Στις 11 του Φλεβάρη 2021 συμπληρώνονται 16 χρόνια από τη φυγή του Κωστή Φραγκούλη στην αιώνια σιωπή. Σε αυτήν πέρασε, στις 19 Μαρτίου 2020 και ο άλλος αχώριστος φίλος Μιχάλης Εμμ. Λέκκας. Στη μνήμη τους, το κείμενο που ακολουθεί:
Τη δεκαετία 1990-1999 ο αγαπημένος μας Κωστής Φραγκούλης είχε ξεσηκώσει τον κόσμο με τα περίφημα ραδιοχρονογραφήματά του από το «Ράδιο Κρήτη».
Και καθώς πλησίαζε να φτάσει έναν αιώνα ζωής τα μάτια όλων, φορέων και ανθρώπων τής Κρήτης ήταν στραμμένα επάνω του. Έτσι άρχισε μια πλημμυρίδα τιμητικών εκδηλώσεων για τον Κωστή Φραγκούλη, από τη Σητεία μέχρι τα Σφακιά.
Η Εκκλησία Κρήτης, η Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας, η Ακαδημία Αθηνών, η Περιφέρεια Κρήτης, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου, Δήμοι, πνευματικοί, καλλιτεχνικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι, αλλά και άλλα σωματεία έσπευσαν να καταθέσουν την εκτίμηση και την ευγνωμοσύνη τους στην τράπεζα αξιών, για τον ακάματο πνευματικό αργάτη της Κρήτης. .
Οι τιμητικές διακρίσεις και εκδηλώσεις για τον Κωστή Φραγκούλη είναι οι παρακάτω, όπως τις έχουν καταγράφει ο ευγενέστατος γιος του Γιάννης και η εξαιρετική δασκάλα Εύα Κ. Χόνδρου σύζυγος του Γιάννη:
ΤΙΜΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΩΣΤΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ
- Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 1990
- Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου
- Πανελλήνια Αδελφότης Λαστριανών Αθήνα 1986
- Δήμος Σητείας 1988
- Σύλλογος Φίλων Κρητικής Μουσικής Ηρακλείου 1991
- Φιλοζωϊκή οργάνωση Κρήτης 1991
- Σύλλογος Σητειακών Ηρακλείου «ο ΜΥΣΩΝ» 1991
- Ένωση Σφακιανών Ηρακλείου 1992
- Ιερά Μητρόπολις Ιεραπύτνης και Σητείας Νοέμβριος 1992
- Ροταριανός Όμιλος Ηρακλείου 1993
- Δήμος Αγίου Νικολάου 1993
- Πολιτιστικός Σύλλογος Αγ. Αικατερίνης Δήμου Ηρακλείου 1995
- Δήμος Ηρακλείου (Βασιλική Αγίου Μάρκου)
- Δήμος Αρκαλοχωρίου
- Κοινότης Λάστρου 1995
- Δήμος Σητείας 1996 (Κουρουπάκης)
- Ιερά Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας – Αρχιεπίσκοπος Στυλιανός
- Σύλλογος Φίλων Κρητικής Μουσικής 1997
- Παγκρήτιος Σύλλογος Καλλιτεχνών Κρητικής Μουσικής, Σητεία 12-8-1998
- Μινωϊκές Γραμμές (Κ. Κληρονόμος) 1999 Σωματείο Τυπογράφων Ηρακλείου «Γουτεμβέργιος»
- Εκκλησία Κρήτης ΆγιοςΤίτος
- Αρχιεπισκοπή Κρήτης – Αρχιεπίσκοπος Τιμόθεος
- Ε’ Γενική Επιθεώρηση Αστυνομίας 1996
- Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ηρακλείου 1999
- Πολιτ. Σύλλογος ΠΑΝ-ΚΑΟΧΩΡΙΑΝΗ-Ίστρου Καλού Χωριού 2000
- Φοιτητική Ένωση Κρητών 25-7-2000
- Σύνδεσμος Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου 8 Μαρτίου 2001
- Δήμος Ακρωτηρίου 5-8-2001
- Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας Δήμος Ν. Καζαντζάκη (Ρ. Κυπριωτάκης) 2001
- Παγκρήτιος Σύλλογος Καλλιτεχνών Κρητικής Μουσικής 2002
- Σύλλογος Μυλοποταμιτών Ηρακλείου 2003
- Σύλλογος Αλατσατιανών Ν. Ηρακλείου 2003
- Σύλλογος Φιλολόγων Ν. Λασιθίου (Μιλτ. Παπαδάκης) 20-9-2003
- Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Ανατολικής Κρήτης (Αγ. Νικόλαος) 2005
- 10-1-2005
1.Δήμος Ηρακλείου (Γιάννης Κουράκης)
2.Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου (Δ. Σαρρής)
3.Ράδιο Κρήτη (Βασίλης Σκουταράς)
4.Περιφέρεια Κρήτης (Σεραφείμ Τσόκας)
Σε αρκετές από τις εκτός Ηρακλείου τιμητικές με οδηγό το Μιχάλη Λέκκα και πάντοτε με το αυτοκίνητο του, ήμαστε παρόντες και οι υπόλοιποι της συντροφιάς Γιάννης Χλουβεράκης και ο γράφων.
