Βρέθηκα πρόσφατα «εν μέση οδώ» κοντά στα δικαστήρια του Ηρακλείου. Είδα και χαιρέτησα δικηγόρο φίλο μου, που συνομιλούσε με άτομο προφανώς φίλο του, με τον οποίο με σύστησε. Το επίθετό του, με διευκόλυνε να προσδιορίσω τον τόπο καταγωγής του και να του πω από το Μυλοπόταμο ασφαλώς. Ναι, από τους αγίους τόπους, μου απαντά. Του λέω με τη σειρά μου ότι πιθανόν να σας καταλογίζουν κάποιες κακές συνήθειες, αλλά βγάζετε και αγίους. Εκείνος παραξενεμένος μου λέει, ποιούς. Έχετε του λέω τον Άγιο Αθανάσιο τον Πατελάρο και κείνος στην επιθυμία του να μάθει ποιος ήταν, ζήτησε κάποια ενημερωτικά στοιχεία. Ο Άγιος Αθανάσιος, του ανέλυσα ήταν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια Οικουμενικός Πατριάρχης στις αρχές του 17ου αι.
Για το σπουδαίο ιεραποστολικό έργο που άσκησε στην περιοχή της Ρωσίας, η ρωσική εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο. Ο τάφος του είναι πηγή αγιάσματος και το σκήνωμά του διατηρείται άφθαρτο στο ναό της Αγίας Τριάδας στο Χάρκοβο της Ουκρανίας. Είναι με δυο λόγια του λέω, ο ιδιαίτερα τιμώμενος άγιος σήμερα στην Ουκρανία και τόπος καταγωγής του ήταν η Αξός Μυλοποτάμου. Ο συνομιλητής ακούγοντας την Αξό ως γενέθλιο τόπο του αγίου, με προβληματισμό και δικαιολογημένη απορία μου απαντά. Εργάζομαι στο αεροδρόμιο Ηρακλείου. Πριν ένα χρόνο κάθισε στο αεροδρόμιο ένα τεράστιο και ασυνήθιστο πυροσβεστικό ελικόπτερο. Η περιέργειά μας ώθησε πολλούς στο να το επισκεφθούμε. Διαβάζουμε λοιπόν στα πλευρικά τμήματα του ελικοπτέρου τα γράμματα που έλεγαν. Ουκρανία Κρέτα Αξός.
Όλοι εμείς μαζί με την έκπληξή μας, εκφράσαμε και την απορία μας για τη λέξη Αξός, αφού εκεί δεν υπάρχει αεροδρόμιο. Αποδώσαμε δηλαδή και συνδυάσαμε την Αξό με λειτουργία αεροδρομίου, που προφανώς κατά λάθος είχε γραφτεί. Η μεταξύ μας σημερινή τυχαία συνάντηση, μου είπε, έλυσε την απορία μας, αφού η Αξός δεν αντιπροσωπεύει αεροδρόμιο, αλλά εκφράζει μια ξεχωριστή τιμή των Ουκρανών στον κρητικής καταγωγής δικό τους άγιο. Την πληροφορία αυτή που αποκαθιστά την πραγματικότητα, θα την μεταφέρω προς ενημέρωση στους συναδέλφους μου.
Τελειώνοντας του είπα ακόμη ότι απ’ όσο γνωρίζω τμήμα του λειψάνου του έχει μετακομιστεί πριν μερικά χρόνια στην Αξό. Για τη μετακομιδή αυτή έχει καθιερωθεί και ειδική γιορτή, που τελείται σε ανάμνησή της μια φορά το χρόνο. Έτσι η Κρήτη μας δεν έχει αναδείξει μόνο αρχαιότητες, πολιτισμό και Ιστορία, αλλά και επιφανείς προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων τον Άγιο Αθανάσιο, ιερωμένο, άγιο και λόγιο.
*Ο Γ. Παναγιωτάκης είναι συγγραφέας-ιστορικός-ερευνητής