- Το κείμενο αυτό αποτελεί τη συνέχεια της Α΄ Ενότητας που δημοσιεύτηκε στο προηγούμενο φύλλο με τίτλο: Α΄ Ενότητα: O ψυχισμός
Η εγκατάσταση των Ελλήνων Μικρασιατών
Την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής και της ανταλλαγής των πληθυσμών που ακολούθησε, εγκαταστάθηκαν στο Ρέθυμνο -όπως και σε όλη την Κρήτη- πολλές εκατοντάδες Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Στον Μυλοπόταμο, όμως, δεν εγκαταστάθηκαν σχεδόν καθόλου, εξ αιτίας της φτωχής οικονομικής κατάστασης των κατοίκων, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, όπως στους Έρφους, όπου έμειναν λίγες οικογένειες.
Οι νεοφερμένοι Έλληνες της Μικράς Ασίας, ως προερχόμενοι από περιοχές περισσότερο προοδευμένες από την Κρήτη, διέθεταν περισσότερες γνώσεις για νέες πρωτοπόρες καλλιέργειες, καθώς και πιο σύγχρονα επαγγέλματα πέραν του γεωργού και του κτηνοτρόφου, με τα οποία κυρίως απασχολούνταν οι ντόπιοι.
Οι πρόσφυγες λοιπόν αυτοί, στα χωριά που εγκαταστάθηκαν, έφεραν την τόνωση των τοπικών κοινωνιών -και οικονομική και κοινωνική. Επιπλέον, πολλοί από αυτούς ήταν εγγράμματοι και αρκετοί επίσης διέθεταν ιδιαίτερες εμπορικές δεξιότητες.
Είναι γνωστό πως την καλλιέργεια της σουλτανίνας και την παραγωγή σταφίδας, που έμελλε να γίνει μεταπολεμικά το σπουδαιότερο εισόδημα σε όλη την περιοχή του Μυλοποτάμου για πολλές δεκαετίες, την έφεραν οι πρόσφυγες Μικρασιάτες. Η περιοχή όμως του Μυλοποτάμου, αφού δεν κατοικήθηκε από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας, στερήθηκε της ευκαιρίας της εξέλιξης, όπως επωφελήθηκαν άλλες περιοχές με την ανάμειξη του πληθυσμού.
Η εκπαίδευση μετά την Κατοχή
Αν σκεφτούμε πως μια περιοχή που ήταν τόσο πολυπληθής μιας και ο πληθυσμός της επαρχίας Μυλοποτάμου, τις περιόδους αυτές ανερχόταν -σύμφωνα με την απογραφή του 1940- στις 21.300 κατοίκους, στο μεγαλύτερό του ποτέ συνολικό πληθυσμό και που ελαττώθηκε ελαφρώς το 1951 στις 20.700 και το 1961 στις 20.200, δεν διέθετε πλήρες γυμνάσιο.
Έως τότε, αρχές του 1950, λειτουργούσε υποτυπωδώς το Γυμνάσιο του Πανόρμου, το οποίο προήλθε από την αναβάθμιση του παλιού ημιγυμνασίου, καθώς και το μικρό Γυμνάσιο Ανωγείων, που κτίστηκε το 1954 με δαπάνες του Μιχάλη Σταυράκη, Ανωγειανού ομογενούς από την Αμερική.
Το Γυμνάσιο στο Πέραμα εγκαινιάστηκε μόλις το 1964 επί Κυβερνήσεως της Ενώσεως Κέντρου από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ωστόσο, οι άλλες επαρχίες του νομού αναπτύσσονταν με γρηγορότερους ρυθμούς, για λόγους που έχουν σχέση με:
– την κοινωνική τους κινητικότητα,
– την καλύτερη ίσως οικονομική τους θέση
– την ευκολότερή τους πρόσβαση στην πόλη του Ρεθύμνου,
– και ίσως με τη γενικότερη στάση τους, που έχει να κάνει με την αναζήτηση και άλλης μορφής απασχόλησης πέραν της κτηνοτροφίας και της γεωργίας, στις οποίες επέμεναν οι κάτοικοι του Μυλοποτάμου.
Έτσι, διαπιστώνουμε πως στη δεκαετία του ‘50, όταν αρχίζει να ανοικοδομείται το ελληνικό κράτος και οι δημόσιες υπηρεσίες του Ρεθύμνου άρχισαν να στελεχώνονται από Ρεθύμνιους, η συμμετοχή των Μυλοποταμιτών ήταν ελάχιστη. Ήταν οι περίοδοι, όπου οι διορισμοί στο Δημόσιο γίνονται με τις παρεμβάσεις των πολιτικών παραγόντων της εποχής και που οι κάτοικοι του Μυλοποτάμου δεν διαθέτουν τις ανάλογες πολιτικές γνωριμίες για να εκμεταλλευτούν τις περιστάσεις.
Εξάλλου, όλα τα χρόνια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, έως τότε, πέραν των Ανωγείων που ανέδειξαν δύο ντόπιους βουλευτές, το υπόλοιπο Μυλοπόταμο εξέλεξε τον πρώτο του πολιτικό εκπρόσωπο μόλις το 1977!
Πτυχιούχοι επιστήμονες στον Μυλοπόταμο
Βλέπουμε λοιπόν πόσο καθυστερεί η δημιουργία υποδομών εκπαίδευσης και να φτάνει πια στα 1970, όταν αποφοιτούν οι πρώτοι απόφοιτοι του Γυμνασίου Περάματος!
