Εκτός του ελληνισμού- περιλαμβανομένου του κυπριακού- μεγάλο θύμα της δικτατορίας των συνταγματαρχών ήταν ο Κωνσταντίνος που κηδεύτηκε μόλις, μαζί με το πνεύμα του θεσμού που εκπροσωπούσε. Το πραξικόπημα της 21/04/1967 και το βασιλικό αντιπραξικόπημα του Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν με τρόπο που δεν άφηνε περιθώρια μακροημέρευσης στο βασιλικό θεσμό: Το πραξικόπημα είχε μεταξύ των στόχων του το στρατιωτικό περιβάλλον του βασιλικού οίκου.
Ενώ το κίνημα της 17/12/ 67 επιβεβαίωσε πως αφεντικό της στρατιωτικής ηγεσίας ήταν ο εμπνευστής του πραξικοπήματος, όχι ο υποτιθέμενος συνταγματικός αρχηγός της. Αν η έμπνευση της δικτατορίας προερχόταν από τον προστάτη των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων θα κρατιόντουσαν, ίσως, κάποια προσχήματα για τη διάσωση της βασιλείας.
Εμπνευστής και καθοδηγητής, όμως, ήταν ο εκπρόσωπος του δόγματος Τρούμαν, που δεν έτρεφε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ευρωπαϊκούς βασιλικούς οίκους, ενώ είχε τους δικούς του μηχανισμούς που διατηρεί και ενισχύει για τη διαχείριση της χώρας. Άλλωστε και το δημοψήφισμα που τελεσίδικα έβαλε τέλος στη βασιλεία, έλυσε στην πραγματικότητα ένα εσωτερικό ζήτημα της συντηρητικής παράταξης, που μόνη εκείνη έδινε το ισχνό λαϊκό έρεισμα του στο θεσμό.
Ο θεσμός της βασιλείας ιδρύθηκε στην Ελλάδα από τις δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας, στο πλαίσιο ελέγχου των συνεπειών της Επανάστασης, που πέρυσι εορτάσαμε τα 200 χρόνια από την έκρηξή της. Δεν ήταν μέτρο ολοκλήρωσης των αποτελεσμάτων της με την ίδρυση ενός ανεξάρτητου κράτους, ανάμεσα στα πολλά που εμφανίζονταν την εποχή εκείνη.
Αποτέλεσε, μάλιστα η Ελλάδα το υβριδικό παράδειγμα χειραγώγησης της ανεξαρτησίας νέων εθνών-κρατών. Άλλοτε υποδαυλίζοντας εθνικούς αλυτρωτισμούς, άλλοτε με τη διαχείριση πλουτοπαραγωγικών πηγών και πτωχεύσεις, στην περίπτωσή μας και με όργανο τον βασιλικό θεσμό που εγκαθίδρυσαν, οι Μεγάλες ευρωπαϊκές Δυνάμεις προσπάθησαν όπου μπορούσαν να ποδηγετήσουν αναδυόμενα κράτη.
Γι΄αυτό και δε μπήκε ποτέ για τους Έλληνες ζήτημα αξιοποίησης βυζαντινών βασιλικών οικογενειών, αντίστοιχα με λύσεις που αναζήτησαν στην περίπτωση της Ισπανίας. Για την Ελλάδα μια τέτοια λύση θα έξυνε τις πληγές της διάλυσης του Βυζαντίου. Γι αυτό και μετατράπηκε το ανώτατο αξίωμα της χώρας σε πασαρέλα ευρωπαϊκών βασιλικών οίκων. Με βάση τις εμπειρίες του, έτσι, ο ελληνικός λαός ουδέποτε ενστερνίστηκε το θεσμό της βασιλείας.
