Στις 17 Οκτώβριο του 2007, ο τότε υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Αλέξανδρος Κοντός και η Νομάρχης Ηρακλείου κ. Σχοιναράκη, παρουσία βουλευτών του Νομού κ.ά., ανακοίνωσαν στην αίθουσα Συμβουλίου του ΤΕΙ Κρήτης την ανάθεση στη Σχολή Γεωπονίας μελέτης για την αμπελουργία του νομού Ηρακλείου και τις προτεινόμενες καλλιέργειες που θα αντικαταστήσουν τα σταφιδάμπελα. Μάλιστα, όπως συνηθίζεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ακολούθησαν τοποθετήσεις ανάλυσης της σκοπιμότητας και ωφελιμότητας της μελέτης για την ανάπτυξη της γεωργίας του Νομού κ.λπ.
Προσωπικά, με την ιδιότητα μου ως καθηγητή Αμπελουργίας του Ιδρύματος, και κόντρα στο γενικό κλίμα, είπα ότι δεν χρειάζεται να γίνει καμιά μελέτη, αφού ήδη είχαν γίνει δύο (γνωστές ως Ρουμπελάκη και Σταυρακάκη). Αντίθετα, πρότεινα, αν πράγματι ενδιαφέρονται για τους αμπελουργούς μας, να τους στηρίξουν επιστημονικά για παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, προσαρμοσμένων στις ανάγκες της αγοράς κ.λπ.
Τελικά, παρά το αρχικό σοκ, η παρέμβασή μου, δεν άλλαξε την ήδη ειλημμένη απόφαση. Το μόνο θετικό ήταν ότι, σε σύσκεψη που ακολούθησε στο Υπουργείο υπό τον Γεν. Γραμματέα κ. Χ. Αυγουλά (συνάδελφο του κ. Σταυρακάκη και γνώστη των δύο μελετών), αποφασίστηκε η χρηματοδότηση για την μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης, η έρευνα αγοράς και οι πιθανές εναλλακτικές καλλιέργειες. Στόχος η διαμόρφωση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προτάσεων για την αναδιάρθρωση και διαχείριση των αμπελώνων, το πολλαπλασιαστικό υλικό, τους μετασυλλεκτικούς χειρισμούς των αμπελουργικών προϊόντων καθώς και τις πιθανές εναλλακτικές καλλιέργειες.
Έτσι, τελικά, στις 30 Ιανουαρίου 2008 υπογράφηκε Πλαίσιο Προγραμματικής Συνεργασίας, μεταξύ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηρακλείου και της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας του ΤΕΙ Κρήτης. Σημειώνεται ότι το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέλαβε υπεργολαβικά μέρος της μελέτης, και συγκεκριμένα το πακέτο εργασίας με τίτλο «Έρευνα Αγοράς και Μελέτη Σχεδίου Μάρκετινγκ για τις Επιτραπέζιες Ποικιλίες Σταφυλιών και Σταφίδας».
Άμεσος στόχος της μελέτης ήταν η αποφυγή ή τουλάχιστον ο περιορισμός της εγκατάλειψης της αμπελοκαλλιέργειας και τελικό ζητούμενο η επισήμανση των δράσεων για μια δυναμική και ανταγωνιστική αμπελουργία.
Η Μελέτη ολοκληρώθηκε τέλη του 2008, αντίγραφά της απεστάλησαν προς το Yπ.A.A.T. και ζητήθηκε από τους αναθέσαντες φορείς η παραλαβή της μελέτης και η κάλυψη των εξόδων της. Από το σημείο αυτό άρχισε ένας αγώνας ο οποίος συνεχίζεται και σήμερα, αφού το 70% της προβλεπόμενης αμοιβής δεν έχει καταβληθεί.
