Το τελειότερο των δημιουργημάτων, ο άνθρωπος, γεννάται ατελέστατο εις έναν περίπλοκο κόσμο. Μόλις γεννηθεί ή και πρότερων έχει ανάγκη της μακράς και ποικιλόμορφου φροντίδας για να κρατηθεί στη ζωή και να εξελιχθεί. Η φύση που δεν διατάσσει τα όντα να εκτελούν την αποστολή τους αλλά τα διαπλάθει κατάλληλα προίκισε τη μητέρα με εντονότατα υπερατομικά ψυχικά στοιχεία .
Επέλεξε τη μητέρα για την ύψιστη αποστολή φροντίδας των νέων. Μια γυναίκα διαποτισμένη με την ορμή της μητρότητας με τις ποικίλες αυτής εκδηλώσεις. Έχομε βιολογική μητρότητα και πνευματική. Δύναται να εκδηλωθεί πνευματική μητρότητα και όταν ακόμα για διαφόρους λόγους λείπει η βιολογική.
Γι’ αυτό μητέρα δεν σημαίνει απλά γυνή τεκούσα τέκνον, αλλά αυτοθυσία έτοιμη να προσφερθεί σε κάθε δημιούργημα της ανθρώπινης οικογένειας που έχει ανάγκη φροντίδας. Η μητρική ορμή αποτελεί τον πυρήνα πέριξ του οποίου συγκροτείται και οργανώνεται ο ιδιάζων σωματικός και ψυχικός κόσμος της γυναίκας. Εις τη γυναίκα η ψυχική αλλά και η βιολογική ολοκλήρωση ευρίσκεται σε στενή σχέση με τη μητρική ορμή. Εις τον άνδρα η αντίστοιχη ορμή δεν εμφανίζει την ίδια ένταση.
Η ορμή της μητέρας είναι τόσο ισχυρή ώστε υποτάσσει και θέτει σε υπηρεσία της όλες τις άλλες ορμές και αυτή της αυτοσυντήρησης. Η δύναμη της ορμής δεν πηγάζει από τις ανάγκες ενός ατόμου εφήμερου. Είναι η ίδια η φύση στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει τη διαιώνιση του γένους, τη διαδοχικότητα της ζωής και την αθανασία. Όμως εκείνο που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι η ανιδιοτελής αγάπη και στοργή της μητέρας προς το παιδί. Αναβλύζει χωρίς όρια, αενάως από τη μητρική ψυχή και αποτελεί χαρά και στην ίδια διότι λέει «ούτι συνέχθειν αλλά συμφιλεί έφυν».
Είναι δε αναντικατάστατη και αφήνει έκδηλα ίχνη η έλλειψή της. Δεν αποβλέπει απλά στην ικανοποίηση βιολογικών αναγκών, αλλά επεκτείνεται στην αγωνία για ηθική και πνευματική τελείωση. Φαίνεται δε ότι από το σημείο αυτό πηγάζει η παιδαγωγική δύναμη . Μια καλή μητέρα αξίζει όσο εκατό δάσκαλοι.H παιδαγωγική αντιγράφει τη μητέρα. Επί σειρά ετών διατάσσει και απαγορεύει. Αμείβει και τιμωρεί. Διδάσκει και μορφώνει.
Είναι πάντα αυστηρή και όμως αξιαγάπητη. Άλλοτε σφίγγει τρυφερά το παιδί της στην αγγαλία και άλλοτε το απομακρύνει, να το ελέγξει ή να το καμαρώσει από απόσταση. Και στην κίνηση αυτή καθρεπτίζεται όλο το δράμα της που αποτελεί και τον προορισμό της. Η φύση επιπλέον την τοποθέτησε μέσα στο σπίτι να περιφέρει στα άψυχα αντικείμενα της οικείας τη ζωντανή ήρεμη και γαλήνια μορφή της,να δημιουργεί ό,τι ονομάζουμε γλυκό σπίτι.
Αλλά και την οικογένεια δημιουργεί και στηρίζει η μητέρα. Δίδει το ρυθμό και αποτελεί το μαέστρο στην οικογενειακή συμφωνία. Αυτή είναι ο συνδετικός κρίκος πέριξ του οποίου τα υπόλοιπα μέλη συγκεντρώνονται. Το βρέφος ζει παρασιτικά δαπάναις της μητέρας του που αποτελεί για αυτό τον κόσμο όλο. Το μητρικό μειδίαμα και τρυφερό ευτυχισμένο πρόσωπο , σκυμμένο πάνω από την κούνια του θα προσφέρει την πρώτη περί της ζωής και του κόσμου εμπειρία.
Η ζωντανή παρουσία της μητέρας θα λείψει κάποτε, όμως η ανάμνησή της έντονη και διαρκής είναι πάντα παρούσα ιδίως στις δύσκολες στιγμές για να νουθετήσει. Τόμοι ολόκληρη έχουν γραφτεί για τη μητέρα ώστε οι γραμμές αυτές αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό. Όμως συναισθήματα απροσδιόριστα πόνου διότι πολύτιμο έχασες νοσταλγίας μιας περιόδου ζωής που έφυγε ανεπίστρεπτη ευγνωμοσύνης απέραντης πλημμυρίζει την ψυχή σου κάποτε και τότε ζητάς τη λύτρωση. Οι γραμμές αυτές που προηγήθηκαν αφορούν κυρίως τη μητέρα όπως τη ζήσαμε εμείς οι παλαιότεροι .
Οι νέες ανάγκες του πολιτισμού πίεσαν το χαρακτήρα της μητέρας όπως τον έφτιαξε η φύση και έφεραν κάποιες αλλαγές. Η μητέρα βγήκε από το σπίτι για να ικανοποιήσει οικονομικές ανάγκες και γκρεμίστηκε το γλυκό σπίτι. Αντικαταστάθηκε με ένα γυμνό κλειστό διαμέρισμα που έμοιαζε φυλακή . Επήλθαν σταδιακά δευτερεύουσες αλλαγές χωρίς να αλλάξουν οι βασικές μητρικές ιδιότητες.
* Ο Στέλιος Μανουσέλης είναι σχολικός σύμβουλος