Τι «εργαλείο» είναι και αυτό, ο νους του ανθρώπου! Υπερεργαλείο θα έλεγα! Είναι γραφίδα, είναι πένα, που αποτυπώνει στο «χαρτί» του μυαλού μας και εντυπώνει στη μνήμη μας ό,τι “αυτός” κρίνει και επιλέγει.
Ελέγχει και διευθετεί στο μέτρο του δυνατού τις εναλλαγές των λογικών και ψυχικών διεργασιών που συντελούνται αενάως μέσα μας, ανασηκώνοντας, όταν χρειασθεί, κάθε βαριά «πέτρα» που πλακώνει τον ψυχισμό του ανθρώπου και τον οδηγεί στη σφαίρα του εφικτού ή του ανεκτού και οπωσδήποτε του επιθυμητού.
Είναι ένας τεχνίτης του λόγου, άλλοτε ένας μουσικός και άλλοτε ποιητής ή φιλόσοφος. Μέσα στον νου, διαμορφώνεται η άποψη, επεξεργάζεται η εμπειρία και δομείται η γλώσσα.
Ο νους συλλαμβάνει τις ιδέες και ως «προϊστάμενος» που είναι, τις μετατρέπει σε σκέψη, τις καλλιεργεί και καταυγάζει ό,τι καλό και χρήσιμο για τον φέροντα οργανισμό, βάζοντας τα «πράγματα» σε τάξη, οδηγώντας μας στη μόρφωση και την κατάρτιση.
Μέσα του κρύβεται η σωφροσύνη, η κρίση – της οποίας η χρησιμότητα είναι εξώφθαλμη- το αίσθημα δικαίου, η φρόνηση, η τυχόν ευφυΐα και ξυπνά τις συγκινήσεις, σε αντίθεση με τις αισθήσεις οι οποίες μας δίδουν φευγαλέες εντυπώσεις και δεν απεικονίζουν το παρόν και την αλήθεια.
Ο νους, με τη νόηση, λύνει τα προβλήματα τού ανθρώπου και τον οδηγεί στην περιήγηση της Επιστήμης. Νοώ, κατανοώ, αντιλαμβάνομαι, λέμε συχνά και μέσα από την βαθμίδα της νόησης, βλέπομε αν και πόσο εργάζεται ο νους.
Η γνώση είναι ασφαλώς η κύρια τροφή του και η φαντασία τα «φτερά» του, γιατί ο νους «πετάει», φεύγει μακριά, χωρίς να υπολογίζει τις αποστάσεις, κάπου χάνεται και επιστρέφει… απρόσκλητος, χοροπηδώντας ενίοτε εδώ και κει.
Φαίνεται πως για το «ποιόν» του νου, ευθύνονται οι πρώτες επαφές του με το οικογενειακό ανθρώπινο περιβάλλον, που μαζί με όσα θρεπτικά συστατικά προσέλαβε τα πρώτα ηλικιακά χρόνια, τα οποία «μαλάχτηκαν» στην ουσία με το DNA του, θα εμφανίσει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της δημιουργίας, αυτής της φωτοδότου πηγής, που οδηγεί τα βήματα της ζωής μας.
Πιστεύεται πως μέσα στον νου κρύβεται η «θεϊκή ουσία» από την οποία ξεπηδά και φανερώνεται η ίδια η παρουσία του Θεού, με την μορφή μιας διάνοιας, ή μιας ιδιοφυίας ή ενός ταλέντου είτε ακόμα μιας χαρισματικής προσωπικότητας.
Μέσα στη «φαιά ουσία», στους χιλιάδες νευρώνες του φλοιού του εγκεφάλου, εδράζεται ο νους, είτε είναι οξύνους είτε κοινός νους. Πάντως είναι δυνατόν να γίνει αντικείμενο μέτρησης με διάφορα «τεστ» που δείχνουν της εξυπνάδας την διαβάθμιση και τον διαχωρισμό, μέσα στο πλήθος.
Ο νους δουλεύει ακούραστα ολημερίς και το βράδυ που ο φ. οργανισμός καταθέτει τα «όπλα» και σταματάει κάθε εργασία, «εκείνος» συνεχίζει να εργάζεται, πολλές φορές, ανεξάρτητα και αδέσμευτα μέχρι να επέμβει δυναμικά ο Μορφέας. Αν όμως μας απασχολεί κάποιο πρόβλημα… με δική του πρωτοβουλία, χωρίς την άδειά μας, αρχίζει να εργάζεται μανιωδώς χωρίς έλεγχο, ασταμάτητα και είναι ικανός να μας ξενυχτήσει έως ότου ο ύπνος κατεβάσει πια τον διακόπτη, επιτρέποντάς μας, λίγες ώρες ύπνου.
Είναι γνωστό πως της Μάνας ο νους είναι διαρκώς στα παιδιά της και γνωστή η φράση: «Αλίμονο στο παιδί αν πάθει όσα βάζει ο νους της μάνας».*
Όταν ο νους εργάζεται κάτω από την «επίβλεψή» μας, είναι παραγωγικός και ποιοτικός και επιτελεί το έργο του, δημιουργώντας διαχρονικά όλα αυτά τα επιτεύγματα που ανέδειξαν ως πιο τέλειο Όν του πλανήτη μας, τον άνθρωπο, με τις κοινωνίες του, ως το κύτταρο της ανθρωπότητας.
