Ο Έλληνας πολίτης σήμερα απολαμβάνει υπηρεσίες υγείας (πρωτοβάθμιες / δευτεροβάθμιες) κατώτερες των προσδοκιών του και των πόρων που καταβάλλει γι’ αυτές. Οι πολίτες παραπονούνται κυρίως για την χαμηλή ποιότητα (μεγάλες αναμονές, ακατάλληλες συνθήκες νοσηλείας, συνωστισμός στα ΤΕΠ και Εξωτερικά ιατρεία, ακατάλληλη αντιμετώπιση από επαγγελματίες υγείας συχνά σε προσωπικό επίπεδο, ανοργάνωτη Πρωτοβάθμια Φροντίδα κλπ) και για την ανάγκη να πληρώνουν έξτρα από την τσέπη τους για πολλά υγειονομικά αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία κανονικά θα ώφειλαν να καλύπτονται από την τακτική φορολογία και ασφαλιστικές εισφορές που πληρώνουν ήδη.
Μερικές σημαντικές δομικές αιτίες του παραπάνω προβλήματος είναι:
α) Η διοικητική και οργανωτική πολυδιάσπαση των υγειονομικών δομών με έλλειψη συντονισμού και συνέχεια της παροχής φροντίδας, β) η συγκεντρωτική δομή του υγειονομικού συστήματος, που συνεπάγεται αδυναμία ευελιξίας και δυνατότητας εξυπηρέτησης τοπικών αναγκών των πολιτών χωρίς την έγκριση από το υδροκεφαλικό κεντρικό κράτος, γ) η αδιαφανής χρηματοδότηση δράσεων και υποδομών και δ) η έλλειψη νομοθετικού πλαισίου για δυνατότητα ανάληψης κομβικών παρεμβάσεων από την αιρετή Περιφέρεια σε θέματα Δημόσιας Υγείας.
Σε σχέση με την Υγεία, η Περιφέρεια ασκεί δραστηριότητες τύπου «κοινωνικής μέριμνας» (λειτουργία ΚΑΠΗ, παιδικοί – βρεφονηπιακοί σταθμοί, άδειες και εγκρίσεις υπηρεσιών υγειονομικού ελέγχου, εμβολιασμοί, πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» κλπ). Υπάρχει διάχυτη η τάση να περιορίζονται οι δράσεις στη διοικητική και γραφειοκρατική διεκπεραίωση των ζητημάτων, ενώ ελάχιστα είναι τα παραδείγματα όπου η τοπική αυτοδιοίκηση λαμβάνει πραγματικό ενεργό ρόλο στη διαχείριση ζητημάτων Δημόσιας Υγείας.
Αποτελεί αναγκαιότητα η αλλαγή της αυτοδιοικητικής κουλτούρας μας προς την κατεύθυνση της αποδοχής της αρχής, ότι το πρόβλημα που παρουσιάζεται στον πολίτη πρέπει να αντιμετωπίζεται από τον μικρότερο και τοπικό φορέα (ευρωπαϊκή αρχή της Επικουρικότητας).
Η υλοποίηση αυτής της αρχής απαιτεί σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις, ώστε πολλές αρμοδιότητες υγειονομικού τύπου να μεταφερθούν από τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας στην αρμοδιότητα της Περιφέρειας. Στην Ευρωπαϊκη Ένωση το βάρος της Διοίκησης πέφτει στην Περιφέρεια και όχι στο κεντρικό κράτος, ενώ στην Ελλάδα ο θεσμοθετημένος ρόλος των Περιφερειών είναι περιορισμένος σε «τροχονομικού» τύπου κατανομή κονδυλίων.