Οι τρομερές ανακατατάξεις που ήλθαν στο τέλος του μεγάλου πολέμου, επηρέασαν το μέλλον και του συγκεκριμένου θεσμού στη χώρα. Το ΗΒ που αρχικά μεθόδευσε την επικυριαρχία του στην Ελλάδα, έδωσε τη σκυτάλη στην πέραν του Ατλαντικού δύναμη, που δεν έτρεφε ψυχικούς ή πρακτικούς δεσμούς με τις βασιλείες, ενώ αποδείχθηκε ευρηματική και στη διαμόρφωση μηχανισμών ελέγχου της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας άλλων.
Η Ελλάδα ανήκει σε μια δυστυχή κατηγορία κρατών, αν πραγματικά υπάρχει δεύτερο στην ίδια κατηγορία, που πλάι στα απομεινάρια παλιών μηχανισμών, λειτουργούν και οι νέοι θεσμοί νόθευσης της λαϊκής κυριαρχίας. Όπως σήμερα αντιλαμβάνεται κανείς τη γελοιότητα των επιχειρημάτων των δικτατόρων, για δήθεν διάσωση της χώρας από κινδύνους που διέτρεχε, έτσι και της βασιλείας ο ρόλος χωρεί σαν λογική μόνο σε καλάθι αχρήστων.
Το τέλος της βασιλείας, όμως, δε σηματοδότησε την παραμικρή χαλάρωση του ξένου ελέγχου, και με τις παγκόσμιες ανακατατάξεις συνεχίζει να αφαιρεί όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες χάραξης και εφαρμογής πολιτικών που να εξυπηρετούν κανόνες αυτόβουλης διαχείρισης των ζητημάτων της χώρας. Αντίστροφα με το παράδειγμα ανεπτυγμένων ή αναπτυσσόμενων χωρών, η Ελλάδα χάνει συνέχεια ανθρώπινο δυναμικό. Συγκριτικά δε με τα προπολεμικά δεδομένα που η ξένη ποδηγέτηση απέφερε κάποια εθνικά οφέλη, σήμερα συνοδεύεται σχεδόν αποκλειστικά με εθνικές ήττες.
Παράδειγμα για τη συναγωγή συμπερασμάτων για τα συλλογικά συμφέροντα, είναι η στάση των ανά τον κόσμο εκπροσώπων του βασιλικού θεσμού, μπροστά στον τάφο του Κωνσταντίνου. Η κατηγορία όλων αυτών που θέλουν να ανατρέφουν τα παιδιά τους με παντεσπάνι, διαπιστώνει και ο τελευταίος Έλληνας με πόση επιμονή διεκδικούν διαιώνιση του ρόλου τους. Είναι σθεναρά αλληλέγγυοι μεταξύ τους, ακόμη και σε περιπτώσεις που μόλις διασώζεται κάποιο στοιχείο σοβαρότητας.
Οι απλοί πολίτες, αντίθετα, που βλέπουν καθημερινά τη ζωή να φεύγει από τα χέρια τους, που αντί για επιβράβευση σκληρών κόπων είναι πάντα με τη θηλιά στο λαιμό, και αδυνατούν να παρακολουθούν το μέλλον των παιδιών τους, εύκολα ξεστρατίζουν από τους δικούς τους θεμιτούς στόχους: Με ασήμαντα ανταλλάγματα δέχονται να υπηρετούν συχνά ανατρεπτικές πολιτικές απέναντι στα μακροχρόνια συμφέροντα τους.
Για τη χώρα συνολικά η στάση αυτή απεμπόλησης μόνιμων συλλογικών συμφερόντων έχει φτάσει σε φάση οριακής κρίσης. Ο κόσμος συνολικά με τις νέες επιστημονικές κατακτήσεις υπαγορεύει για την αξιοπρεπή επιβίωση κάθε λαού αναστοχασμό και χάραξη μιας στοχευμένης συλλογικής πορείας. Το ρευστό διεθνές περιβάλλον αναδεικνύει σοβαρούς εξωτερικούς κινδύνους. Το οριστικό τέλος της βασιλείας θα μπορούσε να πυροδοτήσει σε όλους μας δημιουργικές σκέψεις και στάσεις.
* Ο Νίκος Λεβεντάκης είναι μηχανικός