Όταν δηλαδή στις άλλες επαρχίες αναδεικνύονταν επιστήμονες από την δεκαετία του ‘50, από τον Μυλοπόταμο αναδείχθησαν οι πρώτοι επιστήμονες που είχαν αποφοιτήσει από τα οικεία σχολεία του, μόλις το 1975 και εντεύθεν! Σίγουρα και κάποιοι ελάχιστοι επιστήμονες είχαν αναδειχτεί έως τότε και από τον Μυλοπόταμο, που όμως είχαν αποφοιτήσει από σχολεία των πόλεων είτε του Ρεθύμνου είτε του Ηρακλείου, και ίσως και κάποιοι ελαχιστότατοι από το Γυμνάσιο Ανωγείων.
Η ευθύνη της Πολιτείας για την εκπαιδευτική υστέρηση στον Μυλοπόταμο
Συμπερασματικά, λοιπόν, καταλήγουμε στις εξής διαπιστώσεις:
– Η σημαντική καθυστέρηση της ίδρυσης κανονικού επαρκούς γυμνασίου στην πρωτεύουσα της επαρχίας στον Μυλοπόταμο σημάδεψε την υστέρηση εκπαίδευσης και αντίστοιχα το επίπεδο μόρφωσης των κατοίκων της περιοχής.
– Η έντονη ενδο-ανταγωνιστικότητα των κατοίκων μεταξύ τους, τους ωθεί σε παράτολμες πρωτοβουλίες, και στην ανάληψη υψηλών ρίσκων.
– Ωστόσο, η ευρηματικότητα και η εργατικότητα των κατοίκων, καθώς και η καλλιέργεια υψηλών προσδοκιών και στόχων τούς οδηγεί σε επαγγελματικές επιτυχίες και σε συνεχή καλλιτέρευση της οικονομικής τους θέσης.
– Όμως πολλές φορές οδηγούνται σε λαθεμένες επιλογές και ενέργειες, καθότι η οικονομική τους θέση και δυνατότητα, που συνεχώς βελτιώνεται, δεν συνοδεύεται με την αντίστοιχη βελτίωση της μορφωτικής τους θέσης και αντίστοιχα της κοινωνικής τους κατοχύρωσης, με τελικό αποτέλεσμα τη δημιουργία δυσαρμονίας προσωπικής δυνατότητας και προσωπικής πραγματικότητας!
– Στην προσπάθειά τους να συνταιριάξουν αυτές τις δύο κοινωνικές παραμέτρους, δημιουργούνται κοινωνικές αναταράξεις, ικανές να αναστατώσουν και να ενοχλήσουν ολόκληρο τον κοινωνικό τους χώρο.
Οι νέες αντιλήψεις, η απαρχή της κοινωνικής κανονικότητας
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έντονη προσπάθεια των νέων για την εισαγωγή τους σε πανεπιστημιακές σχολές, και μάλιστα, στην προσπάθειά τους αυτή, βρίσκουν θερμούς συμπαραστάτες τους γονείς τους. Με αυτό τον τρόπο, η ίδια η τοπική κοινωνία ως αυτοδιατιθέμενη και με ίδιες δυνάμεις και δικές της αποφάσεις, επιχειρεί από μόνη της και χωρίς εκ των άνω επιβολή, να προχωρήσει στις αναγκαίες κινήσεις, ώστε να αλλάξει η αξιακή κλίμακα του τοπικού κοινωνικού χώρου.
Αρχίζει δηλαδή ο κοινωνικός χώρος να αναγνωρίζει την πραγματική αξία των πανεπιστημιακών πτυχίων και της μόρφωσης και να αποσυνδέει την ευημερία και την ευτυχία, από την επαγγελματική και την οικονομική επιτυχία! Οι αλλαγές αυτές είναι οι απόλυτα απαραίτητες για την ομαλοποίηση των κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς και ενεργειών.
Είναι παραδεκτό πλέον, πως οι κοινωνικοί χώροι κατακτούν την κανονικότητά τους, δηλαδή την ηρεμία τους και εν τέλει την ωριμότητά τους, και μόνον όταν τα μέλη τους απολαμβάνουν συνθήκες ασφάλειας και ίσων ευκαιριών. Τότε, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όλοι τους να επιδίδονται στη προσπάθεια ώστε το κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο των συνοικούντων τους, να φτάνει σε ένα τουλάχιστον ικανοποιητικό επίπεδο.
Ή με άλλα λόγια, μπορούμε να νοιώσουμε την ευτυχία γιατί όλοι μας αναγνωρίζουμε πως δεν είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ατομικό συμφέρον, αλλά με την ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων, που όμως αντέχουν στις σημερινές δύσκολες συνθήκες των υψηλών απαιτήσεων και του έντονου ανταγωνισμού!
Η παραίνεση
Με αυτές τις σκέψεις και ενστερνιζόμενοι την επιχειρούμενη προσπάθειά τους, απευθυνόμαστε και σε αυτούς, αλλά και σε όλους εμάς τους ίδιους για να εκφράσουμε το ευκταίον. Να είναι βέβαιοι οι κάτοικοι του Μυλοποτάμου ότι θα έχουν τη συμπαράσταση, τόσο της Πολιτείας, όσο και του υπόλοιπου πληθυσμού στην ειλικρινή τους προσπάθεια, που ήδη επιχειρούν για τη συνεχή τους κοινωνική βελτίωση και κατοχύρωση.
Ακόμη, τους διαβεβαιώνουμε πως με αυτές τις συνέργειες και μόνο, θα μπορέσουμε να οδηγηθούμε στη λύση της παρεξήγησης, που αληθινά δεν έχει λόγο ύπαρξης και που εν τέλει όσο υπάρχει, για κανέναν δεν προκύπτει όφελος!