρικό. Μα τί θα πει μετά η κοινωνία, μα τί θα πει ο κόσμος!
Και φυσικά ερωτήσεις άσπονδων φίλων, γιατί δεν παντρεύεσαι, μα πότε θα παντρευτείς και κυρίως πότε θα κάνεις παιδιά; Τις ερωτήσεις αυτές δέχονται άνδρες και γυναίκες σήμερα. Η γυναικοκτονία βρίσκει χώρο μέσα στα στερεότυπα για τη δημιουργία μίας σχέσης εντός νόρμας και στη δική μας υποχωρητική στάση προηγουμένως.
Οι Ρωμαίοι διέκριναν το otium με ιδιώτευση από το negotium στη δημόσια ζωή τους. Εσύ πότε θα ωριμάσεις για να αποκτήσεις προσωπική ζωή; Να, μια ωραία απάντηση στους αυτεπάγγελτα ειδικούς συμβούλους και κατ’ επίφαση ψυχολόγους των γεμάτων προβλήματα γάμων, με έλλειψη οικογενειακού προγραμματισμού και πολλά παιδιά που στερούνται καθοδήγησης γιατί απλούστατα δεν έχουνε ενήλικους συνομιλητές.
Το ζήτημα είναι οι επιλογές να είναι για τους καθαρούς και τους συναισθηματικούς λόγους, όχι για την επιφάνεια.
Η γυναίκα στη Μακεδονία που μαχαίρωσε την Κυριακή τον άνδρα που συνταξίδευε με το ΚΤΕΛ παραμένει ανώνυμη, ομοίως ο γυναικοκτόνος. Οι προσωπικές επιθυμίες όμως έχουνε ονοματεπώνυμο, το δικό μας όνομα και επίθετο.
* Η Γ. Τσατσάνη είναι φιλόλογος-συγκριτολόγος