Στον πραγματικό κόσμο υπάρχουν ορισμένα υποκατάστατή στη θέση της έλλειψης λογικής αιτίας για την εξαπόλυση μιας αντεκδικητικής επίθεσης. Το πρώτο απ’ αυτά είναι η εκδίκηση, που μπορεί να προκαλέσει η αντεκδικητική επίθεση ακόμη κι αν δεν πρόκειται για μια λογική πράξη.
Σύμφωνα με την συναισθηματική λογική της εκδίκησης, ο ζωντανός ενεργεί για λογαριασμό του αδικοχαμένου νεκρού, που όντας ακριβώς νεκρός, δεν μπορεί να επαναφέρει την ισορροπία στη ζυγαριά της δικαιοσύνης. Η εκδίκηση δεν γνωρίζει ευαισθησίες και σε καμία περίπτωση δεν είναι εποικοδομητική αλλά οπωσδήποτε είναι ανθρώπινη.
Ο εισβολέας δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο, όπου το αίσθημα θα φουντώσει στις καρδιές των ηγετών που θα έχουν χάσει τη χώρα τους παρακινώντας τους να εξαπολύσουν επίθεση. Το δεύτερο και πιο σημαντικό υποκατάστατο της έλλειψης λογικής αιτίας για την αντεκδίκηση είναι ότι καμία ενέργεια ή αντίδραση δεν μπορεί να προβλεφθεί από τη στιγμή που θα ξεσπάσει μια γενικευμένη επίθεση σε διάφορα σημεία του πλανήτη και μάλιστα στις μέρες μας με τη μορφή της διεθνούς τρομοκρατίας, ενός καινοφανούς παραλογισμού εκδίκησης με θύματα αθώους πολίτες. Στη κατάσταση αυτή, όπου διακυβεύεται πλέον φανερά ανά πάσα στιγμή η ζωή, ο ανθρώπινος νους αρχίζει να τραυλίζει. Και οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων δεν έχουν παρά να αποδεχθούν το γεγονός πως ο κίνδυνος είναι ολοκληρωτικός καθώς θα κοιτούν το τεράστιο άγνωστο του χάους. Οπότε κάτω από τέτοιες συνθήκες, δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσει κάποιος να προσποιηθεί ότι είναι παράλογος, ούτε ότι έχει χάσει τον έλεγχο της κατάστασης.
Γιατί ένας τέτοιος κόσμος, που έχει παραδοθεί πια στη μοίρα του, είναι από τη φύση του και παράλογος και ανεξέλεγκτος. Οι ακολουθίες, που συγκροτούν το δόγμα της απόκρουσης, είναι όλες συνέπειες μιας μεγαλύτερης ακολουθίας που πηγάζει από τον παραλογισμό της εκμηδένισης, για την αποφυγή της εκμηδένισης. Το αποτέλεσμα της εξάρτησης της επιβίωσης απ’ αυτό το αντιφατικό σύστημα είναι ο σημερινός μισοπαραλυμένος, μισοτρομαγμένος κόσμος όπου τα βουνά όπλων, συμβατικών και μη, που συνεχώς μεγαλώνουν υποτίθεται ότι βελτιώνουν την ασφάλειά μας.
Όμως δεν ξέρουμε απ’ τη μια στιγμή στην άλλη αν θα συνεχίσουμε να ζούμε ή θα πεθάνουμε. Αναμασώντας με τη σκέψη μας τα τρομακτικά αποτελέσματα αυτής της διάταξης φτάνουμε στο σημείο να αναρωτηθούμε κάποια στιγμή, γιατί είναι ανάγκη να αναζητούμε την ασφάλεια στον τρόμο, την επιβίωση στην εκμηδένιση, την ύπαρξη στην ανυπαρξία και γιατί δεν υιοθετούμε τον ευθύ δρόμο του αφοπλισμού εξασφαλίζοντας την επιβίωση με την απαγόρευση του μηχανισμού του θανάτου;
Αρκεί και μόνη η διατύπωση του προηγούμενου ερωτήματος για να αποκαλύψει πως οι περίφημες φράσεις περί ασφαλείας του κόσμου του Τσώρτσιλ, που επαναλήφθηκαν με αναρίθμητες παραλλαγές και υιοθετήθηκαν απ’ όλους τους πολιτικούς ηγέτες που ανέλαβαν κατά καιρούς την ευθύνη των οπλοστασίων του πλανήτη, αποκρύπτουν στην πραγματικότητα ένα μεγάλο μέρος της αλήθειας. Αυτό που αποκρύπτουν είναι ο πολιτικός στόχος. Γιατί είναι γεγονός ότι δεν κατέχουν τα όπλα, αντίθετα με τους ισχυρισμούς των ηγετών τους, οι μεγάλες δυνάμεις με μοναδικό στόχο την αποτροπή της χρήσης τους για τη διατήρηση της ειρήνης, αλλά και την υπεράσπιση των εθνικών τους συμφερόντων και την προώθηση των εθνικών τους φιλοδοξιών. Η διαφορά είναι ότι τώρα, αντί να εξαρτώνται από τον πόλεμο για την εξυπηρέτηση αυτού του στόχου, όπως συνέβαινε στην προπυρηνική εποχή, εξαρτώνται από την απειλή της διεθνούς τρομοκρατίας που το σύστημα εξέθρεψε εις βάρος της ζωής αθώων πολιτών πέραν από κάθε λογική και ηθική.
Κι όμως ο κόσμος θα μπορούσε να γλυτώσει μια για πάντα από την απειλή της αυτοκαταστροφής, όπως πρότεινε ο Ράσσελ, ο Αϊνστάιν και πολλές μεγάλες προσωπικότητες στα μέσα της δεκαετίας του 1940. Κατά συνέπεια, πρέπει να αναθεωρήσουμε την κλασική φράση του Τσώρτσιλ: «Η εθνική κυριαρχία είναι το θαρραλέο παιδί του τρόμου και η δίδυμη αδελφή της εκμηδένισης».
Η φράση αυτή αντιπροσωπεύει πέρα για πέρα την αλήθεια της σύγχρονης παγκόσμιας πολιτικής διάταξης, που βασίζεται στον εφιάλτη του τρόμου και του πολέμου. Και για να είμαστε πιο ακριβείς, θα πρέπει να κάνουμε μια νέα παραλλαγή με τη βοήθεια μιας προσθήκης: «Η ασφάλεια είναι το θαρραλέο παιδί του τρόμου και η επιβίωση η δίδυμη αδελφή της εκμηδένισης, αρκεί το κάθε έθνος να σέβεται τα ζωτικά συμφέροντα του άλλου».
Η παρατήρηση πως υπήρχε ο μέσος δρόμος των «τακτικών» εχθροπραξιών στο πλαίσιο ενός περιορισμένου πολέμου, η λύση της συμβατικής σύγκρουσης έχασε κάθε λογική αντίκρισμα απέναντι στην αφόρητη πίεση της κρίσης.
Η πύλη του «τεράστιου αγνώστου» φάνηκε να ανοίγει τα θυρόφυλλά της κι όλα τα σενάρια «του περιορισμένου πολέμου» κατάντησαν άχρηστα σκουπίδια στις μέρες μας.
* Η Ειρήνη Κουτσαντωνάκη είναι μαθηματικός