Δραστηριότητες, οι οποίες είναι υποψήφιες για άμεση υπαγωγή στις αρμοδιότητες της Περιφέρειας (με την κατάλληλη νομοθετική προπαρασκευή), και οι οποίες θα προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή ανακούφιση των βασικών υγειονομικών αναγκών, είναι:
Α) Το συνολικό δίκτυο πρωτοβάθμιας φροντίδας (Κέντρα Υγείας, οικογενειακοί ιατροί – μεμονωμένων ή συμπράξεων επαγγελματιών υγείας, μονάδες ηλικιωμένων, αποκατάστασης και λοιπές δομές και όχι μόνον μεμονωμένες αποσπασματικές δράσεις).
Β) Η κοινοτική Ψυχική Υγεία (πχ. Κοινοτικές Ψυχιατρικές πρωτοβάθμιες δομές, κινητές Ψυχιατρικές μονάδες κλπ), καθώς και η νομοθετημένη δυνατότητα ενίσχυσης των υφισταμένων δημόσιων δομών σε νοσοκομεία, οι οποίες τώρα είναι αποδεδειγμένα ανεπαρκείς και υποχρηματοδοτημένες.
Γ) Η ανάληψη της ευθύνης διεξαγωγής της καμπάνιας πρωτογενούς πρόληψης σε επίπεδο πληθυσμού πχ, για καρδιαγγειακά νοσήματα, υγιεινή διατροφή, αντικαπνιστικός αγώνας κλπ.
Δ) Η αναδιοργάνωση και ενίσχυση των Υπηρεσιών Επείγουσας Ιατρικής (ασθενοφόρα ΕΚΑΒ – αποτελεσματικός συντονισμός με Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών, ευέλικτη χρηματοδοτικά συντήρηση και ανανέωση του στόλου, καθώς και εξασφάλιση διαδικασίας υλοποίησης τοπικής υπηρεσίας αεροδιακομιδών εντός της Κρήτης με μισθωμένο ελικόπτερο για εξυπηρέτηση απομακρυσμένων περιοχών, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς τουριστικούς μήνες.
Ε) Η διαφανής και τεκμηριωμένη χρηματοδότηση υγειονομικών δραστηριοτήτων (δημόσιων κατά προτεραιότητα, αλλά και μη κυβερνητικών δομών) με νομοθετικά διασφαλισμένες και μακριά από τις πελατειακού τύπου εγκατεστημένες πρακτικές. Στόχος είναι η αξιοποίηση κάθε είδους χρηματοδοτικού εργαλείου (Ευρωπαϊκά ή εθνικά ή ιδιωτικά κονδύλια) με κριτήριο τη νομιμότητα – χωρίς ιδεολογικές εμμονές.
Στ) Η προώθηση Ιατρικού Τουρισμού – μέσω συνεργατικών επιχειρηματικών σχημάτων, αναδεικνύοντας την υγεία ως σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο για το νησί μας.
Πρέπει να τονισθεί ότι η ανάγκη νομοθετημένης ανάληψης δραστηριοτήτων στην Υγεία από την Περιφέρεια πρέπει να συνοδεύεται και από την αντίστοιχη χρηματοδότηση, καθότι σύμφωνα με το άρθρο 102 του Συντάγματος «δεν μεταβιβάζεται καμία κρατική αρμοδιότητα προς τους ΟΤΑ χωρίς την αντίστοιχη μεταφορά και των αντίστοιχων πόρων».
Συμπερασματικά, η νέα αντίληψη για το ρόλο της Περιφέρειας στην Υγεία περιλαμβάνει πολλές περισσότερες αρμοδιότητες από αυτές που παραδοσιακά ασκεί η παρούσα Περιφέρεια. Για πολλές από τις νέες αρμοδιότητες χρειάζεται αποφασιστικότητα για διεκδίκηση (με νομοθετικό τρόπο) από το κεντρικό κράτος, και για άλλες χρειάζεται ένας νέος – ανανεωμένος τρόπος σκέψης με φαντασία , έξω από εμμονές και πελατειακές λογικές.
* Ο Χαράλαμπος Λυδάκης είναι παθολόγος, διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής, Βενιζέλειο Νοσοκομείο, υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος «Η Κρήτη Μπροστά»