Η ευρωπαϊκή οδηγία-πλαίσιο για το Νερό (2000/60/EK) είναι σε ισχύ και αφορά όλους μας. Το 2000 όταν δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (L 327) και τέθηκε σε ισχύ (22 Δεκεμβρίου 2000) η ευρωπαϊκή οδηγία-πλαίσιο για το νερό (2000/60/EK) έθετε ως στόχο την προστασία της ποιότητας και της ποσότητας των αποθεμάτων νερού -επιφανειακών και υπόγειων- όλης της Ευρώπης.
Η οδηγία-πλαίσιο για το νερό ήταν η πρώτη κοινοτική οδηγία που αναφέρει ρητά, σε συγκεκριμένο άρθρο της, την ανάγκη όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να συμμετέχουν στην υλοποίησή της, τονίζοντας την ανάγκη ανάπτυξης συμμετοχικών διαδικασιών σε διάφορα στάδια της εφαρμογής της.
Τα οφέλη της Οδηγίας ήταν προφανή εξαρχής, τόσο για τους πολίτες, όσο και για τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Αναφέρεται λοιπόν ρητά, στο άρθρο 14, η ανάγκη για διαβουλεύσεις, ενημέρωση και ενεργό συμμετοχή του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε επίπεδο λεκάνης απορροής.
Η κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΕ έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία με τον νόμο 3199/2003.
Σύμφωνα με το εθνικό νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο, τα Περιφερειακά Συμβούλια Υδάτων αποτελούν τα αρμόδια όργανα για τη δημοσιοποίηση των σχεδίων διαχείρισης κάθε υδρολογικής λεκάνης καθώς και για τον συντονισμό της διαδικασίας διαβούλευσης για τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη των τελικών αποφάσεων προστασίας και διαχείρισης των υδάτινων πόρων.
Δυστυχώς, η ουσιαστική διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες για τη διαχείριση των υδατικών πόρων έχει ελάχιστα προωθηθεί στη χώρα μας, κυρίως λόγω γραφειοκρατικών καθυστερήσεων και ελλείψεων της κεντρικής διοίκησης.
Οι συμμετοχικές διαδικασίες απαιτούν σαφείς στόχους, μέθοδο και συντονισμό από ειδικούς, προκειμένου να αποφεύγονται οι χαοτικές συναντήσεις καθώς και το ενδεχόμενο να χαθεί ολοκληρωτικά ο έλεγχος της πρωτοβουλίας.
Το πρώτο βήμα για την ουσιαστική συμμετοχή του κοινού είναι η δέσμευση και η θέληση των αρμόδιων φορέων. Στη συνέχεια, είναι αναγκαία η έγκαιρη παροχή διαφανούς και προσβάσιμης πληροφορίας και οι αληθινές ευκαιρίες συμμετοχής.
Τα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι πολλά και με την ορθολογική και προσεχτικά σχεδιασμένη εφαρμογή τους μπορούν να προσεγγίσουν όλες τις ενδιαφερόμενες ομάδες και να επιτύχουν το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.
Τέτοιες συμμετοχικές διαδικασίες διαβούλευσης φέρνουν στο ίδιο τραπέζι συζήτησης όλους τους κοινωνικούς εταίρους: πολιτική ηγεσία (περιφέρεια, δήμο κ.λπ.), τοπικούς φορείς (επαγγελματικές ενώσεις: π.χ. αλιείς, γεωργούς, κτηνοτρόφους, βιοτέχνες κ.λπ.), επιστήμονες (πανεπιστήμια και τεχνολογικά ιδρύματα), μη κυβερνητικές οργανώσεις και τοπικά σωματεία (περιβαλλοντικές οργανώσεις, πολιτιστικούς συλλόγους κ.λπ.), αλλά και απλούς “χρήστες” του νερού.
ΟΛΟΥΣ μας δηλαδή.
Επιτρέπουν την κατάθεση όλων των απόψεων, τη διευθέτηση πιθανών διαφορών και ανταγωνισμών, τον συγκερασμό τους και, εντέλει, μπορούν να καταλήξουν σε προτάσεις και σχέδια αποδεκτά από όλους.
Στην ουσία, η χώρα μας χαρακτηρίζεται από την πληθώρα φορέων και κρατικών υπηρεσιών που σχετίζονται με το νερό, με διαφορετικούς ρόλους, αρμοδιότητες, ενδιαφέροντα και συμφέροντα ο καθένας.
Η έλλειψη συντονισμού και συνεργασίας των ενδιαφερόμενων μερών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, επιδεινώνει το πρόβλημα, ένα πρόβλημα που πλέον εντείνεται με την κλιματική αλλαγή στις ειδικές υδρολογικές / υδρογεωλογικές συνθήκες του νησιού μας (η γεωμορφολογική διάρθρωση της χώρας μας γενικότερα είναι ιδιόμορφη).
Δεν υπάρχει ουσιαστικά ολοκληρωμένος σχεδιασμός, αλλά μεγάλος αριθμός
σχεδίων και στρατηγικών με αποτέλεσμα την πολυδιάσπαση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων.
Ο συνολικός συντονισμός αποτελεί πλέον προτεραιότητα.
Οφείλουμε επιτέλους να ενεργοποιήσουμε ουσιαστικά τις συμμετοχικές διαδικασίες για την υποστήριξη και ανάδειξη της ανάγκης αυτής – του συντονισμού.
Η Οδηγία ενηλικιώνεται με δραματικό τρόπο και η ανάγκη για τη δημιουργία ενός Γραφείου Συντονισμού Δράσεων για την Αξιοποίηση της πηγής του Αλμυρού Ηρακλείου Κρήτης είναι πλέον επιτακτική.
*Ο Ιωάννης Β. Μιχαλάκης είναι υδρογεωλόγος