Αυτό, παρά το γεγονός ότι η Μελέτη παραλήφτηκε, μετά από συνεννόηση με το Yπ.A.A.T., από την Περιφέρεια Κρήτης, παρουσιάστηκε επίσημα στην ΕΑΣ Ηρακλείου και αναρτήθηκε στην ιστοσελίδες της Περιφέρειας και για λίγο χρόνο της ΠΑΣΕΓΕΣ. Ως συνέπεια των παραπάνω, ο Λογαριασμός Κονδυλίων και Έρευνας του ΤΕΙ Κρήτης οφείλει αμοιβές εξωτερικών συνεργατών, οι καθηγητές που συμμετείχαν έχουν ήδη καταβάλει φόρους για αμοιβές που δεν εισέπραξαν, και το κυριότερο η Μελέτη έμεινε αναξιοποίητη, παρά τις συνεχείς παρεμβάσεις μας. Σημειώνεται ότι το Οικονομικό Πανεπιστήμιο μήνυσε το ΤΕΙ Κρήτης και το ανάγκασε να το πληρώσει με δικές του δαπάνες.
Βασικές διαπιστώσεις για την αμπελουργία
Στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής:
Ληστρική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων (εδάφους, νερού).
Επιβάρυνση του περιβάλλοντος (διαφυλλικές λιπάνσεις, υψηλές δόσεις Ν κ.λπ.).
Υποβάθμιση και γενικά την έντονη διαφοροποίηση της ποιότητας.
Υπερβολική επιβάρυνση του κόστους παραγωγής, σε βαθμό που σε πολλές περιπτώσεις να είναι απαγορευτικό για την συνέχιση της καλλιέργειας.
Ουσιαστικά, με μια μόνο λευκή ποικιλία, τη Σουλτανίνα, και για 1.5-2 μήνες ανταγωνιζόμαστε χώρες που προσφέρουν λευκές, κόκκινες και μαύρες ποικιλίες, για 5-6 μήνες.
Μη αξιοποίηση των επιδράσεων των υποκειμένων στην καλλιεργητική συμπεριφορά των ποικιλιών παραγωγής κ.λπ.
Προτάσεις για την αμπελουργία
Οι αναλυτικές προτάσεις της Μελέτης δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν στο πλαίσιο της παρούσης, έστω και επιγραμματικά. Ενημερωτικά, για την αμπελοκαλλιέργεια αφορούν τα θέματα:
Αναδιάρθρωσης αμπελώνων (Ποικιλιακή σύνθεση, επιλογή ποικιλίας-υποκειμένου, σχεδιασμός και εγκατάσταση αμπελώνα, κλάδεμα διαμόρφωσης και καρποφορίας, χλωρά κλαδέματα, διαχείριση εδάφους, άρδευση, λίπανση, ειδικές καλλιεργητικές τεχνικές επιτραπέζιας Σουλτανίνας, φυτοπροστασία)
Πολλαπλασιαστικού υλικού
Μετασυλλεκτικής τεχνολογίας αμπελουργικών προϊόντων (επιτραπέζιων σταφυλιών και οινοστάφυλων).
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Οι προτάσεις αφορούν άμεσες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δράσεις.
Κρίσιμα βήματα
Η δημιουργία και δραστηριοποίηση Οργανώσεων Παραγωγών (Ο.Π.) με την ίδια νοοτροπία και φιλοσοφία και με ίδια συμφέροντα και η συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με τους οινοποιούς, εξαγωγείς κ.λπ., τις αντίστοιχες Διεπαγγελματικές Οργανώσεις (Δ.Ο.) και Κρατικούς Φορείς. (Κ.Φ.) Þ Δράσεις υποστήριξης (ουσιαστικής υλοποίησης)
Η δημιουργία και δραστηριοποίηση Οργανώσεων Φορέων Μετασυλλεκτικών Χειρισμών και Μεταποίησης (ανά προϊόν).
Η συνειδητοποίηση, εκ μέρους όσων χαράσσουν πολιτική, της ανάγκης άμεσης και έμμεσης στήριξης, κυρίως των αμπελουργών, για παραγωγή ποιοτικών, ποικιλιακών σταφυλιών, προσαρμοσμένων στις ανάγκες της αγοράς – οινοποίησης.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι αμπελοκαλλιεργητές είναι η έλλειψη σύγχρονης επιστημονικής υποστήριξης. Για την απόκτησή της απαιτείται κατευθυνόμενη και ελεγχόμενη επιστημονική έρευνα, με αποτελέσματα που θα καθοδηγούν και θα δίνουν λύση σε συγκεκριμένα προβλήματα που θα καθορίζονται από τους αμπελουργούς, οινοποιούς
* Ο Γιάννης Φυσαράκης είναι ομότιμος καθηγητής Αμπελουργίας ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.