Κάποιες φορές όμως είναι φορτικός, ασυγκράτητος και όχι σε λίγες περιπτώσεις, καταστροφικός, γιατί μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε ένα ανθρωπόμορφο τέρας, που ισάξιο δεν υπάρχει στη φύση, όχι χωρίς λόγο βέβαια, αλλά μόνο όταν ξεφύγει από την τροχιά της αποστολής του, τότε που το φως του, ανήμπορο και αναποτελεσματικό, αναμετριέται με το σκοτάδι του.
Προφανώς ο νους στρογγυλοκάθεται στο “θεωρείο”, αλλά όμως χρειάζεται «ποδηγέτηση» και έλεγχο. Κάθε βίωμα και κάθε εγκεφαλική λειτουργία επιδρούν θετικά ή αρνητικά στο έργο του νου. Είναι ανάγκη να καθοδηγείται και να κατευθύνεται από τη «θέληση», στο συγκεκριμένο θέμα που θα του καθορίσουμε, χωρίς να του επιτρέπουμε να ξεφεύγει της πορείας και του στόχου που του έχομε αναθέσει να πετύχει.
Η συγκέντρωση και αφοσίωση επί του τιθέμενου ζητήματος που του εμπιστευθήκαμε, είναι καθοριστικά για ένα θετικό αποτέλεσμα και χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας θετικής σκέψης η οποία μετουσιώνεται σε πράξη.
«Δώστε μου την προσοχή σας σε αυτό το σημείο», παροτρύνει ο ομιλητής προς το ακροατήριό του, όταν θέλει να επικεντρωθούν στην ομιλία του και είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται ο νους, για την αποτελεσματική λειτουργία του.
Η σειρά είναι Νους-Σκέψη-Συνειρμός-Μνήμη= ο Εαυτός μας… (αν συμφωνείτε). Γιατί, στις αρμοδιότητές του Νου, υπάγεται η διαπαιδαγώγηση και έτσι συντελεί στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ατόμου. Είμαστε δηλαδή αυτό που… σκεφτόμαστε, αφού η σκέψη οδηγεί στην πράξη.
Στη σημερινή, βέβαια, πραγματικότητα, που δεχόμαστε (ο Νους μας δηλαδή) έναν καταιγισμό πληροφοριών από τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορούμε να επεκτείνουμε τον προηγούμενο συλλογισμό και να συμπληρώσουμε ότι είμαστε μεν ό,τι σκεφτόμαστε, αλλά επίσης και ό,τι πληροφόρηση… δεχόμαστε.
Στην Κρήτη, τον νου τον λέμε και λογισμό, προπαντός όταν αναφερόμαστε στον αισθηματικό τομέα…
Οι χημικές αντιδράσεις που κάποια «ύπαρξη» αντιθέτου φύλου εκπέμπει προς κάθε, ή συγκεκριμένη, κατεύθυνση, είναι δυνατόν να πετύχουν κάποιο στόχο (θύμα), του οποίου ο νους εγκλωβίζεται και ενεργοποιώντας με την σειρά του την σκέψη, «αυτή» εργάζεται (σκέπτεται) ακούραστα και ακατάπαυστα σε μια συγκεκριμένη αποστολή, προσκολλημένη στη ολοκλήρωση της χημικής αντίδρασης, ζώντας το υπέρτατο ανθρώπινο αναπόδραστο, πλην ωραίο συναίσθημα, με συνέπεια το θύμα να χάνει τον λογισμό του.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο τρόπος λειτουργίας του Νου ερευνάται συνεχώς τώρα και δεκαετίες. Τελευταία, αυτοί που ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη θεωρούν ότι στο άμεσο μέλλον τα ρομπότ θα μας εκπλήξουν, επειδή οι επιστήμες Βιολογία, Μαθηματικά, Υπολογιστές, Ψυχολογία, συνδυαστικά θα είναι σε θέση να απεικονίσουν καλύτερα τις ικανότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Το αν θα επιτύχουν την απόλυτη αντιγραφή του Νου είναι ένα ερώτημα προς το παρόν αναπάντητο. Το βέβαιο είναι ότι θα φθάσουν πάρα πολύ κοντά του.
Και στο θέμα του νου οι Αρχαίοι Έλληνες πρώτοι συνέλαβαν την έννοιά του. Ο Αναξαγόρας ίσως πρώτος συνέδεσε το Νου με την θεότητα που ενεργεί ως νόηση, αλλά και ο Εμπεδοκλής ομιλεί για πρωταρχικές αντιλήψεις και θεωρίες. Και φυσικά ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης θεώρησαν τον Νου ως το ανώτερο μέρος της ψυχής και απορροή της θεικής ουσίας.
* Σημείωση: τη φράση αυτή, αρκετά αργότερα, την πρωτοδιάβασα σε γράμμα, ενός ξενιτεμένου θείου μου, (αδελφός του πατέρα μου), που απέστειλε πριν 60 περίπου χρόνια, προς την μητέρα του (γιαγιά μου), σε προσπάθειά του να την καθησυχάσει και να μην ανησυχεί με την ιδέα πως δεν θα τον ξαναδεί ποτέ πια, λόγω της πολυετούς απουσίας του. Δυστυχώς όμως, ο φόβος της «μάνας», επαληθεύτηκε γιατί δεν ευτύχησε να τον ξαναδεί…
* Ο Γιώργος Λυδάκης είναι φαρμακοποιός