Όταν μάλιστα τιμήθηκε από το χωριό καταγωγής του τη Λάστρο Σητείας το 1995, τη θέση του στο αυτοκίνητο πήρε ο αλησμόνητος και αξιαγάπητος Μενέλαος Παρλαμάς. Ο ευπατρίδης του φιλολογικού πνεύματος της Κρήτης. Μεγάλη η συγκίνηση όλων μας τότε, γιατί η τιμή από τους χωριανούς του είχε ιδιαίτερη αξία. Ιστορικά έχομε συνηθίσει το αντίθετο. Να μισείται, να εξωστρακίζεται ή να καταδικάζεται σε θάνατο, όποιος πνευματικά ή σωματικά έχει προικιστεί από τη φύση του με προσόντα, που τον καθιστούν ευδιάκριτο μέσα στην κοινωνία που ζει. Π.χ. Δίκαιος Αριστείδης, Σωκράτης κ.λπ.
Πολλές τιμητικές για τον Κωστή Φραγκούλη μένουν αξέχαστες και κάποιες απ’ αυτές ξεχωριστές για την οργάνωση και το κύρος των λόγων που ειπώθηκαν. Στη μνήμη μου μένει ολοζώντανη εκείνη στο Φραγκοκάστελλο, όπου η Ένωση Σφακιανών Νομού Ηρακλείου σε συνεργασία με τους τοπικούς παράγοντες τίμησαν τον Κωστή Φραγκούλη. Και μάλιστα μέρα που γιορτάζει η εκκλησία τη μνήμη του Αγίου Νικήτα (15 Σεπτεμβρίου) και ο τόπος τη ματωβουρωμένη ιστορία του. Εύστοχη η απόφαση των Σφακιανών, γιατί τόνισαν με νόημα την τριπλή διάσταση της εορτής την Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 1992. Θρησκευτική, εθνική και τιμητική για την αξία ενός Κρητικού.
Κεντρικός ομιλητής τότε ο εξαίρετος φιλόλογος Μιχάλης Νικολιδάκης, Πανεπιστημιακός, από τους Βώρους Ηρακλείου. Έφυγε και εκείνος στην αιώνια σιωπή 3 Μαϊου 2020.
Σχεδόν αξημέρωτα στις 15 Σεπτεμβρίου 1992 ξεκινήσαμε για το Φραγκοκάστελλο. Οδηγός ο Μιχάλης Λέκκας, ο τιμώμενος Κωστής Φραγκούλης και ο λόγιος φαρμακοποιός Γιάννης Χλουβεράκης. Η πορεία μας από τα νότια παράλια της Κρήτης.
Ειδυλλιακές εικόνες, μέσα στην εξαίσια εποχιακή εναλλαγή, εμφανίζονταν εδώ και εκεί σε φυσικά πλάνα, που έδειχναν καθαρά την υποτονική αντίσταση του δύοντος καλοκαιριού και τη γέννηση ενός δυναμικού φθινόπωρου. Οι φαλακρές κορφές (Μαδάρες) φορτωμένες με γκριζόμαυρα περαστικά σύννεφα όλο και χαμήλωναν, καταπίνοντας αλύπητα τον ήλιο, που τις έκανε να στραφταλίζουν στα προσωρινά ανοίγματα.
Φτωχός και άξενος ο λόγος στην προσπάθεια να αρθρώσει «μια συλλαβή» για όσα γίνηκαν και ειπώθηκαν εκείνη την ημέρα στο Φραγκοκάστελλο. Οι Σφακιανοί απέδειξαν και τότε ότι κρατούν αταλάντευτες τις θρησκευτικές και τις εθνικές παραδόσεις τους, αλλά και ότι κατέχουν να τιμούν τους ανθρώπους, που με τη στάση τους στη ζωή, την εργατικότητα και τις πράξεις τους συντελούν ώστε, η εικόνα της Κρητικής διάρκειας, να γίνεται όλο και πιο φωτεινή.
Και καθώς ο τόπος βούλιαζε βαλαντωμένος μέσα στους ύμνους και στα τροπάρια της Θείας Λειτουργίας, ένα σύννεφο πιο φωτεινό από τα άλλα, φάνηκε να σταματά γύρω και πάνω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικήτα. Έτσι σαν αέρινο ψίκι οι Δροσουλίτες μαρμάρωσαν τον τόπο. Χιμούσαν και άρπαζαν το δισκοπότηρο της ιστορίας, άδειαζαν μονοκοπανιάς το θείο μεταλαβουρίκι στα ξεραμένα λαρύγγια τους, ξεδιψούσαν και αναστένονταν μέσα στα φωτερά λημέρια της κρητικής ξαστεριάς.
