Με αφορμή την 77η «επέτειο του Μεγάλου Μπλόκου της Κρήτης» που πραγματοποιήθηκε 15-06-1943 ήταν μια κορύφωση συντονισμένων μαζικών συλλήψεων σε όλη την Κρήτη στις 15-6-1943 με συλληφθέντες ύποπτους για συμμετοχή στην εθνική αντίσταση και «ανεπιθύμητους».
Οι συλληφθέντες φυλακίστηκαν στη στοά του προμαχώνα Μαρτινέγκο και οδηγήθηκαν κατόπιν με πλοίο και σιδηροδρομικά, μέσω φυλακών και στρατοπέδων της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και του Ζεμούν της πρώην Γιουγκοσλαβίας (στη σημερινή Σερβία) μέχρι το Μαουτχάουζεν που κατέληξαν στις4-11-1943 μετά από 142 μέρες.
Η 76η επέτειο της βύθισης του ατμόπλοιου Τάναϊς (ή Δανάη) που πραγματοποιήθηκε στις 09-06-1944. ξεκίνησε με μια άλλη μεγάλη ομάδα αποτελούμενη από 269 Εβραίους από την Κρήτη, οι περισσότεροι από τα Χανιά, από 170 Έλληνες με βάση την μέχρι σήμερα έρευνα, με πλήρη στοιχεία, συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στην στοά προς «απομάκρυνσή» για Πειραιά.
Τους επιβίβασαν στο Α/Π στις 08-06-1944 που υπήρχαν 112 Ιταλοί αιχμάλωτοι. Βυθίστηκε κάτω από συνθήκες μη οριστικά διευκρινισμένες μέχρι σήμερα. Διασώθηκαν περίπου 35 Γερμανοί και 8 άτομα πλήρωμα του πλοίου.
Φέτος παρουσιάζεται ο κορωνοϊός και για αποφυγή περαιτέρω εξάπλωσης της νόσου covid-19 είδαμε μια εικόνα πολύ διαφορετική, σε σύγκριση με προηγουμένων χρόνων. Η εκδήλωση για την επέτειο μνήμης στο χώρο του μνημείου εθνομαρτύρων και αφανών ηρώων ήταν λιτή αλλά ουσιαστική, σεβασμιότατης και στο τέλος της επιμνημόσυνης δέησης άνοιξε η πύλη της στοάς ως εκ θαύματος, που το επισκέφτηκαν οι λιγοστοί συγγενείς των θυμάτων που ευχαριστήθηκαν ιδιαίτερα.Γνωρίζουμε την ιστορία, ζούμε το παρόν και οραματιζόμαστε το μέλλον με τη ματιά πάντα στο ηρωικό και διδακτικό παρελθόν μας, όχι ως οπισθοδρόμηση αλλά ως εφαλτήριο ζωής. Μέσα από την παρούσα εκδήλωση μνήμης τιμούμε την ιστορία της στοάς Μαρτινέγκο (Μακάσι).
Ταυτόχρονα τιμώνται οι νεκροί σε όλο το αιματοβαμμένο νησί μας από τις θηριωδίες των Ναζί 1941-1945.
- Πεσόντες στη Μάχη της Κρήτης (στρατιώτες, χωροφύλακες, πολίτες)
- Θύματα ομαδικών εκτελέσεων των Ναζί
- Φονευθέντες από τη δράση της γερμανικής αεροπορίας
- Συλληφθέντες και όμηροι που είτε βασανίστηκαν είτε θανατώθηκαν στο νησί (π.χ. φυλακές Αγυιάς στα Χανιά) είτε οδηγήθηκαν σε άλλες φυλακές στην Ελλάδα όπου βασανίστηκαν ή θανατώθηκαν (Χαϊδάρι, Κασαριανή, Βούρλα, Δραπετσώνα, Λάρισα, Ρόδο κ.τ.λ.) είτε οδηγήθηκαν ανά την Ευρώπη για καταναγκαστικά έργα. Από επαφή μας με 5 από τα 27 κύρια (κεντρικά) στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί μας δόθηκαν πλήρη στοιχεία για πάνω από 5.000 Έλληνες που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν εκεί ανεξαρτήτων θρησκευτικών ή πολιτικών δογμάτων. Στα κύρια στρατόπεδα υπάγονταν 2.500 υποστρατόπεδα, με χώρους καταναγκαστικής εργασίας και 20000 χώροι εργασίας σε στρατόπεδα και φυλακές. Στους χώρους αυτούς τα θύματα είτε εκτελέστηκαν είτε πέθαναν από τις κακουχίες είτε έμειναν ανάπηροι.
