Τα τελευταία χρόνια, η αντινεοπλασματική φροντίδα έχει βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό. Χάρη στον προσυμπτωματικό έλεγχο (π.χ. τεστ Παπανικολάου, μαστογραφία, κολονοσκόπηση, υπέρηχος, μαγνητική κτλ.) πραγματοποιείται ο εντοπισμός του όγκου σε πρώιμα στάδια, όποτε και μπορεί να ιαθεί πλήρως. Οι νεότερες θεραπείες (χειρουργείο, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία κτλ.) παρέχουν μεγαλύτερη στόχευση και είναι πιο βελτιωμένες στο να σταματούν την εξέλιξη και την επέκταση του όγκου.
Πρόληψη
Έχοντας καλύτερες αντινεοπλασματικές θεραπείες, οι καρκινοπαθείς ζουν περισσότερο. Ως αποτέλεσμα αυτού, οι ανάγκες τους έχουν αλλάξει. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι χρήζουν βοήθειας για την ανάρρωσή τους, καθώς και για τη διατήρηση της υγείας τους. Ο μεγάλος και αυξανόμενος αριθμός των επιζησάντων από καρκίνο απαιτεί κι εξειδικευμένη φροντίδα.
Η πρόληψη νέου ή υποτροπιάζοντος καρκίνου αποτελεί βασικό κομμάτι της φροντίδας των ατόμων που επέζησαν από καρκίνο. Ο υγιής τρόπος ζωής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο του καρκίνου. Αυτός ο τρόπος ζωής περιλαμβάνει τη σωματική άσκηση, την καλή διατροφή και την αποφυγή χρήσης καπνού. Κάποιες από τις αιτίες που προκαλούν τον πρώτο καρκίνο, μπορεί να σχετίζονται και με την εκδήλωση ενός δεύτερου καρκίνου. Οι επιζήσαντες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ενός νέου (δεύτερου) καρκίνου. Ρωτήστε το γιατρό σας σχετικά με την πιθανότητα αυτή.
Μερικές αντικαρκινικές θεραπείες μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα καρκίνου. Τέτοιου είδους θεραπείες είναι η ακτινοθεραπεία, ορισμένες χημειοθεραπείες και ορισμένες στοχευμένες θεραπείες.
Η υπερβολική ακτινοβολία από αξονικές τομογραφίες (CT) καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Ρωτήστε τον γιατρό σας αν είναι απαραίτητες αυτές οι εξετάσεις και για πόσο.
Μερικοί επιζήσαντες μπορεί να κινδυνεύουν και από κληρονομικούς καρκίνους. Ο κληρονομικός καρκίνος οφείλεται σε κάποιες γονιδιακές ανωμαλίες που περνάνε από τους γονείς στα παιδιά. Κάποια είδη κληρονομικών καρκίνων είναι του μαστού, των ωοθηκών, του παχέος εντέρου και του προστάτη.
Κατά τις επισκέψεις σας στον γιατρό, ενημερώστε για τυχόν νέους καρκίνους στους εξ αίματος συγγενείς σας. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει μια γενετική εξέταση. Χρειάζεται μόνο ένα δείγμα αίματος. Μπορείτε να ζητήσετε γενετική συμβουλευτική (π.χ. από ιατρό παθολόγο ογκολόγο) για να συζητήσετε για το ιστορικό καρκίνου στην οικογένεια σας.
Χρόνιες παρενέργειες
Πολλές παρενέργειες των θεραπειών υποχωρούν αμέσως μόλις τελειώσουν οι θεραπείες (π.χ. ναυτία και εμετοί). Μετά τη θεραπεία μπορεί να εμφανιστούν ανεπιθύμητες παρενέργειες του ίδιου του καρκίνου και των θεραπειών. Αν αυτές οι παρενέργειες εντοπιστούν εγκαίρως, μπορεί να έχουν τη μικρότερο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Κατά τη διάρκεια των υγειονομικών σας επισκέψεων, ο γιατρός σας θα αξιολογήσει την πιθανή ύπαρξη τέτοιων παρενεργειών και θα σας παράσχει την απαιτούμενη θεραπεία, για να τις καταπραΰνει. Ο συνεχόμενος προγραμματισμός της παροχής ιατρικής φροντίδας αποτελεί ένα από τα βασικότερα στοιχεία της παροχής φροντίδας σε επιζήσαντες από καρκίνο. Ενδεχομένως ο γιατρός σας να σας παραπέμψει και σε κάποιους άλλους ειδικούς ή κοινωνικές δομές.
Οδηγίες για άτομα που επέζησαν από καρκίνο
Με έναν υγιεινό τρόπο ζωής, οι επιζήσαντες από καρκίνο μπορούν να βελτιώσουν και την υγεία αλλά και την ποιότητα της ζωής τους. Για κάποια είδη καρκίνου, μάλιστα, η υγιεινή ζωή μειώνει τον κίνδυνο επανεμφάνισης και θανάτου. Μπορεί να σας φανεί δύσκολο να προσαρμοστείτε σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Σε αυτό μπορείτε να βρείτε υποστήριξη από την ιατρική σας ομάδα. Καλό είναι να συνεργαστείτε ώστε να μπορέσετε να κάνετε οι ίδιοι τις αλλαγές που χρειάζεστε. Κατά περίπτωση, μπορεί να σας παραπέμψουν σε κάποιο σύμβουλο.
Στόχοι μιας υγιεινής ζωής
Να είστε σωματικά δραστήριοι και να αποφεύγετε την αδράνεια.
Να έχετε μια υγιεινή διατροφή.
Περιορίστε ή αποφύγετε την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών.
Επιδιώξτε και διατηρήστε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Αποφύγετε το κάπνισμα, μάσημα ή ακόμα και το να μυρίζετε καπνό.
Χρησιμοποιήστε αντιηλιακή κρέμα και αποφύγετε τα “σολαριουμ”.
Να κοιμάστε αρκετά.
Να επισκέπτεστε το γιατρό σας τακτικά.
“Μη διστάσετε να κάνετε ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ερώτηση στην ιατρική σας ομάδα, ανά πάσα στιγμή! Οι ερωτήσεις σας βοηθούν και εσάς αλλά και τους γιατρούς σας. Καμία ερώτηση δεν θεωρείται ανόητη. Το μόνο που μπορείτε να ελέγξετε είναι η διαχείριση και ή ο περιορισμός του άγχους σας”.
[Πηγή: NCCN Guidelines for Patients/Survivorship Care for Healthy Living-English].
* Η Μαρία Τόλια είναι αναπλ. καθηγήτρια Ακτινοθεραπείας,Ιατρικής Σχολής,Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθύντρια Τμήματος Ακτινοθεραπείας, Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου.