Στις 4/4/2013 φιλοξενούσε η εφημερίδα «Πατρίς» ένα δημοσίευμά μου, που αφορούσε τον άγνωστο ήρωα της κρητικής επανάστασης Μιχάλη Βλάχο ή Καλησπέρη.
Σ’ αυτό αναφερόμουν στην ανάπλαση, που επρόκειτο να γίνει στο κέντρο του Ηρακλείου και στην ευκαιρία, που δινόταν στους Ηρακλειώτες να τιμήσουν τον τοπικό τους ήρωα, που δεν είναι άλλος από τον συγχωριανό μου Μιχάλη Βλάχο.
Πράγματι αυτός ο επαναστάτης πρέπει να τιμηθεί μ’ ένα ανδριάντα ή με μιά προτομή στο Μεϊντάνι, εκεί όπου αποκεφαλίστηκε στις 16/2/1857, το Σάββατο της τυρινής, κατά το προμεσήμερο.
Εκεί στην θέση «Γιαμαλίδικα», στο πάνω μέρος της Πλατειάς Στράτας, της Strada Larga, που έλεγαν οι Βενετοί, της Αυτοκρατορικής οδού, που έλεγαν οι Βυζαντινοί, δηλαδή στο πάνω μέρος της λεωφόρου Καλοκαιρινού, η οποία λεγόταν πιο μπροστά λεωφόρος Φαιστού, όπως είχα διαπιστώσει κάποτε σε μία αντιδικία μου, που αφορούσε ακίνητο.
Εκεί όπου τις επίσημες θέσεις είχαν καταλάβει οι Σεΐχηδες και οι Ιμάμηδες, ενώ ο φανατισμένος όχλος παρακολουθούσε την εκτέλεση ενός απίστου από τα δώματα, τα παράθυρα και τις μαρκίζες των παρακείμενων μαγαζιών, με φωνές, βρισιές και γέλια, όπως αναφέρει ο Ν. Σταυρινίδης στο βιβλίο του «Μιχάλης Βλάχος», και μόνο «των χριστιανών τα δάκρυα έτρεχαν σαν ποτάμι».
Το σχετικό δημοσίευμα μου δεν έφερε αποτέλεσμα εκ των πραγμάτων, διότι ο τότε δήμαρχος ευρισκόμενος στο τέλος της πολυετούς θητείας του, δεν πρόλαβε να προβεί στην ανάπλαση αυτή.
Επανερχόμενος σήμερο είμαι υπεραισιόδοξος, διότι ο τωρινός δήμαρχος έχει ήδη προβεί στην ανάπλαση προ πολλού, αποκτώντας έτσι το Ηράκλειο εικόνα ευρωπαϊκής πόλης και μάλιστα σε χρόνο ρεκόρ, παρά τις τρικλοποδιές των κακομαθημένων εργολάβων. Επιπλέον αισθάνομαι υπεραισιόδοξος, διότι θέλω να πιστεύω ότι θα μετρήσει…. και η συναδελφική αλληλεγγύη.
Πράγματι αυτός ο ήρωας πρέπει να τιμηθεί από την πόλη του Ηρακλείου, διότι έλαβε μέρος σε όλες τις επαναστάσεις, εξαιτίας δε και της χαΐνικης δράσης του μπήκε πέντε φορές στα τουρκικά μπουντρούμια του Μ. Κάστρου και συγκεκριμένα στον Κούλε, απ’ όπου απέδρασε και τις πέντε φορές. Την έκτη φορά όμως οδηγήθηκε στο κελί μελλοθανάτων και από εκεί στον τόπο της εκτέλεσης, στο Μεϊντάνι. Σύμφωνα με τον άγνωστο ριμαδόρο:
«Γιατί και πριν στην φυλακή ήτονε πηγαιμένος
πέντε φορές τους έφυγε αυτός ο αντρειωμένος»
Πράγματι ο Βλάχος είναι ο τοπικός ήρωας του Ηρακλείου. Η πόλη μας έχει ηθική υποχρέωση να τον τιμήσει, η πιο κατάλληλη στιγμή μάλιστα είναι τώρα, που αρχίζουν οι επετειακές εκδηλώσεις για την επανάσταση. Πιο κατάλληλη μάλιστα δεν θα μπορούσε να υπάρξει, δεδομένου ότι αυτός ο μεγάλος εκδικητής γεννήθηκε το 1821. Διακόσια χρόνια, λοιπόν, από την Εθνική Παλιγγενεσία και διακόσια χρόνια από την γέννηση του τελευταίου Χαΐνη, όπως τον χαρακτηρίzει ο Ν. Σταυρινίδης.
Δυστυχώς όμως την τελευταία φορά που πιάστηκε, πιάστηκε ύστερα από προδοσία του Δράκου Τσιμπραγού ή Ντελή Δράκου. Στην προκειμένη περίπτωση επρόκειτο για συγχωριανό του, συνήλικο, φίλο και συμπολεμιστή, δεδομένου ότι και οι δύο είχαν αρχίσει την χαΐνικη δράση των από την εφηβική των ηλικία και επιπλέον στήριζαν όλες τις εστίες ξεσηκωμού πάνω στην Κρήτη.
Το τίμημα πάντως της προδοσίας δεν ήταν τα αργύρια, όπως θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος, αλλά η αμνήστευση των εγκλημάτων του από την χαΐνικη δράση του, που είχε σαν αποτέλεσμα την επικήρυξη του.
Η πρακτική πάντως να απαλλάσσεται κάποιος από διώξεις και ποινές σε περίπτωση που καταδείξει τον αρχηγό επαναστατικής ομάδας ή μέλος αυτής ήταν προσφιλέστατη στους Τούρκους, που αντέγραψαν ευχαρίστως μετά από δύο αιώνες οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικάνοι για την σύνταξη τρομονόμων. Για αυτή την “μεγάλη προσφορά” των Οθωμανών στην κοινωνία, θα πρέπει ο Ερντογάν να αισθάνεται εθνικά υπερήφανος.
Ο Ντελή Δράκος αμέσως μετά την βδελυρή του πράξη πήγε στο Αρκάδι, όπου κτυπούσε η καρδιά της Επανάστασης. Από τότε μέχρι σήμερα η πόρτα του σπιτιού του στις Γωνίες δεν ξανάνοιξε. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήθελε να πεθάνει σκλάβος και προσκυνημένος. Ήθελε να πεθάνει ελεύθερος και αντρόπιαστος, οπότε η απαλλαγή από διώξεις και ποινές τον άφηναν τώρα πια αδιάφορο.
Όλα τα παραπάνω τα γνωρίζω από διηγήσεις στο χωριό. Από τις ίδιες διηγήσεις έμαθα ότι ο Ντελή Δράκος σκοτώθηκε στην ανατίναξη του Αρκαδίου. Συνεπώς πέθανε, σύμφωνα με τον τρόπο που επέλεξε ο ίδιος, αποδεικνύοντας μας συγχρόνως ότι και η πλέον επονείδιστη και η πλέον μιαρή πράξη είναι συγχωρητέα, όταν κάποιος πεθάνει για την πατρίδα.
Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολούθησα στις 16 Νοεμβρίου 2016 στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου την ομιλία του Εμμανουήλ Χαλκιαδάκη, διδάκτορος του Α. Π. Θ., για τα 150 χρόνια από το ολοκαύτωμα, κατά την οποία άκουσα ότι ο Ντελή Δράκος θεωρείται ένας εκ των πιθανών πυρπολητών.
Η εκτέλεση του Βλάχου χαρακτηρίζεται από το συγγραφέα του ιστορήματος «φρικτή και πρωτόφαντη», διότι η σπάθα που χρησιμοποίησε ο δήμιος ήταν ακόνιστη, για να βασανισθεί ακόμη πιο πολύ ο μελλοθάνατος. Αυτό μάλιστα προβλεπόταν από το φιρμάνι, που ήρθε από την Κωνσταντινούπολη, όπως αναφέρεται στο ρηθέν βιβλίο.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό οι πρόγονοι του Ερντογάν είχαν μεγάλη φαντασία, διότι δεν έγδερναν μόνο ζωντανούς τους επαναστάτες, δεν τους εσούβλιζαν μόνο ζωντανούς, αλλά και τους αποκεφάλιζαν με ακόνιστες σπάθες. Για φαντάσου φαντασία, Ταγίπ!
Ο λόγος που πιάστηκε για τελευταία φορά ο Βλάχος ήταν γιατί το έτος 1855 σκότωσε τον Τουρκοκρητικό αγά της Μεσσαράς Σουλεϊμάν Περτζουλάκη, στο μετόχι του, στο Ροτάσι.
Αυτό ήταν το τελευταίο του φονικό. Η τελευταία του εκδίκηση κατά των αγάδων. Συνεπώς πρέπει να τιμηθεί αυτός ο σκληρός τιμωρός στο Μεϊντάνι, εκεί όπου….
Όσον αφορά δε τον Ντελή Δράκο πιστεύω ότι πρέπει να τον τιμήσει η Ελληνική Πολιτεία, όπως ακριβώς του αξίζει. Ο τρόπος, φυσικά, είναι ένας και μοναδικός. Είναι μάλιστα ανάγκη κάποια στιγμή να σταματήσει αυτή την αδικαιολόγητη, μικρόψυχη και ατέρμονη αποστασιοποίησή της από αυτό τον ήρωα.
Όπως είναι γνωστό, αυτόν τον μεγάλο επαναστάτη τον συγχώρησε ο ηγούμενος Γαβριήλ, τον συγχώρησε ο ηγούμενος Μελέτιος Καλησπέρης, μπάρμπας του Βλάχου, πρόεδρος της Επαναστατικής Επιτροπής Ανατολικής Κρήτης και καθοδηγητής της επανάστασης του 1866, τον συγχώρησαν οι χωριανοί του, και οι 250 μαχητές της Μονής. Ακόμη τον συγχώρησαν η Χαρίκλεια Δασκαλάκη, ο αξιωματικός του Ελληνικού στρατού Σ. Γενίσαρλης και η Επαναστατική Επιτροπή Κισσάμου, που έχουν άμεση, πλήρη και σαφή γνώση για τα διαδραματισθέντα μέσα και έξω από τη Μονή, και επί πλέον οι ίδιοι αναφέρουν, όπως είναι πια γνωστό, ότι εκείνος έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη.
Εξάλλου, και η αθηναϊκή πολιτεία συγχώρησε τον Αλκιβιάδη παρά τα δεινά που της είχε επιφέρει και παρά το γεγονός ότι είχε καταφύγει στον Πέρση σατράπη Τισσαφέρνη, διορίζοντας τον εκ νέου στρατηγό, έναν από τους 10.
Πάντως μου προξενεί κατάπληξη το γεγονός ότι τέτοιες μαρτυρίες δεν αποτελούν πηγή ιστορίας και δη άμεσες. Μια τέτοια παράλειψη μού φέρνει στο μυαλό τον δικαστή εκείνο που βγάζει απόφαση χωρίς να λαβαίνει υπόψη του μαρτυρική κατάθεση ρητή και απερίφραστη και μάλιστα αυτόπτη και αυτήκοου μάρτυρα.
Τόσο ο Βλάχος όσο και ο Ντελή Δράκος είναι δύο μεγάλες, συγκινητικές και συγκλονιστικές μορφές της Κρητικής Επανάστασης. Πράγματι πρόκειται για τραγικό, Γωνιανό δίδυμο.
*Ο Δημοσθένης Μαρκατάτος είναι συνταξιούχος δικηγόρος