- Θύματα και ανάπηροι του Ελληνικού στρατού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από την Κρήτη.
- Θύματα και ανάπηροι από ναρκοθετημένες περιοχές ή από άλλα βλήματα.
- Θύματα κακοποιήσεων και εξευτελισμών κατά τη διάρκεια βάναυσης υποχρεωτικής εργασίας ( μόνο σε δύο έργα στο νομό Ηρακλείου, στο αεροδρόμιο Τυμπακίου δούλεψαν καταναγκαστικά 7.000-7.500 άτομα επί περίπου 2 χρόνια και άλλα τόσα στο αεροδρόμιο Καστελλίου Πεδιάδας) καθημερινά.
Κατά τη γνώμη μας τα στοιχεία όλων αυτών των θυμάτων, δεν πρέπει να αφεθούν στη λήθη. Για την ακόμα πιο ολοκληρωμένη και σωστή καταγραφή των θυμάτων εντάσσεται στις δραστηριότητές μας και η προσπάθεια σύστασης ομάδων εργασίας εθελοντών με επιστημονική και ερευνητική επάρκεια, για την συγκέντρωση στοιχείων σε κάθε νομό της Κρήτης. Λέγοντας πλήρη στοιχεία των θυμάτων εννοούμε το επώνυμο, το όνομα, το πατρώνυμο, την ημερομηνία γέννησης, την ημερομηνία σύλληψης /εκτέλεσης /τραυματισμού /αναπηρίας κ.τ.λ. καθώς και παρατηρήσεις, βιογραφικά στοιχεία, φωτογραφίες κ.τ.λ.
Στις επιδιώξεις μας, πέρα από την σύσταση Μαρτυρολογίου των θυμάτων της Κρήτης 1940-1945 είναι εξάλλου ο Χώρος του Μνημείου Εθνομαρτύρων και Αφανών Ηρώων, με τη στέγαση του υπάρχοντος οπτικοακουστικού υλικού, να λειτουργήσει όχι μόνο ως χώρος μνήμης αλλά και ως μουσείο και ιστορικό αρχείο, με βάση δεδομένων με πλούσιο πληροφοριακό υλικό και εγκαταληφθεί η ιδέα να στεγάζεται πολεμικό μουσείο στον αυτό χώρο. Περί αυτού έχει γραφτεί άρθρο, σελίδα 8, στις 13-06-2018 στην καθημερινή πρωινή εφημερίδα “Πατρίς” που μεταξύ άλλων αναφέρει πού έχουν αποσταλεί μελέτες για την πραγματοποίησή του.
Στους καιρούς των κρίσεων που περνάμε, με δεδομένα διαφορετικά από αυτά σε καιρό πολέμου, αλλά με κινδύνους που δεν πρέπει να υποτιμάμε, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το χρέος μας για την συνέχιση της υπεράσπισης των ανθρωπίνων ιδανικών, όπως τα υπερασπίστηκαν το 1940-1945 αυτοί που θυσιάστηκαν για την ελευθερία και για να είμαστε σε εγρήγορση.