Απολειτουργά, χαμήλωσαν στον ασκιανό της χαρουπιάς λίγο πιο πέρα από το ναΐσκο του Αγίου Νικήτα, λεβέντες μαυροποκαμισάδες, αμίλητοι, με στρουφιχτά μουστάκια κατάμαυρα ή ξανθά και γενειάδες άκουρες. Με φεγγοβόλες ματιές, που μέσα τους έπλεε η θάλασσα του νότου, σε ανοιχτούς πράσινους κυματισμούς. Ένα μαγνάδι στο άσπρο του ματιού έμοιαζε με εκείνο του αγριμιού την ώρα που οσμίζεται τον αέρα, για να ψυχανεμιστεί τα μηνύματα των καιρών.
Και όντας καθισμένοι στον λιγοστό ασκιανό της «χαρουπές» που σιγά σιγά άρχισε να μαζώνεται ζαρωμένο μετάξι στη ρίζα της, συντηρούσαν τα συμβαίνοντα με ακίνητο σταθερό βλέμμα.
Δεν έλειψε ούτε ο «τελετάρχης» όπως επιβάλλει η αυστηρή, μα πάντα ευγενική Σφακιανή εθιμοτυπία, ούτε ο ντρέτος και λιτός λόγος του προέδρου της Ένωσης Σφακιανών Ν. Ηρακλείου Πέτρου Σπλήνη.
Παρά τον ανελέητο βομβαρδισμό του τόπου από ένα ήλιο -καυτό ατσάλι- δεν εννοούσε ούτε μια στιγμή να αφαιρέσει το σφιχτό λαιμοδέτη ή το σακάκι από πάνω του. Και όπως τον έβλεπα να λιώνει σαν το κερί στο μανουάλι, καθώς και όλοι που είχαν κάποια μικρή ή μεγάλη ευθύνη στην εκδήλωση, να πλέει στον ίδρωτα, να τρέχει εδώ και εκεί, να μην εγκαταλείπει ούτε λεπτό, ψυχή τε και σώματι, το χρέος του, είπα μέσα μου: -Να, αυτό θα πει ανώτατη πειθαρχία…
Το Φραγκοκάστελλο σκεπασμένο με ειδικά αντιανεμικά και αντιηλιακά υφάσματα άχνιζε και μοσκοβολούσε από τα παραδοσιακά φαγητά που είχαν απλωθεί στις τάβλες. Βραστά με το περίφημο σφακιανό πιλάφι, ξινόπιτες, γιαούρτι με μέλι, τυριά, οφτά και κισσαμίτικοι μαρουβάδες.
Τα έχη αυτού του περήφανου τόπου.
Διαλεγμένοι άντρες -αληθινά κυπαρίσσα- άλλοι με κορακάτα μαλλιά και γένια, άλλοι πυρόξανθοι και άλλοι με καστανόξανθα σκληρά γένια -όλοι του τουφεκιού- συγκλόνισαν τον τόπο με τα ριζίτικα τραγούδια και τις άσφαιρες μπαλοθιές μέσα στο Κάστρο.
Λες και γινόταν αναπαράσταση της μάχης του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη εναντίον των ορδών του Μουσταφά στις 18 του Μάη 1828.
Λες και οι περίφημοι Δροσουλίτες ξαναγύρισαν στο αιματοβαμμένο Κάστρο, ελεύθεροι και πάνοπλοι για να «πιάσουν» νέα μάχη. Εκείνη που στην κάθε γενιά μας πέφτει και την παίρνει πάνω της με αξιοσύνη και δίχως γογγυσμούς. Αυτός εξάλλου είναι ο μεγάλος κανόνας της Κρήτης: να πολεμά για τη λευτεριά, δίχως να παραπονάται ούτε σε Θεούς ούτε σε ανθρώπους.
Στο τέλος ο Πρόεδρος κ. Σπλήνης με σύντομο αλλά μεστό λόγο είπε ποιος είναι ο Κωστής Φραγκούλης για την Κρήτη και όχι μόνο. Αιτιολόγησε την απόφαση της Ένωσης Σφακιανών να τον τιμήσει μέρα θρησκευτικής ανάτασης και εθνικής περισυλλογής και του απένειμε το:
«Μετάλλιο τιμής 15 – 09 – 1992 Ένωσης Σφακιανών Νομού Ηρακλείου».
Κυριολεκτικά κατασυγκινημένος ο Κωστής πήρε το βραβείο με τρεμάμενα χέρια. Ευχαρίστησε με σύντομα, αλλά θερμά λόγια, τον Πρόεδρο και τα μέλη της Ένωσης Σφακιανών Νομού Ηρακλείου, τους απανταχού Σφακιανούς, τους παρευρισκόμενους και άφησε να πέσει – σαν διαμάντι- το πνευματικό του αποτύπωμα για τον τόπο με την παρακάτω μαντινιάδα του:
«Και τα πηγάδια στα Σφακιά ανάβαθο έχουν πάτο, γιατί φοβούνται πως θα βρουν το αίμα παρακάτω».
Το Κάστρο συγκλονίστηκε συθύμελο…!