Το πολυτιμότερο αγαθό είναι η «Ελευθερία» και για να το αποκτήσει κανείς πρέπει να θυσιαστεί, όπως το έπραξαν οι Έλληνες Εθνομάρτυρες και Αφανείς Ήρωες, γράφοντας με αυτό τον τρόπο Ιστορία και περνώντας και οι ίδιοι στη Αθανασία.
Όσοι μπορείτε ( και σίγουρα μπορείτε πολλοί) ελάτε να μεγαλώσετε την ερευνητική μας ομάδα. Για να επιτελέσουμε το χρέος μας απέναντι σε αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους, πάνω στην ακμή τους, για τη δικιά μας ζωή και για να περιφρουρήσουμε συγχρόνως τα παιδιά μας από παρόμοιες περιπέτειες, γιατί θα γνωρίζουν την αλήθεια, την ιστορία, το τίμημα της ελευθερίας και όχι την παραποίηση κατά το δοκούν του εκάστοτε. Με τη μελέτη των ιστορικών στοιχείων που θα αναγράφονται, θα απεικονίζονται και θα παρουσιάζονται με σύγχρονα μέσα εντός του διαμορφωμένου σε μουσείο Μνημείου εθνομαρτύρων και αφανών ηρώων θα ενισχύεται η απόκτηση ιστορικής και εθνικής συνείδησης.
Με την συμβολή όλων η προσπάθεια αυτή μπορεί να ολοκληρωθεί και το μνημείο να αποτελέσει όχι μόνο χώρο έκφρασης τιμής αλλά και γνώσης και αφετηρία για τη συνειδητοποίηση της ιστορίας για όλους τους ανθρώπους που θα το επισκέπτονται.
Αυτή η συνειδητοποίηση θα μας κάνει να εκτιμήσουμε και να τιμήσουμε την συμβολή και θυσία των συνανθρώπων μας και να γίνει χώρος έκθεσης, τράπεζας των στοιχείων των ατόμων που υπέφεραν. Ένα μεγάλο μέρος της τράπεζας στοιχείων που μας λείπουν είναι η αναζήτηση ιστορικών στοιχείων για τα μέλη της 5^ηςΚρητικής μεραρχίας κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από Κρήτες αγωνιστές του Αλβανικού μετώπου, από το Καλλιμάρμαρο στάδιο Αθηνών και μεταφορά στο στρατόπεδο Λάρισας για να τους εξοντώσει οι πληροφορίες των θυμάτων αυτών για εμάς μέχρι σήμερα είναι σύλληψη 1200 έως 1800 –περίπου 350 κατάφεραν να αποδράσουν μόνο περίπου 250 απολύθηκαν από το στρατόπεδο μετά από κράτηση ενός έτους σε άθλια κατάσταση, από αυτά έχουμε στοιχεία από 200 άτομα ποια είναι τα υπόλοιπά; Ποίος μπορεί να βοηθήσει; Πού υπάρχουν για αυτούς στοιχεία; Ερωτήματα μέχρι σήμερα άλυτα, που πρέπει να λυθούν!
Ένα ακόμα θέμα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για εμάς θα ήταν πληροφορίες για 600 Θράκες φαντάρους κλάσης 1941που όσοι δεν σκοτώθηκαν κατέληξαν αιχμάλωτοι σε στρατόπεδα της Κρήτης (σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει ο Χρήστος Ρουσόπουλος σε βιβλίο του, που ήταν ένας από αυτούς.
Με τη δική σας συμβολή, το εγχείρημα αυτό μπορεί να πετύχει. Για να μην ξεχαστεί η αλήθεια, για να μην ξαναζήσει ο κόσμος ολοκαυτώματα και γενοκτονίες, καθένας ας κάνει ότι μπορεί με ανιδιοτέλεια.
Με τιμή και εκτίμηση για το Μνημείο εθνομαρτύρων και αφανών ηρώων
*Ο Ελευθέριος Φοινίτσης του Στεφάνου είναι υπεύθυνος της ομάδας έρευνας